Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Zedespreuken.

MEn vind Menschen, die de ondankbaarheid, waar mede al dikwils ontvangen Weldaden beloond worden, tot een voorwendzel gebruiken, om zich te ontslaan, ooit wel te doen. - Dan dit zyn doorgaans zulken, die geene Weldaden zouden bewyzen, al waren zy nog zo verzekerd, dat ze met de grootste erkentenis van dankbaarheid ontvangen wierden. - Het nut dat dezen der Zamenlevinge toebrengen, spruit eeniglyk voort uit eigenbelang of eigen voordeel, als 'er dit niet in opgesloten ligt, dan verkrygen hunne bedryven eenen anderen draai.

Eenzaamheid, sombere plaatzen, donkerheid en slapeloze nagten geven gestadig nieuw Voedzel aan Zwaarmoedige overdenkingen. - Zoekt de Mensch dezen op, dan verdubbelen zy wel haast hare kragten, en men vervalt in de uiterste naargeestigheid.

Velen loopen wel één en denzelfden weg, dog de minsten hebben daar mede dezelfde oogmerken. Zulks zou ook niet goed zyn. Men zou elkander ieder ogenblik in den weg staan; gelyk men dadelyk ziet gebeuren, als men, zyn eigen voordeel op het oog hebbende, deze of gene goederen, of eerampten en waardigheden bejaagt. - Dan, om deugdzaam, om braaf te zyn, moest men allen éénen weg loopen, en één en het zelfde doeleinde op het oog hebben.

Dikwils is de tegenswoordigheid van den eenen ondragelyk aan

[p. 469]

den anderen; maar dit heeft bovenal plaats, wanneer men verkeerde en kwade oogmerken heeft, dan kan men gene getuigen velen.

Met hoe meêr nare en akelige omstandigheden een geval vergezeld gaat, des te ysselyker is het. - De Dood is natuurlyk verschrikkelyk; nochtans vind men menschen, die 'er niet voor vrezen. - Dan laat de Dood eens met alle zyne ysselyke omstandigheden op dezulken aanvallen, ik houd my verzekerd dat hy hun angst in 't hart zal jagen.

Wanneer men, bemerkende dat men iemand verveelt, hem nog langer blyft vermoeijen, mag men te recht van de grootste onbillykheid, van de grootste onwellevenheid, beschuldigd worden.

Hoe dikwils zouden wy ons de zwaarste ongelukken berokkenen, of een rampzalig uiteinde hebben, als wy alleen onzen gang bestierden, als wy alleen onze daden rigtten. - Dan eene onzigtb're hand waakt gestadig goedertieren voor ons, en bestiert onzen gang, tot ons eigen best. - O aanbiddelyke Voorzienigheid, die veelal dat geen ten goede bestiert, 't welk wy ten kwade bedagt hebben.

Zommige Menschen klimmen langzaam, en als by trappen, tot het toppunt van geluk; anderen schielyk en onverwagt. - Dan de laatsten loopen nog veel meêr gevaar, om uit de hoogte, waartoe zy gestegen zyn, in de laagte ter neder te storten.

Ouders mogen hunnen Kinderen Schatten nalaten: maar de rykste Schat, welken zy hun kunnen nalaten, is de Deugd.

Als iemand groote bezittingen heeft, gelukkig is hy, zo hy ze zichzelven door een kwaad gedrag niet onwaardig maakt.

Onze Geluk-Zon kan even schielyk dalen, als ryzen. Voorspoed is dikwils gelyk aan eenen ligten nevel. Weldaden verkeren wel eens in Straffen. - Dit doet ons zien, dat wy wezentlyk geen wettigen eigendom op de Goederen van deze wereld hebben: maar dat de Wettige Eigenaar ons dezelven slegts leent.

Een al te groot vertrouwen is dwaas, dit heeft al dik wils iemand bedrogen, en is velen nadelig geweest. Maar in 't geheel geen vertrouwen te hebben, al de wereld te wantrouwen, is meest altyd een bewys van een slegt Karakter, van een bestaan, dat zelve ten eenemaal ondeugend is.

Een Mensch, die uit een Voordeligen Stand tot elende vervallen is, kan aan zynen vorigen staat nimmer gedenken, zonder dat het gewigt zyner rampen 'er merkelyk door verzwaard worde.

Een opregt, edelmoedig Man loopt wel eens gevaar van bedrogen te worden: dan het geschied zo dikwils niet als men wel meent; en gebeurt het al eens, hy weet 'er zich vry wel in te schikken, zonder dat 'er zyne rust door verstoord word.

Een Ongeluk kòmt nooit alleen, is eene oude Spreuk. - Doch het is niet minder waar, dat een geluk den meesten tyd met een geluk vergezeld gaat, en 'er gemenelyk onmiddelyk van gevolgd word.

[p. 470]

Wanneer men in zyne vertellingen, schriften, of redevoeringen al te langwylig is, stelt men het geduld zyner Hoorderen of Lezers op de proef; en men pynigt hen veeleer dan dat men hun vermaak aanbrengt.

