Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Verzameling van Leerredenen, door G. Bonnet. Dr. en Pr. der H. Godgeleerdheid, en Academie-Prediker te Utrecht. Tweede Deel. Te Utrecht, by de Wed. J. v. Poolsum en A. v. Paddenburg. 1776. Behalven het Voorwerk 405 bladz. in groot octavo.

HEt eerste Deel der voortreflyke Leerredenen van den geachten Hoogleeraar Bonnet behelsde, gelyk we gemeld hebben, meerendeels verhandelingen over geschiedkundige stosfen^(*); welken zyn Hoog Eerwaerde, as toen gezegd is, op zodanig ene wyze ontvouwde, dat zyne Leerredenen wel aengemerkt mogten worden, als geschikte voorbeelden ener nuttige Predikwyze. Het diestyds gezegde desaangaende, zo in dezen als in anderen opzichte, heeft men ook in volle krachte over te brengen, op de Leerredenen in dit tweede Deel vervat, die genoegzaem allen van eene andere natuur, doch op eene soortgelyke oordeelkundige wyze opgesteld zyn. De Hoogleeraer ontvouwt hier naemlyk leerstellige onderwerpen, die eens Christens ernstige overweeging vorderen, en hem ter betrachtinge leiden. Op die manier handelt zyn Hoogeerwaerde over het krachtdadig Godlyk onderwys, als noodzaeklyk ter zaligheid, by de overweeging van 's Heillands tael, Joh. VI:45. Ene tweede Leerreden, over de woorden van den Zaligmaker, Joh. VII:17., leert ons, hoedanig ene gemoedsgesteldheid 'er vereischt word, om rechtmatig te kunnen oordeelen over de Godlykheid der Euangelieleer. In de daer op volgende Leerreden, gaende over het voorgevallen by de ongeloovigheid

(*) Zie Hedend. Vaderl. Letter-Oefen. III D. bl. 525.

[p. 5]

van den Apostel Thomas, Joh. XX:26-20, ontmoet ons ene aeneenschakeling van leerzame aenmerkingen over dit onderwerp, ter waerschouwinge en aanmoediginge in onze dagen. Des Hoogleeraars vierde Leerreden strekt, ter ontvouwinge der Apostolische redeneringe, Rom. V:18, 19, over de gelykvormigheid der Godlyke schikking, met opzicht tot de gevolgen der gehoorzaemheid van Christus, en der ongehoorzaemheid van Adam. Op deze Leerreden, geschikt om de Euangelische Leer der Regtvaerdiginge des Zondaers, van ene gewaende ongerymdheid, vry te spreken, volgt ene andere, over Rom. VI:8-14, strekkende om die Leer insgelyks te onthessen van het bezwaer, dat zy den weg zou banen, tot het schroomloos bedryven van allerleie ongerechtigheden. In de zesde Leerreden geest ons zyn Hoogeerwaerde ene opheldering van de bondigheid der redeneringe van Apostel Paulus, 1 Cor. XV:17; ter aantooninge van het verband, dat 'er is, tusschen de zalige opstanding der rechtvaerdigen ten laetsten dage en de opstanding van Jezus Christus. Hier by komt ene Leerreden over des Apostels tael, 2 Cor. V:7; welker verklaring den Hoogleeraer aenleiding geeft, tot het voorstellen en aendringen van enige leerzame bedenkingen over den staet en de werkzaemheid van een Christen op aerde, die zyn Vaderland in den Hemel heeft. Ten laetste behelst dit Deel nog ene troostryke en opwekkelyke beschouwing van de Leer der Verzoeninge des Zondaers, naer de leiding van 's Apostels voorstel, 2 Cor. V:21. - Ieder dezer onderwerpen behandelt de Hoogleeraer met ene oordeelkundige opmerkzaemheid; die hem meermaels gelegenheid geeft, om, zo in de verklaring als toepassing, onder het hoosdbedoelde, dat hy stiptlyk in 't oog houd, als van ter zyde, enige gewigtige aenmerkingen in te vlechten, welke zeer wel ter snede bygebragt worden. - Om een nader denkbeeld van 's Mans Prediktrant te geven, zullen wy, ter dezer gelegenheid, het voornaemste beloop zyner Leerreden, over Joh. VII:17, schetzen.

