|
| |
| |
| |
Korte beschryving van Petersburg, het hof van Rusland, de Keizerin, en den Groot Hertog, in eenen brieve van den heer Wraxal, aan zyn vriend, in den jaare 1774.
myn heer!
EEne aangenaame verrukking vervoert my, terwyl ik wandel, langs de straaten, te Petersburg, en de openbaare gebouwen zie van deeze groote Hoofdstad, die, als door betoovering, binnen het tydperk van 't geheugen der menschen, nog in leeven, is opgereezen: de moerassige eilanden van de Neva zyn veranderd in een der heerlykste Steden des aardbodems. De verbeelding, geholpen door zo veele zigtbaare voorwerpen, verheft zich tot den grooten Stigter, en ziet als nog de beschermgeest van peter zweeven over zyn eigen maakzel; beschouwende, met eene vaderlyke tederhartigheid, de hoog opgehaalde Paleizen en Tempels. De naamen, door de oude Geschiedenis, met zo veel roems, vermeld, en in welker lof zy zo gaarne uitweidt, zwigten voor dien deezes onsterflyken Mans: de fabelagtige Wetgeevers van Griekenland en Egypte dagten nimmer zo groot eene hervorming te onderneemen, als Czaar peter, met de daad, volvoerde. De volgers van cadmus, van theseus en van romulus, waren bezield met dezelfde drift als hunne aanvoerders: doch de Muscoviten, in de diepste barbaarschheid gedompeld, door hunne haatlyke vooroordeelen, van den ommegang met de Europische Volken uitgeslooten, en even zeer de slaaven van vooroordeel als van oude gewoonten, werden, tegen wil en dank, met geweld, uit deezen nagt van onkunde opgetoogen, en gedrongen kennis en beschaafdheid aan te neemen. Ik moet bekennen, dat ik nimmer dit zo kortlings gebeurd en wonderbaar voorval overdenk, of ik word verrukt door een onwederstandlyke geestdrift.
De Stad Petersburg is nog slegts een verbaazende omtrek, die, om voltooid te worden, de opvolging van verscheide Vorsten en Vorstinnen, en een reeks van eeuwen, zal eischen. Dezelve beslaat voor tegenwoordig eene verbaazende uitgestrektheid gronds: doch, dewyl de Huizen, in veele deelen, niet digt aan elkander gebouwd zyn, en 'er nog groote plekken open liggen, valt het bezwaarlyk de weezenlyke grootte te bepaalen. De Godsdienstigheid heeft niet na- | |
| |
gelaaten, het haare tot de heerlykheid der Stad toe te brengen, en Gebouwen, ten Godsdienst geschikt, in bykans elk gedeelte op te rigten. De nieuwsgierigheid heeft my aangedreeven, om in alle te gaan. De bouwkunst, in het uitwendige, verschilt zeer weinig. De Grieken schynen zo zeer gesteld op Koepels, als de Mahomethaanen op Minarets. Doorgaans plaatzen zy eene groote, tusschen vier kleine, en overdekken ze met verguld koper, 't welk, als de zon 'er op schynt, sterker in 't oog fhkkert. De çieraaden, van binnen, zyn kostbaar en vreemd: een Mexicaansche Tempel kan nauwlyks een zonderlinger voorkomen hebben. Zy omringen eene schildery van de Maagd maria en jesus, met gouden of zilveren hoofdçieraaden, en zomtyds met een geheel stel kleeren; alleen de vingers bloot laatende, die de menigte eerbiedig kust. Eenige van deeze wonder vreemd zamengestelde afbeeldzels, uit schildery en metaal, zien 'er zeer belachlyk uit; en de Maagd gelykt zomtyds eene in gouden ketenen gevangene. De Papa's, of Priesters, zyn bykans op de Roomsche wyze gekleed: hunne kleeding bestaat uit goud en zilver laaken en kostbaare zyden stoffe. De wyze, waar op zy den eerdienst verrigten, zou iemand eer om eene bezweering doen denken, dan om een gebed, aan de Godheid opgedraagen: zy herhaalen 'er veel van, met zulk eene verbaazende schielykheid, dat iemand het ongelooflyk zou agten, voor de
toehoorders één enkel woord, 't welk de Priester uit, onderscheiden te verstaan, hoe sterk en ingespannen hunne aandagt ook moge weezen.
