Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Aanmerkingen, door eenige liefhebbers der scheidkunde, over het bereiden der tinctuuren, in de Papiniaansche pot.

ONlangs geleezen hebbende een uit het Latyn vertaald Werkje, genaamt Proeven met de Papiniaansche Pot, door a.l. haan, bleek het ons klaar, dat deeze Pot een allerkragtigst werktuig was, om allen de door eenig bekwaam Scheyvogt oplosbaare deelen uit een Lichaam te trekken.

Op het voorbeeld van den Heer Boudewyn Tieboel, en op de sterke aanpryzing van dien Heer in het Voorberigt, en van den Vertaaler van het zelfde Werkje in zyn Nota, waren wy overeen gekoomen, om zoodanig eene koperen Machiene te laaten maaken, om 'er ook de by ons gebruikelyke Tinctuuren in te bereiden; dog de vreeze, die wy, reets by het eerste leezen van de Proeven door den Heer Tieboel, in de Zeeuwsche Verhandelingen opgegeeven, hadden opgevat, hield ons te rugge, namentlyk, of niet allen, ten minsten zeer veele Tinctuuren, naa eene sterke kooking van eenige uuren, in deeze koperen Machiene koud wordende, iets schadelyks van het koper naar zig trekken, en wel vooral de zulken, die uit Vegetabilia bereid worden: want de Vegetabilia, immers, bestaan uit een Zuur, een essentiel Zout en Olie; de Tinctuuren nu, met die scherpe deelen bezwangerd, zouden die hun vermoogen niet oefenen op het Koper, en dus schadelyk voor den mensch, ja door een langduurig aanhoudend gebruik,

[p. 11]

een langzaam werkend Vergift worden? even als het scherpe Zout van Spiesglas, in de koperen Machienen bereid, en door den Heer Haan in kleine hoeveelheid ingenomen, zeer schielyk zyne schadelykheid vertoonde.

Of wy deeze onze vrees uit den weg konden ruimen, onderzogten wy de kragt der Glazen nog eens tot dit einde, en wel op de volgende wyze.

Wy deeden ℥j Myrrha zonder eenig Alcali, in een glazen Kolf, (naa alvorens eenig droog wit zand op den bodem gestrooid te hebben,) en gooten daar op ℥viij Voorloop, zetten een glazen Helm op de Kolf, en staken een klein flesje aan den bek derzelve, luteerden alle de reeten zeer zorgvuldig toe, lieten het lutum van zelfs droogen, en plaatsten de Kolf in een zandbad, stookten 'er vuur onder, zoo dat de Tinctuur in de Kolf kookte; en naa zes à zeven uuren gekookt te hebben, zonder eenige reuk van Spiritus of Myrrha gewaar te worden, lieten wy alles koud worden, filtreerden de getrokkene Tinctuur, welke een hooge goud geele kleur had, en tot Ʒj van dezelve, in een wit Zuikerglas gedaan, waren veertig oncen water noodig, om het zoo helder te maaken, dat men, een daar agter gehouden wit papier, flauwelyk konde zien; (wy zeggen een wit papier, om juist geen Lichaam te bepaalen, want men één agter het Zuikerglas geplaatst wit amplet nauwlyks konde gewaar worden, toen wy agt en veertig oncen water 'er by gedaan hadden:) op de in de Kolf overgebleevene massa, gooten wy nog vier oncen Voorloop, lieten het zelve vier à vyf uuren sterk kooken, en verkreegen een ligt geele Tinctuur, tot één dragma, van welke vyf oncen water nodig waren om één, agter het Zuikerglas gehouden, wit papier te kunnen zien.

Uit ℥j Succinum en ℥viij Voorloop op dezelfde wyze, als uit de Myrrha een Tinctuur getrokken hebbende, voldeed door Proefneemingen in alles aan de Tinctuur van Succinum, door den Heer Tieboel in de Papiniaansche Pot bereid.

Daar wy nu uit de Succinum, als het geschiktste ingredient om de nuttigheid van de Papiniaansche Pot, tot het bereiden der Tinctuuren, door den Heer Tiebocl aangehaald, een even sterke Tinctuur in glazen kunnen trekken, wat zal ons beweegen om de koperen Machienen te bezigen; door het gebruik der glazen, hebben wy geen schadelyke uitwerking der Tinctuuren te wagten; in weinig tyd, verkrygen wy een genoegzaam sterke Tinctuur; men heeft geen meerder omslag tot het stellen der glazen noodig, nog meerder oplettendheid dat de ree-

[p. 12]

ten wel toegesmeerd zyn, als dat de Pot wel geslooten word; de stoffen behoeft men niet te schudden, want die worden door de sterke kooking genoeg bewoogen, om niet op den grond zig vast te zetten; en de aanbranding word door het gestrooide Zand voorgekoomen; het geurige des Scheivogts nog des ingredients verliest men, gelyk wy gezegd hebben: wanneer men drie of vier Kolfen in gebruik houd, om zyn Tinctuuren in te bereiden, zal men, by een voorzigtige behandeling, dezelven jaaren lang kunnen gebruiken, meer dan één Tinctuur te gelyk kunnen trekken, en de Kosten niet zeer hoog loopen; dat het Scheivogt niet van zyn ontbindend vermoogen verliest, blykt, wyl men een even sterke Tinctuur verkrygt; meerder Scheivogt zoude men kunnen neemen, dog dan verliest men het algemeene nut van de Tinctuur uit het oog; en het aangenaam en streelend vooruitzigt van meerder voordeel zal by geen eerlyk, maar wel by een winzugtig, Apothecar plaats vinden.

Deeze onze Aanmerkingen en Proefneemingen hebben wy het publiek willen mededeelen; laatende voor het overige aan een ieder onzer Kunstgenooten over, om naar zyn beste oordeel gebruik te maaken van de koperen Papiniaansche Machiene of van de Glazen; dog wy, voor ons, houden ons by de Glazen, tot dat wy van de onschadelykheid, van de nuttigheid en voordeelen van de koperen Machiene, beter overtuigd zyn.