Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

[p. 85]

De beschaafde of wellevende Juffer. Uit het Engelsch vertaalt. Te Rott. by J. Burgvliet en Zoon 1777. Behalven het Voorberigt en den Inhoud 320 bladz. in groot octavo.

EEne verstandige Moeder geeft hier, in een aantal van Brieven, tusschen haar en haare Dochter gewisseld, eene reeks van Lessen, die strekken, om haar gedrag te beschaaven, en haar zedelyk character te vormen; om haar te gelyk deugdzaam en welleevend te maaken. - De eerste pligt aan haar, in de kindsche jaaren volbragt hebbende, heeft zy haar op een Kostschool besteld, en agtervolgt haare eertyds mondlyke onderrigtingen door leerzaame Brieven. Deeze Brieven zyn aanvanglyk betrekkelyk tot het Schoolonderwys, en een regt naarstig gebruik van het zelve, mitsgaders tot het regelen van haar gedrag in die omstandigheden, ten einde vervolgens bekwaam te worden, om behoorelyk in de Waereld te kunnen verkeeren. Eerlang verlaat de jonge Juffrouw het Kostschool, begeeft zig naar London, en verblyft aldaar, onder het opzigt van eene alleszins lofwaardige Tante. Van dien tyd af komt het 'er op aan, om haar, naar de verschillende omstandigheden, in welken zy zig bevindt, naar de onderscheiden werkingen haarer hartstogten, zodanige lessen in te boezemen, als noodig zyn, om haar te onderrigten, hoe zig te gedraagen, en waar voor zig te hoeden. - Men heeft, in 't opstellen deezer Brieven, de natuur zeer wel in agt genomen; de verschillende omstandigheden, de onderscheiden hartstogten, geeven eene gepaste aanleiding tot het behandelen van veelerleie onderwerpen; en deezen worden ontvouwd, op eene manier, welke in alle opzigten inneemend en overtuigend is. Dit Geschrift verdient des, met alle regt, eene plaats, onder de Schristen, welken in de opvoeding der Jeugd van eene weezenlyke nuttigheid zyn. En schoon 't inzonderheid zyne betrekking hebbe, tot de opvoeding eener jonge Juffer, is egter ver het meerendeel der Zedenkundige Lessen van dien aart, dat ze ook in de opvoeding der jonge Heeren in aanmerking komen; zelfs worden 'er genoeg Menschen van meerder jaaren gevonden, welken de hier voorgestelde verstandige en deugdzaame onderrigtingen met nut kunnen overweegen. De Leezer neeme, voor tegenwoordig, de volgende afmaaning tegen de zo algemeene kwaadspreekendheid mede.

‘Spreek, in gezelschap, nooit kwalyk van iemand, die afwezig is, het zy vriendin, vreemde of vyand. Het eerste zou snood, het tweede onbillyk, en het laatste laf en laaghartig zyn. Met kwaad van uwe afwezende vriendin te spreken, verdient gy, dat gy en haar, en de gene die daar tegenwoordig zyn, beiden verliest, en zult ze ook verliezen; want wie, die wel by hare zinnen is, zal vriendschap willen houden met iemand, die zich aan zo veel trouwloosheid en laaghartigheid schuldig maakt? Door kwaad van vreem-

[p. 86]

den te spreken, zult gy u al de waereld tot vyanden maken: want zy, die, zonder 'er in 't minst toe getergd te wezen, den goeden naam kan bekladden van personen, aan welken zy weinig kennis en geen verpligting heeft, verdient het voorwerp van algemeenen afkeer en verfoeijeng te zyn. Door tegen uwe vyanden uit te varen, zult gy de verachtelykste laagheid van geest en geringheid van verstand laten blyken; en komt haar dit ter ooren, dan zal het hare trotsheid en verwaandheid nog streelen, door haar te doen denken, dat zy uwe hartstochten meer gaande gemaakt hebben, dan wezenlyk waar is, of ten minsten veel meer, dan ay zoud begeren, dat zy wisten’.

Men voege bier by ééne der aanmerkingen over de onmaatigheid, die eigenlyk het manlyk character betreft; doch waar van onze Briefschryfster zig bedient, om dat ze het haatlyke dier ondeugd onder dat character te sterker kon afmaalen. De Maatigheid aangepreezen hebbende, als het beste middel ter bewaaringe der gezondheid, gaat zy voort om het strafwaardige van 't krenken der gezondheid, door onmaatig eeren en drinken, aan te toonen, te meer, daar 't met regt onder den Zelfsmoord betrokken mag worden; het welk haar doet zeggen:

