Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

[p. 229]

Trits van Dichtlievende Proeven op den Storm. Voorgevallen in Slachtmaand des Jaars 1776. In quarto 15 bladz.

NAar ingekomen berigt zyn we deeze Dichtlievende Proeven verschuldigd, aan een Gezelschap, dat zig uit Leerzucht, (met welke Spreuk deeze Stukjes ook ondertekend zyn,) vereenigd heeft, ter beoefeninge van Taal- en Dichtkunde; en ze komen voor als de eerstelingen hunner poogingen ter vorderinge in deeze Weetenschap en Kunst. Wanneer men dezelven in dit daglicht, waar in ze geplaatst behooren te worden, beschouwt, zou het ten uiterste ongerymd zyn, dezelven te beoordeelen als Dichtstukken van Mannen van Naam, of als van zulken, die voorgeeven, dat zy de Dichtkunde al lange gehanteerd hebben, of zig voordoen, als waren zy Baazen in hun Handwerk; hoedanige zwetzeryen zo wel op den Parnas als elders plaats hebben. In tegenoverstellinge hier van, heeft men 't uitgeeven van zulke Dichtstukken, door zodanig een Gezelschap, veeleer aan te zien, als eene proefneeming, ter toetzinge van 't algemeene oordeel over hunnen arbeid; veelligt om denzelven, naarmaate hiervan, voort te zetten, of, (ten minsten in 't openbaar,) te staaken. Wy hoopen dat ze hier in gelukkig mogen slaagen, althans in zo verre, dat ze 'er eer door aangemoedigd, dan te rugge gehouden mogen worden; dewyl ze het eerste, zo als 't ons voorkomt, waarlyk verdienen. Men zou zekerlyk meer oplettendheid in taal en spreekwyzen mogen vorderen; dan die oplettendheid, welke 'er, niettegenstaande eenige gebreken, in doorstraalt, geeft genoegzaamen grond om te bemerken, dat zy op een goeden weg zyn, en dat men dus in 't vervolg meer naauwkeurigheid van hun mag verwagten. Voorts zyn de Verzen gemeenlyk vloeibaar; de schikking der denkbeelden is over 't geheel regelmaatig, en hier en daar ontmoeten ons trekken, die getuigen, dat het hun niet aan verbeeldingskragt ontbreekt; des het genoegzaam blykbaar zy, dat dit Gezelschap, schoon hun arbeid nog beschaaving vordere, aanmoediging verdient, en dat men rede heeft, om hunne vordering, by aanhoudendheid, te gemoet te zien. - Men leeze, tot eene proeve hier van, uit ieder deezer Dichtstukjes, een byzonder voorstel.

Het eerste levert ons het akelige tooneel eener ongelukkige Weduwe, die, op het verliezen van haar kroost, tot wanhoop overslaat; dat zeer wel voorgedraagen wordt.

Een weduw, die haar kind, haar eenig welbehagen,
Tracht aan den snellen stroom, met lyfsgevaar, te ontdragen,
Moet dulden dat een golf, die haar reeds yzen doet,
Het van haar borsten rukt in 't holste van den vloed.

[p. 230]

 

't Onnozel jongske reikt al zinkend noch zyne armen

 

Vergeefs zyn moeder toe, die yslyk slaat aan 't kermen;

 

Tot dat ze op 't laast, door rouw en wanhoop aangespoord,

 

Zich in de zoutkil werpt, en met haar kroost versmoord.

Het voorstel is natuurlyk, de critiken zouden alleen kunnen vallen op de taal of een enkel woord. Het zou een kyfaas weezen te twisten, of 't beter ware te schryven, Moet dulden enz. of, Moet zien dat eene golf enz. Die wat sterk tegen de gelykklankigheid zyn, zouden veelligt in dien regel schrikken of beeven enz. boven yzen verkiezen, om dat het woord yslyk in den derden regel na deezen voorkomt, dan dit hangt grootlyks af van een onderscheiden smaak. Voor noch in de betekenis van nogmaals zouden onze keurige Schryvers meerendeels eischen nog, in onderscheiding van 't ontkennende noch, en zo ook laatst voor laast, als afkomstig van laat, laater en dus laatst; dan dit zyn keurigheden en onderscheidingen, die dikwils niet in agt genomen worden van anders beroemde Dichters. De spelling van versmoord, in plaats van versmoort, is waarschynlyk eene drukfout, naar uitwyzen van des Dichters gewoone spelling.

Het tweede vangt dus aan, met eene verschrikkelyke beschryving van dien naaren Nagt.

