|
| |
Verhandeling over de Demonische Bezetenen in het Nieuwe Verhond. Door Hugh Farmer. Uit het Engelsch vertaeld. Te Amsterdam by de Erven van F. Houttuyn 1777. Behalven het Voorwerk 296 bladz. in gr. octavo.
TEr ontvouwinge van dit onderwerp, waeromtrent zo vroegere als latere Uitleggers der Schristen des Nieuwen Testamentes verschillende gedachten voeden, maekt de Heer Farmer deze zyne Verhandeling drieledig. ‘Voor eerst zal ik, zegt hy, trachten den waren zin van het woord Bezetenen in het nieuwe Verbond op te helderen en vast te stellen. Daar na zal ik poogen verscheidene zwarigheden, hier tegen
| |
| |
ingebragt, op te lossen. Eindelyk zal ik aantoonen, welke voordeelen deeze verklaring oplevert, en welke ongerymtheden met de gewone uitlegginge van dit onderwerp verzeld gaen.’ Men kan uit dit voorstel terstond afnemen, dat onze Autheur het niet eens is met het gewoone gevoelen; doch dit zal hem, dien 't alleen om waerheid te deen is, niet stooten; maer veel eer tot een des te oplettender onderzoek aenzetten. Zulk een vergaept zich niet aen 't ongewoone, maer hy verslaeft zich ook niet aen het gewoone; hy beproeft alles, met aflegging van alle vooroordeel, zo veel hem mogelyk is, en behoud het geen hem, na een onpartydig onderzoek, als goed, als welgegrond, als waer voorkomt. Een Lezer, die zo niet gezind is, die 't gewoone gevoelen blindlings navolgt, en daer in wil volharden, zouden wy niet raden dit Geschrist uit nieuwsgierigheid te lezen: de Heer Farmer weet zyn gevoelen zo verstaenbaer voor te dragen, en zo aenneemlyk te bewyzen, dat zulk een, die gemeenlyk meer uit sleur, dan uit ene innerlyke overtuiging, het gewoone gevoelen omhelst, ligtlyk gevaer loope van door hem overgehaeld te worden; zo hy niet, door de kracht van 't vooroordeel, ongevoelig voor alle betoogende redeneering geworden zy. Maer wat hun betreft, die der Waerheid getrouwlyk hulde doen, laten zy deze Verhandeling onbevooroordeeld lezen, onpartydig overwegen; zy zullen 'er ongetwyfeld verscheiden bedenkingen in ontmoeten, die hunne aendacht vestigen; en, zo ze al niet overtuigd worden van de gegrondheid van des Autheurs gevoelen, ze zullen echter gereedlyk erkennen, dat hy het zelve in een zeer gunstig licht gesteld heeft.
Gemerkt het, naer ons inzien, in dit geval grootlyks aenkomt op den waren zin van het woord Bezetenen in 't Nieuwe Verbond, zo zullen wy, ter ontvouwinge van des Autheurs gevoelen, beknoptlyk melden, het geen hy ons deswegens voordraegt. Zyne opmerkingen hieromtrent brengt hy onder het volgend tiental van Voorstellen, die hy ieder afzonderlyk uitbreid, en ten duidelykste tracht te betoogen.
‘I. De Geesten, welke men voor de Inwoners of Bezitters des menschelyken ligchaems hield, worden in het nieuwe Verbond demons genoemt en gene duivels.’ Men heeft dan, schoon men in onze gewoone Vertaling leze van zulken, die van den Duivel bezeten zyn, in 't Grieksch δαιμονιςόμενοι, by deze en dergelyke benamingen, bepaeldlyk te denken op δαιμόνια of Demons; en de groote vraeg is, wat heeft men door Demons te verstaen.
| |
| |
‘II. Wy moeten door het woord demons, wanneer het ziet op bezetenheden, waer hetzelve ook voorkomt, 't zy in de heilige bladen of andere schriften, niet verstaen de gevallene Engels, maer de heidensche Godheden, en wel zulken, die te voren als menschen op aerde geleeft hebben.’ De Heer Farmer staeft dit door 't bybrengen veler getuigenissen, en zegt, dat 'er, aen de andere zyde, ‘tot nog geen ééne plaets in eenig Schryver, voor of naby den tyd van Jesus levende, gevonden is, waer in gezegt wordt, dat 'er bezetenheden geweest zyn, door asgevallene Engelen;’ des hy niet twyfele, of men hebbe zich aen de gemelde algemeen gebruiklyke betekenis van dat woord te houden.
