Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

De Liefde-geschiedenissen van S. Nothanker en zyne Vrouw Wilhelmina, vóór hun trouwen. Een Comiecq Gedicht in Proza. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Amsteldam by J. Doll. Behalven de Voorreden 112 bladz. in octavo.
Het leven en de gevoelens van S. Nothanker. Uit het Hoogduitsch vertaald. Drie Deelen. Te Amsteldam by J. Doll. Behalven de Voorberichten en den Inhoud 602 bladz. in gr. octavo.
Redevoeringen van S. Nothanker. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Amsteldam by M. Schalekamp. Behalven de Voorreden 158 bladz. in gr. octavo.

NOthanker is een arme Dorp-prediker, gehuwd met Wilhelmina, een Boeren-meisje, dat ten Hove gevoerd was, maar 't Hofleeven vaarwel zeide, om zig in de armen van zyn Eerwaarden te werpen. Nothanker is een eenvoudig welmeenend Leeraar, die zig bloot gesteld vindt aan de ongunstige behandelingen eeniger Godgeleerden, die zyne gevoelens wraaken; en in zyne Redenvoeringen komt hy voor, als een Man, die niet ongeschikt was, om eene eenvoudige Gemeente ten platten Lande de noodige onderrigtingen, ter beschaavinge haarer zeden, mede te deelen. - Dit is het algemeene denkbeeld, dat ons de drie opgemelde Geschriften nopens Nothanker inboezemen. - Het eerste wordt ons voorgesteld in een comiecq gedicht in Proza, waar in die Liefdegeschiedenissen met een winderigen styl opgezongen worden; dat zig als een grap laat leezen, maar, by mangel van geestigheid, geen Leezers van oordeel kan vermaaken. - Met meer nut zal men zyn tyd besteeden in 't doorbladeren van Nothankers Redenvoeringen; welken, schoon ver van geleerde opstellen te zyn,

[p. 139]

verscheiden leerzaame bedenkingen behelzen, die ter regelinge van den gewoonen leevenswandel strekken; en welken met al zo veel vrugts in een gemeenzaam onderhoud, als in eene ingewikkelde redenkundige voorstelling, aangedrongen kunnen worden. Aan 't einde van die Verzameling vindt men nog twee Fragmenten van zyne Redenvoeringen, over de eeuwigheid der Helsche Straffen, en den Dood voor het Vaderland, die men geplaatst zal hebben met betrekking tot het verhaal van 's Mans leeven en gevoelen; waar in gewag gemaakt wordt van zyne denkwyze over die onderwerpen, en 't nadeelige gevolg dat hem zulks baarde. Het laatste is betrekkelyk tot eene enkele speeling, die in de leevensbeschryving te stade kwam; en 't eerste stelt ons voor oogen 's Mans hoofdafwyking van de Leer der Kerke, daar hy ongelukkig yverde, tegen het algemeen erkende gevoelen; dat hem onheilen op den hals haalde, waar van een breeder berigt te vinden is, in de beschryving van Nothankers Leeven en Gevoelens. - Dit Geschrift, dat, uit hoofde van deszelfs zonderlingen inhoud, veeler opmerking tot zig getrokken heeft, schetst ons, onder het voordraagen van Nothankers lotgevallen, doorvlogten met verscheiden nevensgaande gebeurtenissen, eene reeks van characters, die zeer wel getroffen zyn, en meermaals aanleiding geeven tot verscheiden leerzaame aanmerkingen. Om deezen te vermenigvuldigen, zonder het werk te sterk te doen uitdyen, heeft veelligt de Autheur de vryheid genomen, om zig niet bepaald te binden aan de gewoone regelmaatigheid in 't schryven van een Roman; waar van hy zomtyds zo verre afwykt, dat hy 't waarschynlyke uit het oogverlieze; dat de Leezer egter, door de nadruklyke manier van voorstellen, onder 't leezen ligtlyk over 't hoofd ziet. Voor 't overige is dit Geschrift inzonderheid nuttig, om een ieder, op eene treffende wyze, te leeren opmerken, hoe haatlyk de Geestelyken zig gedraagen; wanneer zy zig door Tydlyke inzigten laaten vervoeren, hunner Heerschzugte den vryen teugel geeven, ter Onderdrukkinge hunner Amptgenooten overslaan, en anderen, naar maate van hun vermogen, tot het uiterste vervolgen. - De aftekening is zekerlyk over 't geheel wat sterk; en 't schynt, of zulks in Schriften van die natuur gemeenlyk niet vermyd kan worden, gelyk wy by eene vroegere gelegenheid reeds opgemerkt hebben, toen we gewag maakten, van witherspoon's Aftekening van het Bestaan en Gedrag der Kerkelyken^(*). Intusschen kunnen beide deeze Geschriften dienen, om de Godgeleerden, zo Orthodoxen als Toleranten onder 't oog te brengen, hoe onverantwoordelyk hun gedrag zy, wanneer ze, in eene mindere of meerdere maate, aanleiding tot zulke aftekeningen geeven. 't Ware

(*) Zie Vaderl. Letter-Oef. VII D. bl. 306.

[p. 140]

te wenschen, dat de eene en de andere Party daar tegen bestendig waakte: want het gaat ook hier, gelyk Horatius zegt,

Iliacos intra muros peccatur et extra.

Men begaat wel eens ter wederzyde laakenswaardige mispassen; en 't kan van nut zyn, die, ter waarschuwinge, in een treffend daglicht te stellen.