Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776
(1776)– [tijdschrift] Vaderlandsche Letteroefeningen–
Auteursrechtvrij
[pagina 462]
| |
Berigt en character van den eerwaardigen Richard Price. D.D.F.R.S.DE regtmaatige hoogagting, welke Dr. Price, in een reeks van Jaaren, verworven heeft, onder Mannen van Verstand, Godsdienst en Geleerdheid, als mede, nu jongstleden, onder de Staatkundigen, is eene genoegzaame verdeediging voor de volgende schets zyns Characters. Daarenboven zullen wy, door de beginzels van braave Mannen bekragtigd, door hun voorbeeld aangespoord worden, om die te omhelzen en hun te volgen; terwyl wy teffens eene voegzaame schatting betaalen, aan hunne byzondere en openbaare deugden. In de daad, het is, om verscheide redenen, een bezwaarlyker taak, de wereld een recht denkbeeld te geeven, van iemand die nog onder ons verkeert, dan van de zodanigen die het tooneel deezes leevens verlaaten hebben. Onkundigen van des Persoons onvergelyklyke waardye, zullen veelligt den Schryver van vleiery verdenken; en waarschynlyk zal de Vriend, wien dit teken van agting betoond wordt, in stede van des voldaan te zyn, het afkeuren. Daar nogthans veele tegenstanders, zonder reden, Dr. price in zyne eere aangetast en doorgestreeken hebben, zal hy het eenen Vriend ten goede moeten houden, dat hy het Gemeen geen Lofrede, maar een Character mededeele, welbekend aan allen die gelukkig genoeg zyn, om onder het getal zyner Vrienden te behooren. Ik zal my niet inlaaten tot de byzonderheden van Dr. price's agtenswaardige afkomst en bloedverwanten. Zyn Oom was een uitsteekend Leeraar onder de Dissenters in Londen, een boezemvriend van den beroemden Dr. watts, en verscheide jaaren Amptgenoot diens braaven Mans. Dr. price ving vroegtyds dit zelfde werk als Leeraar aan, en verwierf van den beginne zyns Diensts groote agting. Zyn bondig oordeel en letterkundige bekwaamheden, straalen door in zyne Leerredenen en in zyne Schriften: bovenal in zyne Review of the principal questions and difficulties in Morals; en zyne Verhandeling over The Importance of Christianity, the nature of historical evidence, and miracles; zyne andere Verhandelingen, On Providence Prayer &c.Ga naar voetnoot(*) toonen hoe veel deels hy neemt | |
[pagina 463]
| |
in daadlyke Godsdienst-oefening, en welk een invloed deeze hebbe op zyn eigen gemoed en daaden. Zyne keurige Observations on Reversionary Payments, Life Annuites, and Political Arithmetic, en zyn Complete set of Tables, wyzen uit dat hy niets nuttigs, in de weetenschappen, zich heeft laaten ontglippen. Van wegen de uitgave zyner nuttige Schristen, en zyne uitsteekende bekwaamheden, werd hy verkooren tot Lid der Koninglyke Maatschappy, en veelen der aanzienlyksten en geleerdsten in Groot-Brittanje hebben getragt met hem in kennis te geraaken; zich thans verblydende over hunne briefwisseling en vriendschap met hem. Met één woord, allen die hem kennen, kunnen getuigenis geeven van zyne openhartigheid, van zyn' aangenaamen en nutten ommegang, van zyne opregtheid in 't behandelen van geschilstukken, van zyne zagtaartigheid, gespraakzaamheid en heuschheid. Eenigen hebben aangemerkt, dat eene overmaat van zedigheid en wantrouwen deeze uitsteekende hoedanigheden eenigzins bezwalkt. Zyne zugt tot rust, en afkeer, om iemand eenigen aanstoot te geeven, schetst hy zelve met juiste trekken af, in zyne laatst uitgegeevene Observations on LibertyGa naar voetnoot(*). ‘Ik, dus laat hy zich hooren, ik geef deeze myne Aanmerkingen over de Vryheid, met wederzin en moeite, in 't licht, daar toe gedrongen door een sterke aandrift; doch ten zelfden tyde te rug gehouden door de bewustheid, dat ik waarschynlyk gevoelens zal voordraagen, niet gunstig voor de tegenwoordige maatregelen des Staatsbestuurs, waar onder ik leeve, en van 't welk ik een bestendig en volyverig welwenscher ben.’ Dr. price staat in den hoogsten rang, onder zyne Broederen in den Heiligen dienst; zy zyn getuigen van de helderheid zyns oordeels, van de bondigheid zyner redenkavelingen, van de standvastigheid zyns gemoeds, en de opregt- | |
