Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

De zonderlinge lotgevallen des konings van Xolo.

(Ontleend uit m. sonnerat's, Voyage de la Nouvelle Guinée.)

XOlo, of Yolo, is een klein Eiland, omtrent zestig mylen van Samboangan gelegen; doch aanmerkelyk uit hoofde van zyne sterkte, en 't geluk der Inwoonderen, onder de regeering van een Vorst, die steeds op hunne welvaard uit en het voorwerp is van hunne genegenheid. Deeze Prins heeft, door zyne bekwaamheid en vernuft, zich ontzaglyk gemaakt by zyne nabuuren; en het Volk, 't welk de kusten van het Eiland Borneo bewoont, aan zyne heerschappy onderworpen. Alle de Koningen der nabuurige Eilanden zyn hem schattingschuldig geworden. Het Eiland Bacittan of Basilan, tusschen Xolo en Mindanoa geleegen, hoort hem toe, en hy heeft de opperheerschappy over 't zelve eenen zyner Zoonen opgedraagen. De Koning van Xolo zou, waarschynlyk, indien hy eene wyduitgestrekte heerschappy bezat in Indie, even zeer uitmunten als Czaar peter de I in Europa gedaan heeft. Deeze twee Mannen, beiden gebooren Opperhoofden van een ruw en onbeschaafd Volk, beiden de voordeelen eener goede opvoeding derveade, zonder eenig voorbeeld om hunne gevoelens te vormen, om hun gedrag te bestuuren, door een natuurlyke aandrift opgewekt, en alleen begeleid door hunne aangeboorene geaartheid, vormden dezelfde denkbeelden, het zelfde plan, in gelyke omstandigheden; alleen elkander ongelyk zynde in magt en bezittingen.

De Koning van Xolo daalde af van zyn Throon, om de kunst des Staatsbestuurs te leeren, en beklom dien weder met opgeluisterde waardigheid. Hy besteedde de eerste Jaaren zyner Regeeringe in reizen; en vervoegde zich eerst na Batavia, de Hoofdstad der Hollanderen, op de Moluksche Eilanden; hier verborg by zyn naam en rang op 't allerzorgvuldigst. Van stonden aan vervoegde hy zich by de Scheepslieden, om de zeevaard te leeren: vervolgens arbeidde hy by een Timmerman, om dit handwerk in den grond te verstaan.

[p. 78]

Hy kogt alle de gereedschappen, by de Timmerlieden en Metzelaars in gebruik, en ook die tot den akkerbouw behooren: met deezen waarlyk grooten schat vertrok hy na zyn Eiland, en zelve geleerd hebbende hoe ze te gebruiken, onderwees hy daarin zyne onderdaanen, als een tweede triptolemus. Naa dus de Inwoonders van zyn Eiland de middelen verschaft te hebben, om de dringendste behoeften der Natuure te voldoen, strekte hy zyne inzigten uit tot het vermeerderen van hunne kennis, en om hun kundigheden te doen krygen van de kunsten en bezigheden des beschaafden leevens. Hy deedt eene reis na Mecca, leerde de Arabische Taal, de Wet van mahometh, en bragt met zich de tekens en letters by de Mahomethaanen in 't schryven gebruiklyk; ook voerde hy het handelen van geld in, 't welk onbekend is op de andere Philippynsche Eilanden.

Op het Eiland Borneo is een Diamant-myn, reeds van voor langen tyd bekend. De Hollanders hebben, in de hoedanigheid van Beschermers des Vorsten, wien deeze Myn toekomt, zich het oefenen zyns gezags aangemaatigd, en daar mede die Myn in hunne magt gekreegen. Wanneer de Koning van Xolo, na het voltrekken zyner reizen, zyne magt t'huis uitgebreid, onder zyne nabuuren vermeesteringen gemaakt, en een gedeelte van de kusten des Eilands Borneo te ondergebragt hadt, vormde hy een ontwerp, om deeze Diamantmyn in zyn geweld te krygen, die, met de daad, in de handen der Hollanderen was, schoon in naam den Vorst behoorende. Met oogmerk om dit ontwerp te voltrekken, verklaarde de Koning van Xolo den Oorlog aan den Koning van Borneo; doch hy werd afgeslaagen door de Hollanders, die als zyne hulpbenden te veld toogen, doch, in de daad, voor zichzelven vogten.