De overhaasting doet ons zelden in eene zaak gelukkig slagen. Veele dingen willen vooraf eerst eens bezichtigd worden; en het geen men gedaan heeft, vereischt dan nog meestentyds eene beschaving.

Wanneer men over een zeker onderwerp denkt, en men zyne gedagten niet kan vervolgen; als men genoodzaakt is aftebreken, en het ten halven te laten steken; zal men, als men dan op een anderen tyd weder over die zelfde Stof gaat denken, gemeenlyk ondervinden, dat alle die denkbeelden, welke men daar over maakt, ten eenemale nieuw, en merendeels zeer verschillende zyn van die, welke men 'er te voren over gemaakt had. Het natuurlyk gevolg hier van zal doorgaans zyn, dat 'er groote gapingen in het werk komen, op alle die plaatsen, daar men de Keten zyner denkbeelden heeft moeten afbreken.

Men vind Menschen, die bescheiden genoeg zyn, om de gebreken in een werk ten goeden te duiden. En dit zyn doorgaans de zulken; die ook bekwaamheid genoeg bezitten om ze schielyk te ontdekken. - Zou iemand dan wel over zyn eigen zelven te vrede kunnen wezen, als hy zyne eigen fouten ziet, die ontwyfelbaar een ander nog schielyker in het oog moeten loopen, dan hem zelven? En hoe moet men gesteld zyn, als men ze niet weet te verhelpen. - Dan is het nog erger - en dit echter gebeurt al dikwils.

Het Schryven, ('t moge by velen ook nog zo gebrekkig wezen,) is nochtans een schoon geschenk. Door dit middel deeld men elkanderen onderling zyne gedagten mede, schoon men uuren van een gescheiden zy. Men redeneert onderling zamen; men laat een ander zyne gedagten lezen; men schynt zamen te spreken; men denkt zamen over één zelve onderwerp; en noodzaakt elkanderen 'er bepaald over te denken, even zo goed, als of men 'er zamen over redeneerde. - Hoe gebrekkig men dan ook in het schryven zyne denkbeelden moge uitdrukken, het is en blyft echter het aangenaam middel, dat ons, zomtyds op een verbazenden afstand, eene onderlinge gemeenschap met elkander doet houden.

Een ogenblik geweigerd te hebben aan de inspraak der Rede gehoor te lenen, heeft menig mensch in den allerysselyksten jammerpoel doen storten, en het Slagtoffer doen worden van allerleie rampen, wederwaardigheden en elenden.

Eene groote, eene verheven Ziel wederstaat de nukken eener grilzieke fortuin, en draagt beiden Geluk en Ongeluk, met eene even bedaarde standvastigheid. Zwakke Zielen alleen bezwyken onder het gewigt hunner rampen.

[p. 471]

Hoe meêr een bedryf tegens de Natuur aanloopt, des te misdadiger en snoder is het. - Het grootste kwaad, dierhalven, dat een mensch bedryven kan, is, zyn eigen leven te verkorten, om dat 'er niets meer tegens de Natuur aanloopt; terwyl alle verstandige inzigten daar door vernield worden, en 'er aan 't verlies van 't leven geen herstel is.

Harten, die elkander zuiver genegen zyn, delen even zo gaarn in elkanders jammeren, als in elkanders voorspoed.

'Er zyn menschen, die eenen hoogen trap van rampspoeden en wederwaardigheden zouden kunnen doorstaan, welke daar toe eene zeer groote kragt van geest bezitten; en die, eenter, de schande niet kunnen verdragen. Dezulken menen dikwils, dat ongelukkig te worden de grootste schande met zich sleept, en dat men niet ongelukkig kan wezen zonder te gelyk tot schande te vervallen; en dan bezwyken zy. - Dan dit is verkeerd. Men kan ongelukkig worden, en tevens al zyne eer behouden. Men kan, door zware tegenheden, alle zyne bezittingen zien bezwyken, en met dit alles nochtans een eerlyk Man blyven.

Men heeft voorvallende Gebeurtenissen, die een mensch verstommen, die hem onbewegelyk maken, en het gebruik zyner Zinnen benemen. - 'Er zyn omstandigheden, die het hart eene mengeling van Vreugde en Verwondering ontwaar doen worden. - Van deze aandoeningen eene juiste beschryving te geven, is niet wel mogelyk; het gevoel, de ondervinding alleen, kan 'er recht over oordelen.

Een geval kan zomtyds zo byzonder wezen, dat men zich niet durft vertrouwen, dat het geen men hoort en ziet waarlyk gebeurt.

Iemand die een hart heeft, geschikt om weldadigheid te bewyzen, houd zich niet te vrede met eene enkele weldaad. Hy zou menen die deugd maar ten halven uit te oefenen: hy laat de eene Weldaad op de andere volgen.

Het is eene groote weldaad, als men iemand uit nood red: maar een gansch huisgezin te redden, tegens toekomende onheilen, overtreft alle verwagting van edelmoedigheid.

c.v.d.g.