‘Ik weet niet, of de genen, die hunne dagen verkorten door onmatigheid, niet wel zo misdadig zyn voor God, als zy die een onmiddelyk einde van hun leven maken, door nog geweldiger middelen. Want als iemand, willens en wetens, vergif inzwelgt, wat groot onderscheid is 'er dan, of het zelve zyne uitwerking doe in dertig minuten of in dertig jaren? verandert dit de natuur van het misdryf, of bevrydt het den misdadiger van de schuld van zelfsmoord? misschien zal het dit doen, naar het oordeel van kortziende stervelingen; maar of het dit al of niet doe in het oog van den alzienden en onpartydigen Rechter van 't gansch heelal, is de groote vraag daar het op aan komt. - En evenwel, is de onmatigheid geen doodelyk fenyn, dat in de aderen woedt, en, hoe langzaam in zyne werking, niettemin zeker gaat en onfeilbaar is in zyne uitwerkingen? Het ondermynt en bederst de gesteldheid des lighaams by trappen, en brengt menig een in den bloem des levens ontydig en onverwacht ter dood. Negen tiende deelen van de menschelyke wezens, durf ik zeggen, dienen tot een slagtoffer voor dezen wreeden verwoester: oorlog, hongersnood, pest en ouderdom, samen genomen, mogen hunne duizenden verslaan, maar onmatigheid, alleen en op zich zelve, verslaat haare tienduizenden.

Welk eene kinderachtige en belagchelyke verdediging, (schryft zy verder,) is het, die de overdadigen en onmatigen gemeenlyk voor elkander gereed hebben. “Arme hals; zeggen ze van zulk eenen, hy drinkt wel wat te veel, hy leeft sterk, en bederft zyn gestel zo gaauw als hy maar kan; maar hy is een goede eenvoudige ziel, die niemand benadeelt, behalve zich zelven”. Hoe! niemand anders benadeelen dan zyn eigen zelven! wat grove en plompe war-

[p. 87]

taal is dit! hy benadeelt ieder een, niet alleen door den verderflyken invloed van zyn kwaad voorbeeld, 't welk kan en waarschynlyk zal voortgaan met zyne uitwerking te doen, wanneer hy reeds gestorven en ten grave gedaald zal zyn; maar ook, dewyl hy zich zelven geheel onbekwaam maakt tot het volbrengen van de pligten des gezelligen levens. Was hy voor zich zelven alleen in de waereld gekomen? ware hy dit, laat hy dan van alle verkeering en omgang afgesneeden worden; laat hy in een afgescheiden kluis opgeslooten, en tot eene geduurige eenzaamheid en afzondering gedoemd worden. Maar was hy dit niet? was hy geboren tot eene gezellige samenleeving, zo laat hy bedenken, dat hy verpligt is, alles wat in zyne magt staat toe te brengen tot bevordering van 't geluk en 't welwezen zyner medeschepselen; dat 'er een groote lyst van gezellige pligten zy, welke hy verbonden is te volbrengen, en welken hy zonder onrechtvaardigheid en godloosheid niet kan nalaten. Heeft hy geen huisgezin om voor te zorgen? geen zoon op te voeden? geene dochter eene uitzetting te bezorgen? geene ouders te ondersteunen en te hulp te komen? geen arme zuster en broeder by te springen? geen bedrukten vriend te vertroosten? heeft hy geene burgerlyke bediening of krygsampt te bekleeden? geen beroep of andere bezigheid te behartigen? of, al is hy zulk een zeltzoekend, menschen hatend en nutteloos wezen, dat hy met dit alles niet heeft uit te staan, is hy evenwel niet verpligt een goed voorbeeld aan de waereld te geven? indien hy geene kloekmoedigheid en onverzettelykheid genoeg bezit, om zelf eenigen der pligten van een gezellig leven waar te nemen, is hy, ten minsten, niet gehouden, om anderen ter volbrenginge van dezelven op te wekken en aan te moedigen?

Maar de rechte waarheid bestaat hier in, dat deze overdadige en onmatige dwazen onder alle de verpligtingen, die ik nu gemeld hebbe, liggen; ja onder nog veel meer dan die; maar zy hebben iet anders te behartigen, 't welk by hen veel gewigtiger en van grooter belang is; zy hebben, namelyk, hunne lieve lighamen te mesten en te overladen, of liever te benadeelen en te bederven; zy hebben hunne snoode, lage en kruipende lusten in te willigen; en zullen aan derzelver involging alle deugden, het zy dezelven op God, op onzen naasten of op ons zelven zien, opofferen. Wat raakt het hen; hoe hun vader, moeder, zuster of broeder leven, als zy het maar wel hebben. Zy denken gemaakt te zyn, of leven ten minsten, als of zy gemaakt waren, alleen voor zich zelven, en willen daarom niet lastig gevallen worden met eenige zorg of bekommering voor anderen. Vrouw en kinders, vrienden en magen mogen ongelukkig worden, maar zy moeten, en willen hunne vermaaken hebben. Dus verslyten zy hun gansche leven met eten, drinken en slapen; in eenen onafgebroken voortgang van dierlyke geneugten; in een staat van grove ongevoeligheid, en een soort van slaapziekte; in een leven, om kort te gaan, dat niet veel beter is dan dat van een beest.’