Welhaast bemerkte de Koning van Xolo, dat hy zonder kanon en andere vuur-wapenen niets zou kunnen uitvoeten, tegen een vyand wel voorzien van deeze verdervende werktuigen. Diensvolgens schort hy de volvoering zyns plans op, keert na zyn land weder, doet zyn Raad vergaderen, en slaat voor Vuur-wapenen te koopen van de Spanjaarden, met welken hy onlangs een vredeverdrag geslooten hadt. Zyn oogmerk goedgekeurd zynde, toog hy na Manilla, met zyne Vrouw en Kinderen, alle nog jong, met den Oversten zyner lyfwagt, en zes krygslieden; verscheide Koopwaaren mede neemende, om die te verruilen. Hy kon niet denken dat een zo geringe manschap hem eenigzings gedugt of verdagt zou maaken. Niettemin werd hy, zo ras hy op het grondgebied der Spanjaarden kwam, omringd, gevat, en beschuldigd van een toeleg, om de Stad Manilla te verrassen, en gevolglyk ter gevangenisse verweezen. Deeze ongelukkige Vorst was een Indiaan, en hadt groote rykdommen mede genomen; dit was genoeg om hem schuldig te verklaaren; zelfs by de

[p. 79]

gewaande dienaars des Vredes, door de Europeaansche Vorsten in deeze deelen der wereld gezonden, om het Christendom te verkondigen: onder de Jesuiten vondt hy de geslaagenste en wreedste vyanden.

De Heer poivre, Superintendent van Isles de France en Bourbon, met medelyden aangedaan over deeze wreede behandeling van een Vorst, in wiens gedrag geen blyken of schynbaarheden van misdryf waren, bezorgde den vervolgden gevangenen met geld, bezogt hem menigmaalen, en verleende hem allen mogelyken bystand. Intusschen vatten de onderdaanen van den gevangen Vorst, wier verwondering over zyn lang uitblyven in agterdogt, droefheid en wraak veranderd was, de wapens op, gingen hem zoeken en kwamen naby Manilla; de plaatsen waar zy doortrokken plunderende en verwoestende. De bygelegene Eilanden waren tooneelen, op welke zy hunn' wraaklust koelden, en de inwoonders des lands leeden voor de onregtvaardigheid en wreedheid des Hoofdstads. De bevelhebber van Manilla, in 't midden zyner sterkte bevreesd, klaagde over deeze geweldenaaryen by den Koning van Xolo, dien hy zo laag behandeld hadt, en wiens onverdiende onheilen, met zo veel regts, gewrooken werden door zyne getrouwe onderdaanen. Deeze onwaardige Bevelhebber schaamde zich nu over zyn gedrag; hy sprak op een min hoogen en min beledigenden toon; hy stelde den Vorst voorwaarden van verzoening voor, en wel dat hy een zeker aantal Jesuiten met zich na Xolo zou voeren, en daar als Zendelingen onderhouden. Maar de Koning van Xolo, die de leden der Broederschappe alleen hadt leeren kennen uit hun gedrag, in de landen zyner nabuuren, wist genoeg van hun, om dien voorslag af te wyzen, en hy vergezelde zyne weigering met eenige aanmerkingen en gelykenissen, die vooral niet gunstig waren voor de navolgers van loyola.

De Jesuiten, door deeze weigering verbitterd, verkregen van den Bevelhebber te Manilla verlof, om zes galeien en twee sloepen toe te rusten. Deeze kleine vloot was, gelyk zy voorgaven, bestemd om den Vorst van Xolo in zyne Staaten over te voeren; doch met de daad geschikt, om hun wraak te koelen en hun schraapzugt voldoening te verschassen De gevangen Koning werd aan boord gebragt; doch te Samboangan aan land gezet, en terstond hier op zeilde de Vloot na Xolo. De Inwoonders diens Eilands, vewonderd op het aannaderen dier zeemagt, en verschrikt door het aantal en de toerusting der geenen die hun kwamen bestooken, weeken in eene sterkte, de eenige plaats van verdeediging, doch weiker wallen slegts van aarde waren opgehaald. De Spanjaarden beschooten niettemin deeze sterkte vergeesch met hun geschut. Zy waagden daar op eene landing, deeze geschiedde zonder tegenstand; ook naderden zy de sterkte onverhinderd; doch terwyl zy

[p. 80]

op weg waren, vielen zy in eene hinderlaage, waar de Krygslieden van Xolo hun wagtten. Hier werden zy zo wel ontvangen dat zy afgeslagen, na hunne schepen te rug gedreeven, en met alle haast en in de uiterste verwarring, die bereikten.

Middelerwyl ontsnapte de Koning, dien men op Samboangan gevangen hieldt, zyne oppassers, en door de donkerheid des nagts begunstigd, vlugtte hy in een Engelsch Schip, in die haven liggende. De genegenheid des Capteins gewonnen, en diens medelyden, door het verhaal zyner geschiedenisse, gaande gemaakt hebbende, haalde hy hem over, om terstond in Zee te steeken, en die bragt hem gelukkig op Xolo. Zo ras het Schip de haven inliep, toonde de Captein 's Vorsten sein, en de Vorst zich aan zyne onderdaanen, die by hoopen na de kust kwamen: een algemeene vreugde heerschte 'er op 't eiland en de Koning hernam zyn schepter.