‘III. De demons, welken men achtte de ligchamen van menschen te bezitten, werden, naer alle waerschynlykheid, door de Joden voor kwade Wezens gehouden.’ Hier toe leid ons alles wat ons daeromtrent voorkomt; zonder ons echter te noodzaken, om te denken, dat zy wezens van een verhevener oorsprong, dan de menschen zyn.
‘IV. De Luiden, welke gezegt werden door eenen Demon bezeten te zyn, hadden wezenlyke, en wel zeer hevige ongesteldheden; hoedanig ook de oorzaek zyn mogte, waeruit dezelven sprooten.’ Dit is uit alle de omstandigheden blykbaer; de Bezetenen werden gekweld door zekere ziekten, 't zy dat inwooning of bezitting van één of meer Demons de echte, of alleen de gewaende, oorzaek daer van was.
‘V. De byzondere ongesteldheden, door de Ouden, 't zy Heidenen of Joden, aen de inwoning of bezetenheid van eenen Demon toegeschreven, bestonden alleen in zulken, die de herssens ontstelden.’ In de uitwerking van dit voorstel toont de Autheur onderscheidenlyk, dat niet alle ongesteldheden oudtyds den naem van bezetenheid droegen; en hy maekt 'er veel werks van, om te doen zien, dat zy, die de Ouden voor bezetenen hielden, naer hun begrip, krankzinnige of dolle menschen waren, en zulken die de vallende ziekte hadden; als zynde deze laetste ziekte zeer na met de krankzinnigheid verwant. ‘Ik heb, zegt hy, na veel moeite in het onderzoek van de gevoelens der Ouden over deze zaek genomen te hebben, niet één geval konnen uitvinden van zogenaemde Demonische bezetenheid, het welk niet met eenige ongesteldheid der herssenen gepaert ging.’
‘VI. Alle bezetenen, waer van in het nieuwe Verbond wordt gesproken, waren krankzinnig, of met de vallende ziekte gekwelt.’ Ten betooge hier van gaet de Heer Farmer de Joodsche spreekwyzen, en de merkwaerdigste gevallen,
| |
| |
daer toe betrekkelyk, in de Euangeliebladen voorkomende, na; en tracht te toonen, dat alles te samenloopt met dit denkbeeld; overeenkomstig met de bovengemelde manieren van spreken onder de Ouden.
‘VII. De demonische bezetenheden ('t zy als waer of denkbeeldig beschouwd) en de ongesteldheden aen dezelven toegeschreven, waren niet byzonder eigen aen het Joodsche land en den tyd van Christus; ook blykt het niet, dat dezelven in die landstreeke, of in dien tyd, menigvuldiger waren, dan anderszins.’ Onder dit voorstel wederlegt de Autheur de zodanigen, die zulks beweerd, en de moeite genomen hebben, om 'er reden van te geven; met aentooninge, dat men uit de vroegere en latere Schryvers ontegenzeggelyk ziet, dat deze ongesteldheden, die men dus benoemde, by alle Volkeren door alle tyden op die wyze plaets gehad hebben.
