Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Natuurlyke historie van den noote-kraaker.

(Volgens den Heer de montbeillard, Medeschryver van den Heer de buffon.

DE Noote-kraaker is by de Grieken niet bekend geweest. Gesnerus heeft hem den Griekschen naam Καϱυοϰατάϰτης gegeeven. De gewoone Latynsche naam is Nucifraga; de Duitschers noemen hem Nusz-brecher, de Poolen Klesk, de Russen Kastohryz, de Zweeden Notkraka, de Engelschen Nutcracky, de Franschen Casse-noix of Pie-Grivelé, de Turken Garga.

De Noote-kraaker verschilt van de Gaayen en de Aaksters, door de gedaante van den bek, dien hy veel rechter en stomper heeft, en zamengesteld uit twee ongelyke stukken;

[p. 13]

hy verschilt daarenboven van de gemelde Vogelen, door een Instinct, 't welk hem dryft om de voorkeuze te geeven aan hooge bergen, tot zyne verblyfplaats, en door zyn min wantrouwenden en min listigen aart. Voor het overige heeft hy veel gelykheid met die Vogelen, en de meeste Vogelbeschryvers, die zich door hunne rangschikking niet belemmerd vonden, hebben geene zwaarigheid gemaakt, om den Noote-kraaker onder de Gaayen, de Aaksters en zelfs onder de Kaauwen te tellen, die, gelyk wy weeten, zeer naar de Aaksters gelyken: maar men wil dat hy nog snapagtiger is dan een van allen.

De Heer klein maakt twee verscheidenheden in het geslacht der Noote-kraakeren: de eene gestippeld, gelyk de Spreeuw, die een' hoekigen en sterken bek, een lange en gevorkte tong heeft, gelyk alle soorten van Aaksters; de andere kleinder, wiens bek, (want hy zegt niets van de pluimadie) veel dunner, en veel ronder is, zamengesteld uit twee ongelyke stukken, welks bovenste verre het langste is, de tong deezer Noote-kraakeren, zeer gespleeten, is zeer kort, en zit als in de keel vast.

Volgens dien zelfden Schryver, eeten die beide soorten Nooten; maar de eerste breekt ze stukken, de laatste doorboort ze: beiden aazen zy mede op Eikels, wilde Bessen, en Pynappels, die zy behendig weeten te ontbolsteren: ook vinden zy spyze aan de Insecten; beiden verbergen zy, even als de Gaayen, de Aaksters, en de Kaauwen, den voorraad, dien zy over hebben.

Op eene schitterende Pluimadie kunnen de Noote-kraakers niet roemen: dan dezelve is opmerkenswaardig van wegen de witte en driehoekige plekjes of stippels, over 't geheele lyf verspreid, en niets is daar van ontbloot dan de Kop alleen. Deeze plekjes zyn, op 't bovenste gedeelte, kleinst, van onderen veel grooter: ze komen te beter uit, en steeken te sterker af, daar rosbruin de grondkleur is.

Deeze Vogels onthouden zich, gelyk ik reeds heb aangemerkt, in bergagtige landen. Men ziet ze doorgaans in Auvergne, in Savoye, in Lotharingen, in Franche comté, in Zwitzerland, in Bergamasco, en in Oostenryk, op de bergen, bedekt met bosschen van Denne- of Sparreboomen: ze worden tot in Zweeden gevonden; doch alleen in de zuidlykste deelen diens Ryks, zelden hooger op. Het Volk in Duitschland geeft 'er den naam van den Turkschen, den Italiaanschen, en Africaanschen Vogel aan, en men weet, dat, in de

[p. 14]

Volkstaal, die naamen geen Vogel aanduiden, met de daad uit die landen komende; maar een vreemde Vogel, van wiens eigenlyke Vaderland men onkundig is.