[pagina 464]
| |
heid zyns harten. Toen zy zich de laatste keer by het Parlement vervoegden, om een uitgestrekter Verdraagzaamheid te verzoeken, waren de Gelastigden afgeweeken van het algemeen en het eerste beginzel der Dissenters. Dr. price, schoon een hunner, kwam 'er tegen op, en scheidde met zodanige Leeraaren, als zich verklaarden tegen eenige Eedbetuiging van eene Godsdienstige Natuure, als de voorwaarde om de bescherming van de Overheid te genieten. Hy drong 'er steeds op aan, dat de verligting, in 't smeekschrift verzogt, niet enkel eenigen, maar alle zyne Broeders moest insluiten, door het herroepen van de strafdreigende wetten tegen hun, als zy aan de Regeering die verzekering van burgerlyke ruste gaven, welke van andere Onderdaanen wordt gevorderd. Price's Staatkundige Schriften, Eene Beroeping op het Algemeen, wegens de Volksschuld, en zyne Aanmerkingen over de Vryheid, en den Oorlog met America, hebben hem meer op het openbaar tooneel gevoerd, dan hy verwagt of verlangd hadt. ‘Als een lid der Maatschappye nam hy alleen die vryheid, om de maatregels der Regeeringe te onderzoeken, welke ieder Persoon in dit Ryk, tot deszelfs geluk, bezit:’ en ‘dit zou hy niet gedaan hebben; doch hy zag hoe het tegenwoordig tydperk zwanger ging van gebeurtenissen, ten uitersten gewigtig voor zyn Land.’ Zyne vyanden moeten bekennen, dat hy niet geschreeven heeft als een Partydige; en allen die de eer hebben van hem te kennen, weeten zyne goede oogmerken, en dat hy aan geene party verknogt is. ‘Indien dit Land, zo wel als America, weezenlyken dienst te doen, door de Volksschuld op een vasten voet van betaaling te brengen - door het bestuur der geldmiddelen aan nieuwe regelen te onderwerpen - en maatregels vast te beraamen, tot het uitrooijen van 't bederf en het herstellen der Staatsgesteltenisse, - indien dit het gevolg niet is der aanstaande veranderingen in het Staatsbestuur, en het stelzel van bederf, onlangs zo zeer voortgezet, nog aangekweekt wordt, dunkt het my, voor het Koningryk, volstrekt onverschillig, wie de magt in handen hebben, wie niet.’ Misschien heeft geen geschrift zulk eene menigte van Blaauwboekjes, by wyze van beantwoording, voortgebragt, en is onverdiender meer gehaavend, dan deeze Aanmerkingen van Dr. price, of het moest de uitsteekende Leerreden zyn van den geweezen Bisschop hoadley, over het Koningryk van Christus. Doch het Gemeen en zyne Tegenstanders zouden wel doen, met het oog te slaan op, en een voorbeeld te | |
[pagina 465]
| |
neemen aan het Character van Dr. price, zo als het, in den voorleden jaare, geschetst is door eene Juffrouw, die hem onder haare Vrienden rekent, en bekend staat onder de Geleerden in Groot-Brittanje, die niet van vleiery of partydigheid kan verdagt gehouden worden; te weeten Mejuffrouw chaponeGa naar voetnoot(*). ‘Terwyl een hoogmoedig Man zich pynigt, om uit te munten in gezelschap, en aller verwondering tot zich te trekken, door valsch vernuft, gedrongene pligtpleegingen en voorbedagte minzaamheden, moet het hem gewis den gevoeligsten weedom baaren, als hy ziet hoe bestendig