Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

[p. 322]

Het leeven van David Hume, Schildknaap. Beschreeven door Hem Zelven, en versierd met zyn Portrait. Te Amsterdam by de Wed. van Esveldt en Holtrop 1777. Behalven de Voorreden 30 bladz. in gr. octavo.

NAdemaal de Heer David Hume, inzonderheid als Wysgeerig en Staatkundig Schryver, zeer veel gerugts in de Waereld gemaakt heeft, is zyn leevensloop natuurlyk een onderwerp veeler nieuwsgierigheid; en 't kan derhalven denzulken niet anders dan aangenaam zyn, deswegens eenig berigt te erlangen; waar toe het hier opgemelde Geschrift strekt. Het is, met zyn Portrait vercierd zynde, op het zelfde formaat als zyne Werken gedrukt, en kan dus gevoeglyk voor een of ander gedeelte van het zelve geplaatst worden. Zyn leeven was dat van een Man van Letteroefeningen; en dus behelst deszelss beschryving voornaamlyk een verhaal van 't lotgeval zyner Schriften, dat wisselvallig geweest is; met den aanvang ongunstig; en ten laatste by uitstek gunstig. Men leert uit het zelve, dat de Heer Hume, den 26sten April 1711 ouden styl, te Edenburg gebooren, uit eene aanzienlyke, hoewel niet ryke Familie, het Fortuin op verschillende wyze beproefd heeft; dat hy zig, om zo veel mogelyk zyne onafhanglykheid te bewaaren, en zyne Letteroefeningen voort te zetten, naar eene spaarzaame leevenswyze heeft weeten te schikken; en dat hy, na deeze en geene bedieningen bekleed te hebben, zig in 't jaar 1769, met een inkomen van duizend ponden jaarlyks, te Edenburg ter neder zettede, om aldaar op zyn gemak te leeven. Hy was diestyds gezond, en vleide zig, schoon hoog bejaard, nog al met het vooruitzigt van eenige jaaren leevens, dan in de Lente van 't jaar 1775 werd hy aangetast van een ongemak in de ingewanden, dat hem in 't begin niet bekommerd maakte, maar hy eerlang, (zig aan eene hebbelyke buikloop (diarrhaea) onderworpen vindende,) als doodlyk en ongeneeslyk aanzag. In die omstandigheden schreef hy dit verslag van zyn eigen leeven, (begeerende by uitersten wille dat het zelve na zynen dood aldus het licht zou zien,) gedagtekend den 18den April 1776. En hy overleed, als uit een daar bygevoegden Brief blykt, aan de voortgaande gevolgen deezer kwaale, op den 25sten Augustus van dat jaar. - Men hoore hemzelven zyn character schetzen.

‘Ik ben, of liever was, (want in deezen styl moet ik nu spreeken van my zelven, het welk my vryer maakt om myne gevoelens te zeggen,) ik was een man van een zagt gestel, die zig zelven wel bezat, van eenen openhartigen, gezelligen en vrolyken aart, vatbaar voor verbindtenis, maar niet voor vyandschap, en van eene groote gemaatigdheid in alle myne driften. Zelfs myne togt tot let-

[p. 323]

terkundigen roem heeft nimmer myne geestgesteldheid verbitterd, in weerwil van herhaalde teleurstellingen. Myn gezelschap was niet onaangenaam voor jonge en zorgelooze lieden, zo wel als voor liefhebbers van studie en letteren; en terwyl ik een byzonder vermaak had in 't gezelschap van zedige vrouwen, vond ik geene reden tot misnoegen over de wyze, op welke ik van haar ontvangen werd. Met één woord, schoon de meeste menschen, die eenigzins hebben uitgemunt, redenen hadden om te klaagen over lastering, ben ik nimmer gekwetst geworden, of zelfs aangevallen door haare scherpe beeten; en schoon ik my stoutlyk bloot stelde voor de woede van burgerlyke beide en Godsdienstige aanhangen, scheenen zy egter ten mynen aanzien ontwapend van haare gewoone raazerny. Myne vrienden hadden nooit gelegenheid om eenige omstandigheden van myn character en gedrag te verdeedigen; niet dat de yveraars, gelyk wy wel onderstellen mogen, niet zouden verblyd geweest zyn, met iets tot myn nadeel te vinden en uit te strooijen, maar zy konden nooit iets vinden, dat zy dagten de gedaante van waarschynlykheid te zullen hebben. Ik kan niet zeggen, dat 'er geen hoogmoed steekt, in deeze lykrede op my zelven te maaken; doch ik hoop dat dezelve niet verkeerdlyk geplaatst is, en dit is eene zaak, die uit de stukken ligtlyk blyken en beoordeeld kan worden.’

By deeze leevensbeschryving komt voorts nog een Brief van zynen Vriend Adam Smith, L L.D. aan William Straham, behelzende een berigt van 's Mans gelykmoedigheid onder de laatste toevallen zyner kwaale, en ten laatste van zynen dood in eene bedaarde geestgesteldheid. Deeze Brief bevestigt de bovengemelde schets van 's Mans character, daar zyn Vriend zig desaangaande indeezervoege uitdrukt.

‘Dus stierf onze beste en nimmer te vergeeten vriend, aangaande wiens wysgeerige gevoelens de waereld, ongetwyffeld, verschillende zal oordeelen, en elk een dezelve goed - of afkeuren zal, naar dat zy overeenkomen of verschillen met zyne eigene gevoelens: omtrent zyn character en gedrag kan egternaauwlyks een verschillend oordeel plaats hebben. Zyn gestel inderdaad scheen in een gelukkiger evenwigt te zyn, indien ik my van zulk eene uitdrukking bedienen mag, dan misschien dat van eenig ander mensch, dien ik ooit gekend heb. Zelfs in zynen laagsten staat ten aanzien zyner middelen, was zyne groote en noodzaaklyke zuinigheid voor hem geene verhindering, om, by gepaste gelegenheden, blyken te geeven, beide van liefddaadigheid en edelmoedigheid. Het was eene zuinigheid, niet uit gierigheid voortkomende, maar uit liefde tot onafhanglykheid. Zyne verregaande zagtheid van aart verzwakte nimmer de standvastigheid zyner ziele, of de vasthoudendheid aan zyne besluiten en voorneemens. Zyne bestendige boert en kortswyl was de egte uitwerking van

[p. 324]

goedaartigheid en een goed humeur, getemperd met kieschheid en zedigheid, en zonder eenig het minste inmengsel van kwaadaartigheid, die zo dikwils de onaangenaame bron is van 't geen men geestigheid noemt in andere menschen. Nimmer bedoelde hy met zyne boertery iemand kwelling aan te doen; en dezelve, verre van ergernis te geeven, feilde daarom zelden te behaagen en te vermaaken, zelfs die geenen, welke daar van de voorwerpen waren. By zyne vrienden, op welken hy het dikwils gemunt had, was 'er misschien naauwlyks een van alle zyne groote en lieflyke hoedaanigheden, die meer toebragt, om hem in de verkeering bemind te maaken. En die vrolykheid van aart, welke zo dikwils vergezeld gaat van beuzelagtige en oppervlakkige hoedaanigheden, ging in hem zekerlyk gepaard met de strengste oeffening, de uitgebreidste geleerdheid, de grootste diepdenkenheid, en eene alles begrypende vatbaarheid. Over het geheel, ik heb hem, beide in zyn leeven, en sedert zynen dood, altyd beschouwd, als zo na komende aan het character van een volmaakt wys en deugdzaam man, als misschien de natuur der menschlyke zwakheid toelaat.’