‘VIII. De bezetenen in het nieuwe Testament zyn niet onderscheiden van zulken, die men by andere oude Schryvers gewaegt vindt, en over beide moet ééne en dezelfde uitspraek gedaen worden.’ Nadien de toevallen hunner ongesteldheden gelyksoortig zyn, en dezelfde spreekwyzen van hun gebruikt worden, kan men hier aen niet wel twyfelen. En dit zo zynde, is 'er geen voldoende rede te geven, waerom men dezelven ten tyde van Christus, in 't Joodsche Land, aen bovennatuurlyke oorzaken, en elders, gelyk ook in 't Joodsche Land, op alle overige tyden, aen natuurlyke oorzaken zou toeschryven. ‘De werkzaamheid der Demons, zegt daerom de Heer Farmer, moet in beide gevallen gelyk, of wel in geen van beiden, gesteld worden:’ dat nu nog verder te onderzoeken staet.
‘IX. Daer is in de reden geene genoegsame klaerblykelykheid voor het wezenlyke bestaen van Demonische bezetenheden; integendeel wordt zulks door de reden scherpelyk gewraekt.’ Het gevoelen dat de Demons, of de Zielen der overleden menschen, zulks zouden uitwerken, of dat het, wie dan ook de Demons der Ouden waren, aen ene bovennatuurlyke oorzaek zou toe te schryven zyn, gaet de Autheur hier ten sterkste tegen, door ene redenering, die te gelyk ten klaerste toont, dat men hier genoegzamen grond heeft, om in natuurlyke oorzaken te berusten; zonder dat de Rede ons enigzins verplicht, om op bovennatuurlyke oorzaken te denken. - 'Er blyst des alleen over om na te gaen, of de Schriftuur ons daer toe opleide, met opzicht tot die bezetenen, van welken zy gewag maekt; waeromtrent des Autheurs tiende of laetste Voorstel aldus luid.
| |
| |
‘X. Het leerstuk van Demonische bezetenheden, verre van door de Joodsche en Christelyke Openbaring gestaaft te worden, wordt door beiden ten uiterste gewraekt.’ Om dit te betoogen, brengt hy de drie volgende aenmerkingen, met zyne bewyzen te berde. ‘(1.) Dat het leerstuk der bezetenheden, 't zy dat het waer of valsch zy, oorspronklyk niet gegrond is, op de openbaring, noch immer de bevestiging van eenige Propheet des ouden of nieuwen Verbonds ontvangen heeft. (2.) Dat hetzelve onbestaenbaer is met de grondbeginzelen, zo wel van de Joodsche als van de Christelyke bedeelingen; met de eigen klaerblykelykheid van wonderwerken in het algemeen, en in het byzondere met den aert der wonderwerken, die aen de bezetenen verricht werden. (3.) Alle goddelyke Propheten, ten allen tyde, volgens hunnen last, de goddelyke boodschap aen de menschen verkondigende, hebben de volstrekte onmagt der Demons éénpariglyk getuigt, en hierdoor de leer van demonische bezetenheden geheel en al omgekeerd.’ - Wanneer men wel in acht neemt, 't geen onze Autheur aenvanglyk voorgesteld heeft, steeds in 't oog houd en bestendig aendringt, dat de Demons, aen welken de bezetenheden toegeschreven worden, geen Duivels of gevallen Engels zyn, maer menschlyke geesten, die men oudtyds waende in Demons veranderd te zyn, zal men de voldingende kracht van dit laetste voorstel op dien grondslag gereedlyk bemerken: nadien 't zo ver van daer is, dat de Openbaring dit gevoelen, nopens het bestaen, en het vermogen van zulke Demons, geleerd of bevestigd zou hebben, dat dezelve dit gevoelen in tegendeel lynrecht tegenspreke; daer ze uitdrukkelyk de nietigheid der Demons leert, en de Menschen tegen alle denkbeelden van die natuur ten sterkste wapent. Uit dien hoofde mag des de Heer Farmer, ten besluite van alles wel zeggen; ‘Indien gy uwe
