Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

[p. 138]

Beschryving van eene versteende bedding, gevormd door de wateren van Matlock in Derbyshire.
door Matthew Dobson M.D. Medegedeeld door Dr. Fothergill.

(Uit de Philosophical Transactions.)

myn heer!

WAnneer ik my, deezen Zomer, eenigen tyd ophieldt te Matlock, deed' ik zommige Waarneemingen, op de steenmaakende eigenschap der wateren, en onderzogt een zeer zonderlinge Bedding, in den loop daar van gevormd.

Deeze Bedding vond ik 1500 voeten lang, op verscheide plaatzen 300 voeten breed, en op het dikste 9 en 12 voeten diep. De wyze waar op dit steenagtig lichaam gevormd is, valt gemaklyk na te gaan.

By de heugenis van eenige Persoonen, nog in leeven, werden de wateren van Matlock nog niet gebruikt, om zich in te baaden of dezelve te drinken. Ze kwamen voort aan den voet van een heuvel, welke ten westen ligt, onmiddelyk agter de huizen, 'er tegenwoordig gebouwd, en liepen onbepaald neder in eene hellende vlakte van omtrent 300 voeten, na de Rivier Derwent. In derzelver loop vormden zy groote versteende klompen, vermengd met veel versteend Mosch, nooten, bladen, eikels, stukken houts, en zelfs wortels van boomen.

In deezer voege, maakte het water steeds hinderpaalen in zyn eigen loop, en het moest dus dikwyls nieuwe doorloopen zoeken: allengskens strekte het zich uit, over eene oppervlakte ten minste 1500 voeten lang; door het onophoudelyk vloeijen door dezelfde doortochten, heeft het eene Bedding van eene zeer aanmerkenswaardige dikte gevormd.

Deeze Steenbedding onderzoekende, vond ik eenige deelen zeer hard, en andere zo zagt, dat ze gemaklyk gesneeden konden worden. De zagte deelen, nogthans, krygen, aan de lugt blootgesteld zynde, de hardheid van een' Keisteen, en klinken, als men 'er op slaat, gelyk metaal. De oorzaak van dit verschil, in de hardheid der onderscheide deelen, blykt deeze te zyn. Dewyl het water dikwyls van loop veranderde, en by herhaaling weder in dezelsde doortogten kwam, zyn, intusschen, eenige deelen veel hooger geworden, die te langzaa-

[p. 139]

mer nieuwe omkorstingen kreegen; deeze langer aan de lugt blootgesteld zynde, hebben eene grooter maate van hardheid bekomen.

Geheele huizen hier omstreeks zyn van deezen Steen gebouwd, zy vinden ze duurzaamer dan eenige andere soort: en dewyl dezelve de uitsteekende hoedanigheid bezit van steeds harder te worden, door aan de lugt blootgesteld te zyn, en desgelyks veele kleine holligheden en putjes heeft, vereenigt de goede Kalk zich dermaate met deezen Steen, dat dezelve een muur uitmaakt, zo sterk als waar ze van één steen.

Deeze Bedding verschaft zeer zeldzaame, en schoone Versteeningen. Mosch levert groote verscheidenheden: want het is blykbaar, dat het zelve bleef groeien; naa dat de wortels, en de benedenste deelen, reeds van steenmaakende deelen doordrongen waren; zich dus tot eene groote lengte uitstrekkende, is het, op zommige plaatzen, met andere zelfstandigheden gemengd en doorvlogten. Hier ziet men Slekken, in hun langzaam voortkruipen, vastgehouden en versteend; daar heeft de versteenende stoffe, in verscheide rigtingen zich uitstrekkende, een aartig netwys werk gemaakt; ginder zyn groote klompen, die, in stukken gebrooken, hol bevonden worden: en deeze holligheden zyn vercierd met versteende takken, eenigzins naar koraal gelykende; doch van een donker witte kleur, en doorgaans ruw en hobbelig van oppervlakte.

Onder de Bedding is, ter diepte van een tot anderhalven voet, een goede grond; en onmiddelyk hier onder de kalksteenige rots. De grond is van denzelfden aart, met dien der naast byliggende velden, die de helling van den heuvel maaken, en is blykbaar een vervolg van dien grond.

Het geen thans by deeze Bedding komt, is van weinig aanbelangs, en op eenige plaatzen betekent het niets: want de twee voornaamste bronnen zyn binnen overdekte kanaalen, voor 't meerendeel bepaald, en loopen zeer snel.

Hadt men behoorelyke Waarneemingen gedaan, op den voortgang deezer Beddinge, wy zouden eene vry nauwkeurige rekening hebben kunnen maaken, ten opzigte van den tyd, wanneer deeze wateren eerst de mineraale eigenschappen kreegen. Uit deeze twee Aanmerkingen egter, dat de Bedding niet zeer dik is, en dat de grond onmiddelyk daar onder, een vervolg is van den grond in 't hellen van de naby gelegene heuvelen, is het waarschynlyk, dat 'er geen reeks van eeuwen noodig geweest hebbe, om dezelve voort te brengen, en gevolglyk dat deeze mineraale wateren van geene oude dagtekening zyn.

[p. 140]

En, mogen wy afgaan op eene Waarneeming my medegedeeld, door een opregt, onderzoeklievend en verstandig Man, daar woonagtig, is de bron, waaruit deeze wateren, die zeldzaame hoedanigheid ontleenen, eenigzins uitgeput. Hy verzekerde my, uit eigen ondervinding, dat stukjes Mosch en andere Zelfstandigheden, in dit water geworpen, op dezelsde wyze, en in dezelfde omstandigheden als voorheen, meer dan tweemaal zo veel tyds ter versteeninge noodig hebben, als nu dertig jaaren geleden.

De Bedding, derhalven, die het Matlock water deeze hoedanigheid byzette, moet of zeer uitgeput weezen, of het water is van den voorheen gehouden loop afgewend, en wordt nu maar gedeeltlyk met die deelen bezwangerd.

Leverpool, Oct. 15, 1773.