St nioolaas houdt nog zyn rang en eerbied in de Russische Almanach, en heeft omtrent zo veel altaaren als de Maagd maria. Ondertusschen weet ik niet wat rede zy daar voor hebben; doch ik heb opgemerkt, dat, wel negen of tien der hoofden van maria en het Kind jesus, zwart of taanverwig van kleur geschilderd zyn, en 't is niet onwaarschynlyk dat zy, dus doende, ons een regtmaatiger denkbeeld geeven van haar persoon, dan raphaël of guido: dewyl de Syrische Vrouwen van laagen staat, in Palestina, aan den zonneschyn blootgesteld, noodwendig eene bruine kleur moeten hebben.
In de Kerk des Kasteels, rusten de beenderen van peter den I, en der Vorsten, die naa hem geregeerd hebben, in Kisten nevens hem geplaatst; doch geen hunner heeft marmeren gedenktekens, te hunner gedagtenisse, opgerigt: en geen reiziger wordt aangezet, om deeze Kerk in te treeden, dan door de bewustheid dat hy het hout ziet, waar in de asch van peter den grooten rust, en, om die mengeling van
| |
| |
eerbied en vermaak te ondervinden, uit de beschouwing daar van gebooren. Een eenig Vorst is uitgeslooten, als onwaardig om begraaven te worden by zyne Voorgangers op den Throon van Rusland. Dit is de ongelukkige peter de III, die, naa zyn dood, eenige dagen ten toon gesteld werd, in het Klooster Newsski, eenige mylen van de Stad gelegen, om het Volk te overtuigen, dat hy geen geweld geleden hadt, maar eenen natuurlyken dood gestorven was: hier werd hy vervolgens in stilte begraaven.
De openbaare Gebouwen van verscheidenerlei soort zyn zo talryk in deeze Stad, en ik hel over om te gelooven, dat zy een vyfde of zesde gedeelte van de geheele Hoofdstad uitmaaken. Eenige zyn van hardsteen, de meeste van gebakken steen of gepleisterd hout. Het Winterpaleis is van hardsteen en gebakken steen, en werd door de overleedene Czarinne elizabeth gebouwd. Het is zeer groot en lomp: men zou bykans veronderstellen, dat john van burgh geroepen was, om 'er het plan van te maaken, dewyl niets beter in zyn smaak kan gebouwd worden. Het is nog niet geheel voltrokken, gelyk meest alle dingen in Rusland. De gelegenheid is zeer verrukkelyk op de oevers van de Neva, en in het middelpunt van de Stad. Digt daar by ziet men een klein Paleis, gestigt door de tegenwoordig regeerende Keizerinne, en, waarom weet ik niet, de Hermitadie geheeten. Het heeft, naar ons denkbeeld, niets meer van een Hermitadie, dan van een Tempel; doch, wanneer haare Majesteit in dit gedeelte van 't gebouw zich onthoudt, leeft zy afgezonderd, en daar is geen Vergaderkamet des Hoss. Eenige dagen geleden, werd het my vergund, de Kamers van dit Paleis te zien; ze zyn zeer fraai en met veel smaaks opgecierd. Men vindt 'er twee gaanderyen, met Schilderstukken, onlangs voor veel gelds in Italie gekogt; om deeze te beschouwen, zou ik gaarne, was het my geoorlofd, elken dag van myn verblyf alhier, eenige uuren doorbrengen. De Kroon, die ik in het Paleis zelve zag, is mogelyk de kostbaarste in geheel Europa. Dezelve heeft de gedaante van een bonnet, en is geheel bedekt met diamanten. In de Schepter is die beroemde, door Prins orloff gekogt, voor 500,000 Roubels, en van hem, nu eenige maanden geleden, ten geschenke gegeeven aan haare Majesteit. Dezelve overtreft pitt's Diamant in grootte, en behoeft, in helderheid van water,
voor dezelve niet te wyken. De kenners van Edelgesteenten verklaaren, dat het de schoonste en zeldzaamste is, ooit uit Golconda gebragt.