gedachten over de Demons richt naar die van de Schryveren des ouden of nieuwen Verbonds, zult gy bekennen moeten, dat een ware Bezetene nooit bestaen heeft, noch bestaen kan.’ De zogenaemde Bezetenen zyn dan, volgens onzen Autheur, menschen, die aen natuurlyke ongesteldheden onderhevig waren, en wel inzonderheid, dolle, uitzinnige of met de vallende ziekte geplaegde menschen; welker ongesteldheid de Ouden toeschreven aen de inwooning of bezetenheid van één of meer Demons; welker bestaen en werking de Openbaring ten volstrektste ontkent. - Zy, die, op 't doorbladeren van 't geen de Autheur hier omtrent bygebragt
| |
| |
heeft, overtuigt zyn, dat men in de Openbaring, als 'er van Demons gesproken word, te denken hebbe, op menschlyke geesten, die in Demons zouden veranderd zyn, zullen hem verder gereedlyk toevallen: en zy, die 's Mans gevoelen gegrond willen tegengaen, zullen deze stelling boven al moeten ondermynen, en toonen dat die Demons, aen welken de Bezetenheid word toegeschreven, geen ingebeelde Wezens, maer daedlyk afgevallen Engels of Duivels zyn. Dit komt, ten aenzien van 't gevoelen van den Heer Farmer, by uitnemendheid in aenmerking. Zo 't laetste bewezen kan worden, komen 'er bedenkingen van een anderen aert in overweging; maer zo 't eerste vaststaet, dan is 't gevoelen van den Autheur, ten minste in 't hoofdzaeklyke, niet wel te betwisten.
Aen deze dus ver gemelde Voorstellen hecht de Autheur vervolgens ene oplossing der zwarigheden, die tegen zyne gegevene verklaring ingebragt worden, welken hy onder de drie volgende hoofden brengt. - Ze zyn, zegt hy ontleend. ‘(1.) Uit het gene de bezetenen zelfs gesproken en verricht hebben. (2.) Uit de vernieling der kudde Zwynen, waerin de Demons gezegt worden te zyn ingevaren, en dezelven tot eene schielyke dolheid aengepord te hebben. En eindlyk (3.) Uit de uitdrukkingen door onzen Zaligmaker in het genezen der bezetenen, en door deszelfs Discipels in het verhael daer van, gebruikt.’ - Deze zyne oplossingen verdienen zekerlyk in 't algemeen overweging, maer bovenal vordert zulks de beantwoording der laetste tegenbedenking, die hy, met reden, voor de gewigtigste houd; waerom hy ook dezelve, ten slot, in hare kragt aldus te zamen trekt.
‘Laat ons nu alle de onderscheiden voorgaende byzonderheden, tot beantwoording van de voornaemste tegenwerpinge, tegen onze verklaringe van Demonische bezetenen in het Evangeli aengedrongen, in eens te samen vatten. Daer is ingebragt, “dat, indien de gewaende bezetenheden allegaer natuurlyke ziekten waren, Jesus en zyne Apostelen, in plaetse van verlichtinge, door de wys, hoe zy 't geval der Demonische bezetenen beschreven en dezelven genezen hebben, veeleer de gemoederen der menschen in eene zoo gevaerlyke dwalinge en bygelove bevestigd hebben.” In antwoord op deeze tegenwerping is aengemerkt, dat schoon dezelven, van zulke lieden sprekende, gebruik maekten van de gemeene bewoordingen der eeuwe en des lands, waer in zy leefden; zy hier door echter geenszins hunne toestemming gaven aen het gevoelen, waeraen deeze bewoordingen hunnen oorspronk ver- | |
| |
schuldigt waren; dewyl het alle soorten van lieden, den gewyden schryveren in het byzonder, en onzen Zaligmaker zelven, eigen was, in de gemeene Volkstale te spreeken, schoon hun bekend ware, dat derzelver bewoordingen oorspronglyk op eene valsche wysgeerte gegrond waren. Onze Zaligmaker en zyne Apostelen, van ons onderwerp sprekende, bezigden zekerlyk, by sommige gelegenheden, de gemeene volksbewoordingen op dezelfde wys, als hunne tydgenoten, terwyl zy niet voor hadden het gemeene volksgevoelen te staven. Dit konnen zy derhalven by andere gelegenheden ook gedaen hebben. Bygevolg kan men, uit derzelver bloote uitdrukkingen, in de beschryvinge der Demonische bezetenheden gebruikt, geen gevolg trekken tot hun gevoelen voor dezelven. 'Er kon niets ongevoeglyks zyn in het bezigen der gemeene volksspreekwyzen; alzo dezelven, in het algemeen maer betrekking hadden tot uitwendige, in de zinnen vallende, verschynsels, tot de toevallen der Demonische bezetenheden en derzelver genezing; dikwils zelfs tot deze laetsten alleen; schoon deze spreekwyzen afgeleid waren uit de
