Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Scheikundig onderzoek omtrent eene zoort van valsche mirrhe.
Door B. Tieboel, Apotheker in Groningen, en Lid van de Holl. Maatsch. der Wetenschappen.

DE onredelyke Winzugt heeft zich reeds zedert onheuglyke tyden bezig gehouden met het vervalschen der Enkelvouwdige Geneesmiddelen (Simplicia). Naar maate nu deze Simplicia kostbaarder waren, heeft zy 'er zich met meer vlyt op toegelegd. - Onder een groot aantal van Simplicia, zal ik my nu alleen bepalen tot de kostbare Mirrhe. - Men is noch niet volkomen zeker hoe, en van welke Plant deeze Gom-hars verzameld wordt. - De nasporingen der Natuuronderzoekeren hebben zich, uit hoofde van veele zwa-

[p. 488]

righeden, noch niet konnen uitstrekken tot die deelen van Africa, waar dit natuurlyk Product zyn oorsprong heeft. - De ouden wisten reeds dat het kwame uit landen die door woeste Inwoonders bewoont wierden, en daarom noemden zy de beste zoort van deeze Gom-hars Myrrha Troglodytica.

Zedert eenige Jaren heest men begonnen, deeze Gom-hars te vervalschen met 'er een vreemde zoort van Gom-hars onder te mengen. - Men heeft in den beginne op deeze vervalsching zo zeer geen acht gegeven, om dat ze op 't eerste gezicht niet zo gemakkelyk te ontdekken is. - Men draagt 'er nu meer zorge voor: doch daar men nu, met meerdere oplettenheid, de beste zoort der Mirrhe van deeze valsche zoort zuivert, mengt men ze in grootere hoeveelheid onder een slegter zoort van Mirrhe, die men onder den naam van Mirrha in Sortis (in zoorten) verkoopt.

Lust hebbende om eens te onderzoeken in hoe verre deze beide zoorten in eigenschappen en samenstellende deelen overeenkwamen, heb ik het onderzoek met beiden, op een zelfde wyze in 't werk gesteld, en zie hier den uitslag der proefnemingen.

§. 1.

De stukken der valsche Mirrhe hebben meestal eene bruinagtige kleur, meer of min hoog, over het geheel eenigermaten doorschynende. De hooggekleurde stukken gelyken zeer wel naar de Bdellium. - In eene warme en vogtige lucht, wordt ze week, taay, kneed- en rekbaar. - Meestal is zy afzonderlyk onder de Mirrhe gemengd; en zomwylen zit ze vast aan de stukken der beste Mirrhe. Dit kan veroorzaakt worden door aan elkander kleeving in de baalen.

De beste Mirrhe is niet eenparig van kleur. Zomtyds van een min of meer bruine kleur; zomwylen roodagtig-geel. Inwendig voorzien met ondoorschynende witagtige aderen, of kluitjes. Eenigzins vetagtig op 't gevoel, niet taay maar wryfbaar. Men vindt 'er ook onder bruine roode stukken, die meer doorschynende zyn. Dit zoort is meer gomagtig dan de roodagtig-geele zoort.

§. 2.

De smaak der valsche Mirrhe is alleronaangenaamst, vies, ja ten uitersten walgelyk, verwekkende by veelen eene neiging tot braking. - Ik ken geen lighaam welk een daar mede overeenkomenden smaak bezit. De reuk is ook zeer onaangenaam. - Op 't vuur gelegd, verspreid ze een ondraaglyk stinkenden rook, die op een zwakke borst ras benaauwdheid veroorzaakt.

[p. 489]

Beste Mirrhe heeft integendeel een bitteren, en weinig scherpen speceryagtigen smaak. De reuk is niet onaangenaam, maar heeft, als men de brandende Mirrhe van verre ruikt, iets welriekends aan zich; waarom men ze zelf, oudtyds, onder de Wierook middelen gebruikte.

§. 3.

Twee drachma's valsche Mirrhe, tot poeder gestoten, en met vier oncen waters gekookt in een Papiniaanschen Pot, gaven eene rood-geelagtige ontbinding, van een geheel byzondere onaangename reuk, en een by uitstek viezen walgelyken Smaak. 'Er dreef op deeze ontbinding een teder olieagtig vliesje, welks smaak allerwalgelykst ware.