| |
| |
Hier zyn twee Academien, ééne der Kunsten, en eene der Weetenschappen; beide heb ik ze herhaalde keeren bezogt. De tegenwoordige Keizerin heeft de eerste gestigt, deeze zal, voltooid zynde, een heerlyk gebouw weezen. 'Er zyn Leermeesters in de onderscheide takken, en ontwerpen van de geagtste modellen der Grieksche en Romeinsche Beeldhoukunde. Ik vind, egter, niet, dat tot nog uitsteekende Vernuften zich hier vertoonden, schoon het aan geene Kunstenaars ontbreeke. De Natuur schynt de volmaaktheden, in deeze fraaije en uitgeleezene voortbrengzels, tot zekere lugtstreeken en volken bepaald te hebben, waar zy eeuwen lang van zelve ontstaan; en die alleen gebrekkig gevolgd worden, door andere Volken, die 'er min geschiktheid toe schynen te hebben.
Ik ben meer verrukt, door de Rivier Neva zelve, dan door eenig ding, 't welk ik hier zag. De Theems komt 'er in schoonheid niet by in vergelyking: en, dewyl de Stroom geduurig uit het Meir Ladoga, in den Finschen Golf loopt, is de Neva altoos vol, helder, en geheel zuiver. Langs de oevers is, buiten tegenspraak, de schoonste wandelplaats der wereld. Het is geene Kaay: dewyl de Schepen nooit in dit gedeelte komen; maar eene paradeplaats, eene myl lang: de gebouwen, daar gestigt, worden nauwlyks door eenige in schoonheid overtroffen: men heeft nog meer te bouwen, om, in de lengte, eene dubbele ry te hebben. Over de rivier is, in het nauwste gedeelte, een brug op schepen. Alle de deelen der Stad zyn met Kanaalen doorsneden, door deeze Rivier bewaterd: geene gesteldheid kon voor den Koophandel gunstiger zyn, indien de koude het water, 's jaarlyks, geen vyf maanden lang geslooten hieldt. Naardemaal deeze Stad, het werk is van zo weinig jaaren, heeft men, in de schikking der gebouwen, eene zeer geregelde orde waargenomen: geen ding vertoont zich oud of vervallen: veel is nog onvoltooid. De gebouwen hebben overal een vry goed aanzien, en zyn, gelyk meest alle dingen, in Rusland, op een grooter plan, dan ik ergens gezien heb, gebouwd. De wegen zyn meest bestraat; doch zy hebben hier eene gewoonte, om, op veele plaatzen, een vloer van hout op den grond te leggen. Dit was, naar men my verhaald heeft, eertyds nog veel algemeener in gebruik te Moskow, waar, by de veelvuldige branden, de straat zelfs vuur vatte, en de brand allerschriklykst wierd: dewyl de huizen desgelyks, zelfs nog tegenwoordig, van hout zyn.
| |
| |
Het toevoorzigt te Petersburg is zeer goed, men kan 'er ten allen uure vry veilig wandelen. Nu en dan, schoon zeer zeldzaam, hoort men van een' moord.