gewaende oorzaeke hunner ongesteldheden. Zy waren door God niet belast, om de menschen van de natuur der ziekten, tot welker genezing zy hunne kracht oeffenden, te onderrichten, of hen omtrent eenige natuurkundige dwalingen, dien aengaende, te verlichten; en bygevolg konden zy geene onderwyzingen over deze zaek geven, zonder hunnen last te buiten te gaen. Verre van daer; het vraegstuk omtrent de bezetenheden kon, zonder groote ongevoeglykheid, door het gezag van Jezus en deszelfs Apostelen, niet regtstreeks en onmiddelyk beslist worden; dewyl de wonderwerken, aen de Demonische bezetenheden gewrocht, uitmaekten een gedeelte van die bewyzen voor de waerheid van het Euangeli, welke ten allen tyde door de natuurlyke rede alleen moeten beoordeelt worden. Hoewel nu de eerste Verkondigers van het Euangeli niet traden in eenig wysgeerig onderzoek over de nature der ziekte, zo wierpen zy echter het gansche stelzel van het toen heerschende bygelove dadelyk omver, door te leeren de nietigheid der Demons, en door klaerblykelyk aentetoonen, dat het toestemmen van derzelver vermogen, met de eerste grondbeginselen van het Evangeli strydt. Dit deeden zy by alle gevoegelyke gelegenheden; namelyk: wanneer zy de menschen in de leere van het Christelyke gelove onderwezen. Gelyk men nu iemands starren- of geneeskundig stelsel opmaekt, uit de opgave, die hy 'er met voordacht en opzet van geeft, en niet uit zyne beschryvinge van zekere hemel- | |
| |
sche vertooningen, of ligchamelyke ziekte in de gemeene volkstale: zo moet men ook de ware gevoelens der Apostelen voor de Demons opmaken, uit derzelver opzettelyke leerstukken dienaengaende, en niet uit de beschryvinge der Demonische bezetenheden, waerin zy, gelyk ook behoorlyk was, de toen gebruikelyke bewoordingen bezigden.’
Eindelyk tracht de Heer Farmer deze zyne Verklaring aen te pryzen, door 't bybrengen van derzelver voordeelen, boven het gewoone gevoelen, dat voor de wezenlykheid van Duivelsche bezetenheden pleit, 't welk, zyns oordeels, met verscheiden ongerymdheden vergezeld gaet. Men vind in 't zelve nog al etlyke bedenkingen, die de Autheur ter begunstiginge van zyn gevoelen aendringt; byzonder ter wederlegginge van de gedachten derzulken, die oordeelen, dat het gewoone gevoelen beter te schatten is. De overweging hier van ter wederzyde heeft ook hare nuttigheid; dan 't komt hier grootlyks aen, op de vrage, welke zyde van dit verschil is der waerheid het naeste? en die zich hieromtrent aen de ene of andere zyde bepaelt, zal ook altoos in dat gevoelen, het welk hy omhelst, enig voordeel vinden, en de ongerymdheden, welke een ander daer in meent te ontdekken, ten minsten voor zich zelven, ontgaen. - Dat wezenlyk waer is, is ook waer in de gevolgen, die 'er onafscheidelyk uit voortvloeien; maer in 't afleiden van dezelven zou men wel eens kunnen mistasten; inzonderheid ten aenzien van 't gevoelen van party, als men met zyn eigen ingenomen is; des daeromtrent bovenal veel omzichtigheid vereischt worde. |
|
Auteursrechtvrij