Ter Inleidinge dient, dat een der voornaemste middelen, om een verkeerden Godsdienst stand te doen grypen, is, den mensch de gelegenheid te benemen tot een vry onderzoek, en hem te onderwerpen aen een willekeurig gezag. - Dan dit middel verfoeit de ware Godsdienst; die geest den mensch niet alleen vryheid, maer verplicht hem zelfs tot een vry onderzoek. - En zo heeft Jezus zyn persoon en onderwys aen aller onderzoek onderworpen; dan

[p. 6]

velen zyner toehoorders onderzogten zyne Leer niet, of zy deeden het kwalyk. - Men mag zeker geen Godsdienst aennemen noch verwerpen, zonder onderzoek; maer, zich hier toe verledigende, is 't niet onverschillig hoe men daerin te werk ga; het moet geschieden met ene daer toe geschikte gemoedsgestalte. - Zo onderwierp Jezus zyne Leer aen aller onderzoek, maer hy vorderde dan ook in hun de daer toe vereischte gesteldheid des harte; dit deed hem in den Tekst zeggen: zo iemand wil deszelfs wille (te weten Gods wille) doen, die zal van deze leer bekennen, of zy uit God is, dan of ik van myzelven spreke.

Ter algemener ophelderinge van dit voorstel, gaet de Hoogleeraer na, in welke omstandigheden de Heer dit gezegde voortbragt; 't welk hem den zamenhang van dit vers met het voorgaende duidelyk doet ontvouwen. En hier op brengt hy alles, wat 'er in vervat is, tot de drie volgende hoofdzaken. I. Het stuk dat in verschil was tusschen Christus en de Jooden, het gezag, naemlyk, van zyne Leer: of zy uit God is, dan of ik (Christus) van my zelven spreke. II. De gesteldheid van zulk een, dien de Heilland bekwaem keurt, om in dezen een regelmatig oordeel te vellen: (die) wil deszelfs wille doen, die zal van deze leere bekennen of enz. III. De overlating van het geschil aen het oordeel van zulk een mensch: zo iemand wil deszelfs wille doen, dïe enz. - De Hoogleeraer geeft, onder het verklaren der hier gebruikte spreekwyzen, ene opheldering der voorgestelde hoofdzaken; en doet ons daer uit opmerken, dat alles hier op uitkomt. ‘Een mensch die genegen, die volvaardig is, om zich te schikken naar het welbehaagen van God, in eenen weg van Godsdienst, wanneer hy de leer van Christus, zo als die van hem zelven onder de Jooden verkondigd, en naderhand door zyne Apostelen gepredikt is, behoorlyk overweegt, die zal moeten erkennen, hy zal oordeelen, hy zal ondervinden, dat dezelve van Goddelyken oorsprong zy.’ - Maer op dit voorstel kunnen, vervolgt de Hoogleeraer, met recht twee vragen gedaen worden. (1.) Is het billyk, dat Christus alleen zulk een mensch aenmerkt, als bekwaem en bevoegd, om over zyne Leer behoorlyk te oordeelen? (2.) Gaet het opgemelde gevolg wel zeker door? Ter beantwoordinge hier van, stelt hy zig voor, de twee volgende stellingen te betoogen.

I. ‘Een mensch, die in zaaken van Godsdienst, en dus ook over de leer van Christus, een regtmatig oordeel zal vellen, moet waarlyk genegen zyn, om God te dienen en zy-

[p. 7]

nen wil te betragten’. II. ‘Zulk een mensch zal de Leer van Christus beoordeelen als van God oorspronkelyk, en dus als een voorschrift van den waaren Godsdienst, waar aan hy zich geredelyk onderwerpt’. - De gegrondheid van ieder dezer Stellingen betoogt zyn Hoogeerwaerde ten bondigste; en merkt tevens, overeenkomstig met de bovengemelde uitbreiding van den tekst, aen, dat zulk een mensch de Godlykheid van die Leer ondervind, en dezelve dus in kracht bekent; door, naemlyk, te ondervinden, dat de Godsdienst waren troost verschaft in leven en in sterven.

Na dit alles gaet de Hoogleeraer eindelyk ter toepassinge over. Hy stelt ons voor ogen, het character der tegenwoordige ongeloovige beoordeelaers der Euangelieleere, en toont hoe ongeschikt dezelven zyn, om 'er wel over te oordeelen. Ons hier tegen gewaerschuwd hebbende, doet hy ons verder opmerken, hoe ene ongegronde, verkeerde of gebreklyke omhelzing der Euangelieleere, uit dezelfde bronwel ontspruit, te weten, ene onwilligheid om Gods wil te doen. Voorts dringt hy ten ernstigste aen, op die vereischte gewilligheid, als noodzaeklyk in alle, 't zy meer of min gevorderde, Christenen, met melding van den heliryken uitslag voor allen, die 'er zich toe bevlytigen.