Ik had het vermaak, van den Heer robert gunning laatstleden Saturdag te vergezellen, na het Paleis Peterhoff, waar de Keizerin zich tegenwoordig onthoudt. Het was de verjaardag haarer komste tot den Throon, wanneer doorgaans het Hof zeer luisterryk is. Dewyl wy 'er vroeg kwamen, hadden wy tyds genoeg, om de tuinen te bezigtigen, eer haare Majesteit verscheen. Ze zyn zeer uitgestrekt, leggen aan den oever des Finschen Golfs, en worden bespoeld door deszelfs wateren. In 't midden der tuinen is het Paleis zelve, gelegen op eene hoogte, en heeft een allerheerlykst gezigt. Het werd begonnen door peter den I; doch is vergroot en verbeterd door de Keizerinnen, zyne Opvolgeressen, zo dat het tegenwoordig eene aanmerklyke uitgestrektheid gekreegen heeft. Voor aan is een Kanaal, eenige honderd voeten lang, gemeenschap hebbende met den Golf, hier door worden drie watersprongen voorzien, welke niet, gelyk die van Versailles, alleen by gelegenheid van staatlyke feesten, maar 't geheele jaar door, springen. De Kamers zyn alle zeer uitmuntend en pragtig; doch myne aandagt werd voornaamlyk getrokken door de Vergaderkamer, waar vyf allerschoonste Portraiten der Russische Ryksbestuurderen hingen. Zy waren ten voeten toe geschilderd, door welk een Meester, weet ik niet. Peter de I hangt voor aan, en tegen hem over catharina, uit Lyfland herkomstig, die, in een schamele hut gebooren, ten throon eens magtigen Ryks klom. Ik bleef eenige oogenblikken staan by deeze Schildery, in stille verwondering opgetoogen, over eene Vrouw, uit zo laagen stand, tot de Keizerlyke waardigheid opgesteegen; zich door haar vernuft, trouwe, en deugd des waardig maakende. De Schilder heeft haar geschilderd als van een middelbaaren ouderdom haare oogen en hair zyn zwart, haar voorkomen is openhartig, haar weezen lachend en inneemend, haare
gestalte is middelmaatig van grootte. De Czarinnen, anna en elizabeth, bekleedden elk haare plaats in dit vertrek; doch zy hielden my niet lang te rugge van 't bespiegelen des Portraits der thans regeerende Vorstinne, in een' zonderlingen smaak uitgevoerd. Zy zit gekleed in Russisch Krygsgewaad, gelaarsd, schrylings op een wit paard. In haare hand heeft zy een eiken tak, dien zy droeg by de gedenkwaardige Ryksomwenteling, die haar ten Throon hief, en desgelyks was
| |
| |
opgevat door alle haare aanhangers. Haare lange hairlokken zwieren onopgetooid en verwilderd op haar rug; en de roodheid in haar weezen, het natuurlyk uitwerkzel van de hette en de vermoeienis door haar uitgestaan, is wonder wel getroffen. Het levert een getrouw en nauwkeurig afbeeldzel op van haar Persoon en Kleeding, nu twaalf jaaren geleden, wanneer ze te Peterhoff kwam, en den Throon van Rusland beklom.
Terwyl ik deeze Schildery bezag, en myne gedagten geleid werden tot het droevig einde des ongelukkigen Czaars, 't welk zo ras volgde, hoorde ik de aankomst der Czarinne aankondigen. Een groote sleep van Heeren ging haar voor. Ik had eene vermaaklyke aandoening, met ontzag vermengd, als ik deeze uitsteekende Vrouwe zag, die door kloekmoedigheid en staatkunde, zonder eenig regt des bloeds, op den Czaarschen Throon zich gezet heeft, en dien behoudt. Schoon zy nu wat zwaarlyvig geworden is, heeft zy iet ernsthaftigs, door bevalligheid gemaatigd, in haar weezen en voorkomen, 't welk eenen diepen indruk maakt. Zy was gekleed in donker blaauwe zyde met gouden streepen, en haar hair met diamanten veiçierd. Naa dat de Staatsdienaars van buitenlandsche Mogendheden, by haar, de gewoone pligtspleegingen van deezen dag hadden afgelegd, genoot ik de eer om haar aangebooden te worden, en haare hand te kussen. De Groot Hertog en de Groot Hertoginne van Rusland volgden de Czarinne; zy bleeven nauwlyks één minuut in den Kring, en vervoegden zich terstond aan de Speeltafel.