Zo veel gewigts beste Mirrhe, op dezelfde wyze behandeld, gaven een ligter gekleurde ontbinding. - De smaak was volmaakt als die der Mirrhe zelve, uitgenomen dat ze een weinig zagter ware, en niet zo prikkelende. - Het dunne vliesje, op deeze ontbinding dryvende, was vetter en meer olieagtig; van een zeer prikkelenden en doordringenden Mirrhe-smaak.

§. 4.

Het overblyszel der valsche Mirrhe (§. 3.) was geelagtig; hier en daar bezet met witte en ligtgeelagtige stipjes, waar van zommige doorschynende waren. - Verders taay, kleevend, en zeer ryk in dat byzonder onaangename.

Het overblyszel der beste Mirrhe (§. 3.) was ook taay; meer zagt en kleevend; geelagtig; doch liet zich niet zo gemakkelyk droogen. Prikkelende van smaak even als de Mirrhe zelve.

§. 5.

Ik heb de doorgelekte ontbinding der valsche Mirrhe (§. 3.) uit een klein retortje overgehaald tot 'er ⅔ te rug bleef. Het overgehaalde vogt was een weinig melkagtig van kleur, dus niet volkomen doorschynend.

Onaangenaam en vies van reuk en smaak; hebbende niets van een waren Mirrhe-reuk of smaak in zich.

Het dus overgehaalde van de ontbinding der beste Mirrhe (§. 3.) was meer doorschynende, zagt van reuk en niet onaangenaam. Van een zagten sletzen, weinig met Mirrhe overeenkomenden, smaak.

§. 6.

Het overblyfzel na de overhaling (§. 5.) der valsche Mirrhe, in een Porceleine Schoteltje op een zagt vuur uitgedampt, liet een bruine en doorschynende korst te rug; hier en daar voorzien met bruindere deeltjes. Zeer vies, walge-

[p. 490]

lyk en bitter van smaak, ter zwaarte van 50 greinen. - Aan de lucht blootgesteld, werdt het binnen 12 dagen week, taay, en buigzaam.

Van de ontbinding der beste Mirrhe, eveneens behandeld, bleef 'er ook een doorschynende korst te rug; bruinder van kleur: zeer bitter van smaak, doordringende, zonder eenige walgelykheid. Hier en daar bezet met hooger gekleurde stipjes, en 56 greinen weegende.

§. 7.

Het overblyfzel der valsche Mirrhe na de kooking in den Papiniaanschen pot, (§. 3, 4.) in de lucht gedroogd, en met Sps. Vini rectificati afgetrokken, had, doorgelekt, een Citroengeele kleur; van een walgelyken, prikkelenden, scherpen smaak. Zes drachma's van deeze Tinctuur, in een Zuiker glas gedaan, werden niet, dan na 't bydoen van 46 oncen waters, zo doorschynende, dat men een daar achter gehouden lighaam beschouwen konde. - Het overblyfzel deezer Tinctuur was bruinagtig, hier en daar bézet met zwarte stipjes; byna smakeloos; weegende 8 greinen.

Eene op dezelfde wyze behandelde Tinctuur uit het overblyfzel der beste Mirrhe (§. 3, 4.) was, uit den geelen, oranje kleurig, bezittende eenen zeer doordringenden smaak van Mirrhe. - Zes drachma van deeze Tinctuur hadden, om dien zelfden trap van doorschynendheid te bekoomen, 86 oncen waters nodig.

§. 8.

Een once grof gestootene valsche Mirrhe, uit een klein retortje in een Zandbad overgehaald, gaf, by een allengs vermeerderd vuur, een vies smakend Phlegma; en kort daarop volgde 'er eene geelagtige Olie, die allengs geelder werde, en eindelyk geheel bruin-geel. - De smaak deezer Olie was in den hoogsten graad walgelyk, stinkende, brandig. Het gewigt des waters en der olie bedroeg, drie drachma en 25 greinen.