Hoewel de Noote-kraakers geene Trekvogels zyn, verlaaten zy zomwylen de bergagtige streeken, om in de vlakten zich te onthouden. Frisch tekent aan, dat men ze van tyd tot tyd, by geheele benden, met andere Vogels, in verscheide streeken van Duitschland ziet komen; altoos de voorkeuze geevende aan die, waar Denneboomen gevonden worden. Ondertusschen kwam 'er, in den Jaare MDCCLIV, eene groote menigte deezer Vogelen in Frankryk, bovenal in Bourgondie, waar weinig Denneboomen zyn: zy waren by de aankomst zo vermoeid, dat ze zich met de hand lieten grypen. De Heer lottinger, een groot Vogelkenner te Sarburg, heeft my berigt, dat, in 't gemelde Jaar, de vlugten der Nootekraakeren in Lotharingen zo groot waren, dat de bosschen en velden 'er mede overdekt scheenen: zy bleeven 'er den geheele maand October, de honger hadt ze dermaate verzwakt, dat men ze naderde, en met stokken doodsloeg. Die zelfde Waarneemer voegt 'er nevens, dat deeze soort van Vogelen, in den Jaare MDCCLXIII, zich weder vertoonde; doch in een veel kleinder getal; dat ze altoos in de maand October zich vertoonen, om een tydverloop van zes of negen jaaren: dit moet bepaaldlyk van Lotharingen verstaan worden; want in Frankryk, en byzonder in Bourgondie, zyn de vlugten der Noote kraakeren veel zeldzaamer. De Schryvers van de Britisch Zoology tekenen aan, dat, in de maand October des Jaars MDCCLIV, naby Monstyn in Flints-hire een Noote-kraaker gedood werd, dien men veronderstelde dat uit Duitschland kwam. Men mag hier aanmerken, dat dit Jaar zeer droog en heet was, 't welk de bronnen heeft kunnen uitdroogen, en schade doen aan de vrugten, op welken de Noote-kraakers 't meest aazen: daarenboven wyst de uitgehongerde en zwakke staat, in welken zy op hun ongewoone plaatzen, in zo groot eene menigte verscheenen, genoegzaam uit, dat zy, door mangel aan voedzel, zich genooddwangd vonden, de streeken, waar zy zich gewoonlyk onthielden, te verlaaten.

Een der redenen waarom zy zich niet lang, in goede landstreeken, kunnen onthouden, is, zo men wil, dat zy aan de bosschen groot nadeel toebrengen, even als de Aaksters, waarom de Eigenaars hun eenen gestadigen oorlog aandoen: zo dat een gedeelte welhaast vernield, en het ander genoodzaakt

[p. 15]

wordt ontoeganglyke bosschen te zoeken, waar geen Boschbewaarder hun belaagt.

Deeze gewoonte om 't geboomte te beschadigen en te doorbooren, is de eenige trek van overeenkomst niet tusschen den Noote-kraaker en den Aakster: zy nestelen ook, gelyk deezen, in de holen van boomen, misschien van hun eigen maakzel: want hunne staartpennen zyn, even als die deezer Vogelen, tot het einde afgesleeten, 't welk aanduidt dat zy mede by de boomen opklimmen. Uit deezen hoofde zal de Noote-kraaker, wil men hem die plaats laaten behouden, welke de Natuur hem heeft toegeschikt, tusschen de Aaksters en de Gaayen moeten stellen; opmerklyk is het dat de Heer willughby hem juist die plaats heeft toegeweezen, schoon de beschryving, dien hy van den Noote-kraaker geeft, geen overeenkomst aanduidt tusschen deezen Vogel en den Aakster.

De oogkring des Noote-kraakers is nootkleurig, de bek en klauwen zyn zwart, de neusgaten rond, omzet met kleine witagtige, rechte en vooruitsteekende pluimpjes: de vleugelen staartpennen trekken na 't zwarte, zonder bezet te weezen met die witte vlekjes, welke anders deezen Vogel geheel bedekken, alleen hebben de meeste witte tippen: deeze vindt men zomtyds en zomtyds niet, van hier de onderscheide beschryvingen: en dit schynt het denkbeeld van den Heer klein over de twee soorten, of verscheidenheden, onder de Noote-kraakers, te versterken.

By de Schryvers over de Natuurlyke Historie, treffen wy geene berigten aan, wegens het eijerleggen, het broeden, het opvoeden der Jongen, of den Leevensduur deezer Vogelen. Dit ontstaat, buiten twyfel, daar uit, dat zy, gelyk wy gezien hebben, ontoeganglyke plaatzen bewoonen, waar zy onbekend zyn, en langen tyd, in hunne Huishoudinge, onbekend zullen blyven; maar ook tevens zo veel veiliger, zo veel gelukkiger.