De Groot Hertog is de vermoedlyke Erfgenaam der Keizerlyke Kroone. Hy heeft een goed voorkomen, een bevallig gelaat, een schrander uitzigt. Hy is twintig jaaren oud, [thans twee en twintig.] 't Is zeer moeilyk te ontdekken, welke hoedanigheden of vermogens hy weezenlyk bezit: naardemaal onder dit eenhoofdig en nayverig Staatsbestuur, nauwlyks eenige meerdere magt van aanbelang, in den tweeden Persoon des Ryks, dan in honderd anderen, huisvest. Tot nog heeft hy geene uitsteekende blyken van bekwaamheid gegeeven, of byzondere trekken van zyn character vertoond. Die hem van naby kennen, betuigen, dat hy vriendlyk, gespraakzaam en liefddaadig is. Maar hoe algemeen en onzeker zyn deeze trekken, en hoe weinig kunnen wy daar uit het character des Opvolgers van peter den I opmaaken. Hy trouwde in den Jaare 1773. De Groot
| |
| |
Hertoginne, eene Duitsche Prinses, uit den huize van Hessen-Darmstad, is eenvoudig in haar persoon; dan nogthans heeft zy iet in haare weezenstrekken en geheele voorkomen, 't welk, indien ik genegen was, om uit de gelaatbeschouwing te oordeelen, my een gunstig denkbeeld zou inboezemen van haar hart. Dit, des ben ik verzekerd, verdient zy, en de Groot-Hertog bemint haar teder.
Tusschen acht en negen uuren 's avonds scheidde het Hof, en ik ging na Petersburg, schoon ik eergisteren my weder na Peterboff begaf, dewyl 'er eene Masquerade was, en de tuinen geillumineerd waren. De Masquerade was veeleer een Bal paré en domino; dewyl men 'er zeer weinig of geene vermomde kleedingen zag, en geene aangenomene characters door gehouden wierden. Ieder een, zonder onderscheid, wordt, te deezer gelegenheid, toegelaaten, 'er waren tusschen de vier en vyfduizend Persoonen tegenwoordig. Haare Majesteit was in blauw domino gekleed, en speelde bykans den geheelen avond op de kaart. De Illuminatie in de tuinen overtroffen verre alles wat ik ooit van dien aart in myn leeven zag. In deeze, als mede in de Vuurwerken, overtreffen de Russen zeker alle Volken van Europa. Twee verbaazend groote boogen van vuur strekten zich uit voor het Paleis. Het Kanaal, 't welk tot den Finschen Golf loopt, was aan beide de kanten verlicht, en het gezigt bepaald door een rots van binnen geillumineerd, 't geen een schoone uitwerking deedt. Te wederzyden van het Kanaal waren lange boogswyze wandelpaden, kunstig verlicht, en, behalven deeze, hingen 'er, in 't geboomte, festonnen van verschillend gekleurde lampen. Alle de watersprongen waren in werking. Kunstige watervallen, waar in het water van de eene schuinte op de andere viel, opgecierd met aartig geplaatste lichten, vermaakten en verbaasden den aanschouwer teffens. Behalven deeze waren 'er prieelen, pyramiden en tempels van vuur; en bovenal maakten de Vorstlyke Jagten, op het water, dezelfde schitterende en betoverende vertooning.
Niets kan beter ingerigt weezen, om die bedwelmende en woelige aandoening van verwondering, met vermaak vermengd, te verwekken; die, schoon ze niet uit het verstand of het hart voortkomt, nogthans eene kragtige uitwerking op beiden heeft. De zinnen alleen worden gevangen genomen, en laaten geen tyd noch bekwaamheid over, om te redenkavelen over de natuur van het vermaak, 't welk zy
| |
| |
verschaffen: doch sleepen ons weg in een draaikring, met een onwederstaanbaar geweld. - Indien wy by dit alles voegen, de vermeesterende kragt der Muzyk, het danssen, de tegenwoordigheid eener menigte van beide de Sexen, gekleed in gewaaden die alle onderscheid van rang wegneemen, en daar toe ingerigt, op een tyd ter uitspanninge geschikt, moest iemands hart wel geheel ongevoelig, of volstrekt menschhaatend weezen, als het op zulk een altaar niet eenige graantjes van vreugd en galantery deedt rooken. Deeze indruk, nogthans, daar dezelve geweldig is, en voortgebragt door kortstondige oorzaaken, bezwykt zeer schielyk, en vervliegt met de olie en de kaarssen, die dezelve deeden ontstaan. 't Is eene soort van bedwelming, de krankhoofdigheid van eenige weinige uuren, wanneer de Rede haare Schepter nederlegt, en ons overlaat aan 't geleide van een overheerschend zintuig: en, op het herdenken, is het niet anders dan een vrolyk gezigt, voorbygevloogen eer wy het recht beschouwden.