Het bulderend Noordwest, omstuuwt met bagelbuien,

Met vuur, en donder, schynd in zegepraal den Doodt

Op zwarte vleugelen in 't Vaderland te kruien:

Help God! wis treft die Storm myn' armen Landgenoot!

ô Deerlyk schouwtoneel! ô stapel van ellenden!

De holle en dolle wind kend in zyn buld'rend woên

Geen paal, noch perk; wis zal hy 't onderst boven wenden;

Wat kan een enkele nacht al ramp, en schaden doen!

Het water, opgeperst uit 's afgronds diepste kolken,

Voert schrik, en angst, en wee, met zich naar allen kant;

't Dooft 't schittrend blikzemvuur, 't vermengdt zich met de wolken.

Ai my! hoe veeg staat thans myn dierbaar Vaderland!

't Beukt tegen hooge vest, en welbemuurde wallen,

't Rammeit de dyken los met ysselyk geweldt.

Daar hoor ik 't met gedruis in laage polders vallen!

Het vruchtbaar Akkerland wordt thans een pekelvelat,

Thans paart een jammerklacht zich met 't geklots der baren,

De Lucht weêrgalmt alom van 't droevige Ach! en Wee!

[p. 231]

Deeze beschryving is zeer natuurlyk, en de woorden, daar 't op aankomt, zyn wel uitgekoozen; alleen is de spreekwyze, dat het water uit de diepste kolken van den afgrond opgeperst wordt, te sterk, en het woord kruien te laag in dit geval. Voor 't ove rige schynt deeze Dichter niet vast te zyn in 't gebruiken van d, 't en dt; dit gaat wat onregelmaatig; onze Spraakkunstenaars, schoon ze hier over verschillend denken, behouden egter ieder hunne regelmaatigheid; en men behoort het 'er op toe te leggen, om zig zelven, in ieder Stuk dat men schryft, gelyk te zyn.

Het derde Dichtstuk, schoon de styl hier en daar wat te zwellend geoordeeld mogte worden, dat jongen Dichteren wel toe te geeven is, heeft egter insgelyks zyne verdiensten, en geeft ons eene treffende schildery van den jammerlyken toestand ten platten Lande, na 't doorbreeken der dyken, dat de Dichter vooraf eigenaartig uitgedrukt had, zeggende:

De baeren groeijen aen, en stuiven op de dyken

Die wagglen, niet besiand voor 't woeden van d' Orcaen.

Het teysterend geklots der golven doet hen wyken,

De onstuyme zee dringt door, zy scheuren ... 't is gedaen!

Daer gonst het water heen, ô God! beperkt zyn woede!

U dreigt, myn Vaderland! U dreigt een bitter wee!

Dit ondervond men vooral ten platten Lande, gelyk de Dichter wat laager vervolgt.

Het land, waer onlangs nog de boer het kouter wende,

En waer de logge koey zich rolde in 't malsche gras,

En 't schaapje speelde en tierde, en 't schichtig veulen rende,

Ligt thans veranderd in een ruyme pekelplas.

Hier zwemmen mensch en dier, ginds smooren ze in de stroomen,

Daer dobbert op een haer des landmans koude lyk.

Zy, die 't gevaer der zee al worst'lend zyn ontkoomen,

Staen naekt, van goed beroofd, te siddren aen den dyk.

Ay my, een koude schrik beroert myn ingewanden!

Daer dryft een moeder, met haer kind, haer zorg, haer troost,

Zy poogt den dood t' ontvlien, en slaet naer 't wigt haer banden,

Dog een vergramde golv rukt moeder weg en kroost.

Zulk een rampzalig lot had haer de zee beschoren.

In dit waarlyk treffende Tafereel zal men, zo ten aanzien van 't geheele beloop als der gebruikte spreekwyzen, niets weezenlyk te berispen vinden; en het merkwaardigste nopens de spelling zal

[p. 232]

weezen, dat de Dichter zigzelven, als uit het geheele Dichtstuk blykt, niet gelyk is, in 't gebruiken van de i of y in de twee klanken; schryvende nu, ei, ui en dan ey en uy. Ieder spelling heeft onder de Spraakkundigen zyne voorstanders; maar de oplettenden zyn zigzelven gelyk. Keurige Schryvers zouden veelligt ook wraaken, beperkt voor beperk, en wende voor wendde; doch op soortgelyke onnaauwkeurigheden geeft iedereen juist geen acht. - Men zal, dit alles nagaande, reden vinden, om ons voorgezegde wegens deeze Dichtstukken te billyken; en 't Gezelschap, vertrouwen we, zal 't ons niet ten kwaade duiden, dat wy hen, door de nevensgaande aanmerkingen, tot meerder oplettendheid hebben zoeken aan te spooren.