Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Brief aan den Heer E.G. Baldinger, Med. Prof. over den Geerst-uitslag en andere Waarneemingen. Door Ch. Rud. Hannes, M.D. Uit het Hoogduitsch vertaald, door Wilh. van Rees, M.D. Te Arnhem, by W. Troost, 1776. 118 bladz. in groot octavo.

VErscheide fraaije Waarneemingen hebben wy in deezen Brief gevonden, aangaande den Geerst-uitslag, welken wy zeldzaam in ons Land zien, in vergelyking met Duitschland en andere Landen. Hierover is een zeer groot verschil ontstaan, tusschen den zeer beroemden Heer de haen, en andere ervaaren Geneesheeren, byzonder te Weenen. De eerstgemelde beweerde, dat men deezen uitslag alleen aan een kwaade behandeling in heete Ziekten verschuldigd was; voornaamlyk ontstond dezelve, volgens zyne gedachten, door de Lyders te warm te houden, te veel te broeijen, en verhittende middelen toe te dienen. De laatstgemelden ontkenden niet dat een verkeerde geneeswyze hiertoe veele aanleiding gaf: maar beweerden dat het uit deeze oorzaak alieen niet ontstond, maar dat het Geerst-uitslag waargenoomen wordt in Ziekten, zonder dat 'er een misslag in de geneeswyze de oorzaak van zy. Dit heeft onder anderen opzettelyk tegen den Heer de haen, beweerd en beweezen, de zeer Geleerde collin. Onze Auteur omhelst het gevoelen van deezen laatstgemelden. - Men vindt

[p. 254]

ock in deezen Brief, verscheide nuttige Waarneemingen en Oordeelkundige Aanmerkingen over andere Ziekten. Wy zullen onze Leezers zyne Aanmerkingen over de Kinkhoest, die in deeze Stad (Amsterdam) tegenwoordig sterk woedt, en zeer hardnekkig is, mededeelen. ‘Midderwyl ik (schryft de Heer hannes) van het gebruik van den Koortsbast, by Kinderen, spreek, denk ik, aan dien tyd, te rug, in welken dezelven, in eene algemeen heerschende Kinderkrankte, den Kinkhoest, zulken uitmuntenden dienst deed. Ik moest bedacht zyn, de vreemde Stoffe, welke deezen algemeenen Hoest veroorzaakt, en wier aart, ik beken het, my nog onbekend is, uit het Lighaam te ontlasten. Zulks diende door zachte Braak- en Buikontlastende middelen te geschieden. Veele Kinders lieten zich tot derzelver gebruik niet beweegen. Ik moest dus op een middel bedacht zyn, welk in staat was, by eene kleine gifte, groote werking te doen, en, waarvan de Kinders geen smaak konden hebben. Ik herinnerde my, met welken roem, sommige Geneesheeren, van den goudgeelen Zwavel van Spiesglas, in zwaare Ziekten, gesproken hadden, en met welke verheffing de Heer unzer van denzelven zo wel, in sommige andere Krankheden, als ook in den Kinkhoest, gewaagt. Hieraan vond ik een middel, welk voortreffelyker werkte, dan alle anderen, welken ik reeds beproefd had; het welk closs tegen den Kinkhoest zo zeer heeft aangepreezen, en het geen byna alle Kinderen, zonder eenigen tegenzin, innamen. Ik liet, van den zelven, eenige maalen daags, een geheel of half grein, met Suiker gemengd, gebruiken; kiezende, in navolging van andere Geneesheeren, dien van de laatste ploffing. Dezelve verwekte, by sommigen, een zachte braaking, by anderen een maatigen Burkloop, en by veelen tevens eene zachte zweeting. De hoest werd by veelen zeer gemaatigd, by anderen geheel verdreeven. Nogtans bevond ik ras, dat ik door denzelven geenszins by allen de geneezing konde uitwerken. Veelen waren, door de heevige Kramptrekkingen, met welken deeze hoest verzeld ging, zeer verzwakt. Deeze Kramptrekkingen werden door de zwakheid der Zenuwen onderhouden. De hoest hield aan, niettegenstaande ik oordeelde, dat ik het venyn reeds overvloedig te ondergebragt en ontlast hadde. De Zenuwen moesten versterkt worden. Het scheen my toe dat ik, by de meeste Kinderen, een periodike verheffing deszelven waarnam, en de getuigenissen van Brendel, Huxham, en Rosen van Rosenstein leeren my, dat ik recht heb. Hierdoor raakte ik op de

[p. 255]

gedachten, den Koortsbast te beproeven. Brendel en Huxham spoorden my tot deszelfs gebruik aan; vindende ik denzelven, sedert ook door Rosen, Whyt en Strandberg aangepreezen. Ik vereenigde den Koortsbast, met dien Zwavel, en erlangde, dus doende, een Geneesmiddel, welks gelyk ik nog niet gevonden heb, het welk Weber onder zyne beste middelen telt, door welken hy deeze Ziekte te boven komt. Ik beproefde het, eerst by een Meisje van drie Jaaren, welk het tot myne verwondering met de grootste begeerte vlytig gebruikte; en hetzelve geraakte, voor alle anderen, het spoedigst tot herstelling. Ook by anderen, welken het geregeld innamen, deed het goede diensten. By zulken welken den Koortsbast niet wilden gebruiken, heeft zich dezelve ook, door Clysteeren aangewend, krachtig getoond. Ik weet, hoe noodig dikwyls, mede het aderlaaten, hoe noodig meenigwerf Spaansche Vliegplaasters, ter geneezing deezer Ziekte zyn......... By Kinderen, welken den Kinkhoest hadden doorgestaan, nam ik denzelven, voor de tweede maal niet waar. Ik geloofde dus, het geen de Heer Rosen schryft, dat hy, even als de Pokken en Mazels, iemand slechts eens kunne aantasten. Intusschen geraakte naderhand een Kind aan deezen Hoest ziek, welk ik, op een anderen tyd, door middel van den Koortsbast, van denzelven hersteld had. Nu moest ik van gevoelen veranderen. En, dat de Kinders, meer dan eens door den Kinkhoest kunnen worden aangetast, heeft my ook de Hoogleeraar Leidenfrost, uit eigen' ondervinding, verzekerd.’