Daar is hier, in de maand July, zo weinig nagts, dat, was de lugt niet zeer betrokken geweest, de Illuminatien, de behoorelyke uitwerking niet zouden hebben kunnen te wege brengen. Deeze gunstige omstandigheid, egter, gepaard met een dikken damp, ontstaande uit zulk eene menigte van lampen, en over tuinen hangende, veroorzaakte eene duisterheid, die, onder de schaduw van 't geboomte, digt aan donkerheid kwam, voor omtrent den tyd van twee uuren, van elven tot één uur in den nagt: voor drie uuren, in den morgenstond, kwam het nydige daglicht, den glans rooven van dit betoverend tooneel, 't welk het dekzel des nagts noodig hadt, om 't zelve eenigen luister by te zetten. De vermoeidheid, te vooren niet door my gevoeld, deedt my nu aan de noodzaaklykheid der ruste gedenken. De lampen gingen aan alle kanten uit, het gezelschap verspreidde zich, en verliet de plaats; van oogenblik tot oogenblik verminderde de betovering, die my eene wyl gevangen genomen hadt. Ik was blyde, dit tooneel te verlaaten, eer het my geheel verliet; tusschen vier en vyf uuren kreeg ik myn rydtuig, en het leedt weinig minuuten, of ik sliep zeer vast: het was acht uuren toen ik in de Stad kwam, en de zon begon reeds warm te schynen. Ik ging te bedde, geheel vermoeid van 't najaagen van vermaak, en blyde van rust te mogen neemen.
Hoe heerlyk en vorstlyk deeze Illuminatie was, verzekerde men my, dat ze in geene vergelyking kwam, met die de
| |
| |
Czarinne, omtrent twee jaaren geleden, vertoonde, toen de Kroon-Prins van Pruissen hier was. Haare Majesteit ging hem, op eenen verren afstand, te gemoete, en 't was zo beschikt, dat zy elkander zouden ontmoeten, in 't vallen van den avond. Zy keerden toen te rugge na de Stad, langseen' weg, op de kostbaarste wyze geillumineerd. De vuurwerken en de Masquerade waren in denzelsden smaak, en niets werd 'er verzuimd, 't geen de Czarinne kon vertoonen, om te behaagen en te verbaazen.
Aan dit Hof is niet alleen eene grootschheid en vorstlyke pragt, die alles wat ik ooit ergens anders zag, verre overtreft; maar alles is ingerigt volgens een voetmaat, dat ik my dus uitdrukke, geevenredigd aan de grootheid van het Ryk zelve. De openbaare Gebouwen, Kerken, Kloosters, de Paleizen der Edelen, zyn vervaarlyk groot, en schynen geschikt voor schepzels van eene grootere soort, dan de Mensch.
Naa dat Mr. wraxal Petersburg verlaaten heeft, is de bovenbeschreevene Groot-Hertoginne overleden, en de Groot-Hertog weder getrouwd aan een Prinses van Wirtemberg, eene jonge zeer beminnelyke Vorstinne, wier schoonheid en uitsteekende hoedanigheden haar waarschynlyk bemind zullen maaken by 't Russische Volk, 't welk zy, naar allen schyn, ten eenigen tyde als Czarinne zal regeeren. |
|
Auteursrechtvrij