Een once beste Mirrhe, op dezelfde wyze behandeld, gaf, in den beginne, een naar Mirrhe ruikend Phlegma. - Verders een Citroen geele balsamike olie, welke ook allengs hooger werdt van kleur en sterker van reuk. Het gewigt van beiden was drie drachma en 30 greinen.

Uit hoofde van de weinige olie konde ik ze niet, zonder merkelyk verlies, afscheiden. Het scheen my toe dat daar omtrent, by beiden, niet veel verschil plaats hadde.

§. 9.

Het overblyfzel van beiden (§. 8.) was eene zwarte, broo-

[p. 491]

ze, smakelooze Koole. Die der valsche Mirrhe woeg een halve once, en die der beste noch 20 greinen meerder.

§. 10.

Ik deed het water met de olie (§. 8.) van de valsche Mirrhe, op nieuw, in een klein en zuiver retortje, doende 'er noch by een halve once waters; ook deed ik een halve once waters in den ontvanger. - Daar na haalde ik met een zacht vuur byna een halve drachma geele doorschynende olie over; niet brandig, maar walgelyk van reuk en smaak.

De op nieuw overgehaalde olie der beste Mirrhe was doorschynend geel; van eene balzamieke, niet onaangename reuk. De reuk en smaak toonden genoegzaam dat het olie van Mirrhe ware.

Deeze Proeven, dunkt my, zyn voldoende om ons den aart deezer, tot noch toe, onbekende Gomhars, eenigzins nader te doen kennen. 'Er bleek, naamlyk, uit,

1. Dat deeze Stoffe, eene Gomhars zy, als bestaande uit deelen, gedeeltelyk in water en gedeeltelyk in wyngeest, oplosbaar.

2. Dat dit eigenaartige, onaangename en walgelyke een byzonder kenmerk zy, en dat het onafscheidelyk by alle Producten en Educta vereenigd blyft, en voornamelyk huisvest in de Hars en Oliedeelen.

3. Dat het verschil der samenstellende deelen zo groot niet zy, dan de eigenschappen die men door den reuk en smaak gewaar wordt. Echter zyn 'er in de beste Mirrhe meer oplosbare deelen.

4. Men diene wel zorge te dragen dat niets van deeze valsche Mirrhe gemengd blyve, onder de beste Mirrhe, Alle onze Pharmaceutische Bereidingen van Mirrhe worden daar door bedorven. Eenige weinige greinen deelen, aan een once beste Mirrhe, eenen onaangenamen reuk en smaak mede.

Of nu deeze valsche Mirrhe een product zy van die zelfde Plant, maar op eene andere, dan gewoone wyze, by de Verzameling behandeld, wie zal dat verzekeren? Liefst wil ik gelooven dat het eene byzondere Gom-hars zy, die men, om dat ze met veele stukken van de beste een uitwendige overeenkomst heeft, daar onder heeft gemengd.

De ouden, en onder deezen voornamelyk dioscorides^(*) spreeken van zo veele zoorten van Mirrhe, die wy hedendaagsch niet weeten te onderscheiden. Hy meldt van twee slegter zoorten Ergasime en Minea. Maar wie weet of onze

(*) Opp. p. 83.

[p. 492]

zoort juist een van deze beide geweest zy. Veele latere Schryveren spreeken van meer dan eene zoort van valsche Mirrhe; alleen het schynt dat onze valsche zoort hen niet bekend is geweest, anders zouden zy 'er met meer nadruk van gesprooken hebben, aangezien zy voor een oplettenden ras kenbaar wordt. - Het schynt nochtans dat onze zoort de meeste overeenkomst heeft met die zoort waar van de Heer cartheuser zegt^(*), dat ze bestonde uit groote fraaije Stukken, doch harder, meer zamengepakt en taaijer dan de echte Myrrhe; minder vetagtig, van een pikagtige bruinroode kleur; van een walgelyken reuk, en zulk eene onaangename bitterheid, dat men ze, zonder neiging tot braking, niet lang kauwen konde, schoon ze zich, uit hoofde van deszelfs harsagtige natuur, weinig door 't Speekzel laat ontbinden.

.

(*) Fundam. Mat. Med. Ed. 1767. P. II. p. 236.