simplicius hunne aandagt trekt; hunne agting en genegenheid verwerft, zonder oit van zichzelven gedagt te hebben, dat hy onder hun een Persoon van eenige betekenis is. Simplicius deelt zyne verhevener kundigheden mede, des gevraagd zynde, zo gemaklyk, zo eenvoudig als hy u zou zeggen hoe laat het is: met dezelfde gereedheid en goedwilligheid onderrigt hy de Onkundigsten, als hy met de Geleerdsten verkeert. Hy is zo zeer bereid om onderwys te ontvangen, als om het te geeven; en om zich te voegen, zo ver hy kan, in het beuzelagtigste gesprek, 't welk in een gezelschap ter baane komt, als in het ernstigste en verhevenste. Indien hy twistredent, doet hy het met dezelfde opregtheid, over de gewigtigste, als over de gemeenste, onderwerpen; en betoont geen minder geduld in het hooren, dan in het beantwoorden zyns tegenspreekers. Rept gy by hem van zyne Werken, hy ontvangt den lof, of erkent de gebreken, met dezelfde bedaardheid, en 't is onmogelyk hem, in een van beide deeze gevallen, van gemaaktheid te verdenken, Wy vinden ons meer verpligt en voldaan, door zyne eenvoudige en onopgesmukte betuigingen van agting, dan door de voorbedagte pligtspleegingen der volleerdste Complimentmaakers: zyne welmeenendheid en opregtheid straalen dermaate door in elken opslag van het oog, in elk woord en houding, dat wy niet kunnen twyselen, of zyne beleefdheden betoont hy onzenthalve, en niet om zyns zelfs wil, of ze zyn de natuurlyke uitwerkzels zyner weezenlyke goedhartigheid en geenzins de voorbepeinsde cieraaden van een bevallig voorkomen. Elk verlangt hem, op zyne beurt, | |
[pagina 466]
| |
beleefdheid te toonen, welke wy weeten dat ontvangen zal worden, zo als dezelve gemeend is. Allen zyn ze gereed hem een' eerbied toe te draagen, welken hy niet verlangt, en meer in hem te stellen dan hy zich aanmaatigt of bezit. Schoon enbevallig van Persoon, en geenzins naar de mode opgevoed, is zyn gedrag altoos welvoeglyk, ongemaakt en eerwaardig; zo ontheven van bedwang en laagkruipende onderwerping, in de aanzienlykste gezelschappen, als van hoogmoed en onbeschoftheid in de laagste. Zyne eerwaardigheid komt voort uit zyne nederigheid; zyne minzaamheid, openhartigheid, en vrymoedigheid uit de weezenlyke goedheid en braafheid zyner gemoedsgesteltenisse, welke hy openlegt met al de onbeschroomdheid der waarheid, zonder eenige vermomming of cieraad te behoeven.’ De verdiensten van Dr. price, zyn onlangs openlyk erkend en beloond: want in eene Algemeene Vergadering, in de Kamer van de Guildball te Londen, op den 14 Maart deezes Jaars 1776, nam men het volgende besluit.
saubridge, Mayor.
‘Is beslooten, dat men, van wegen dit Hof, eene dankbetuiging zal doen aan den Eerwaardigen richard price, Doctor in de Godgeleerdheid, Lid van de Koninglyke Maatschappy: dewyl hy, in zyn laatst uitgegeeven Werk, Aanmerkingen over de Natuur der Burgerlyke Vryheid &c. die zekere beginzels vastgesteld heeft, op welken alleen het opperst wetgeevend gezag van Groot-Brittanje, over haare Volkplantingen, regtmaatig en heilzaam kan staande gehouden worden: en om het voordraagen van die stukken, zonder welke het voor dit Koningryk geheel onverschillig moet weezen, wie de magt in handen hebbe, wie niet. 'Er is bevel gegeeven, dat dit besluit, door de Stads Klerk, opregtlyk overgeschreeven, en door hem aan den bovengemelden Richard Price zal ter hand gesteld worden.’ Men stelde voor, om de Vryheid van deeze Stad, in een gouden doos, ter waarde van vyftig Ponden Sterling, aan den Eerwaardigen richard price te schenken, als eene dankbaare getuigenis van de goedkeuring deezes Hofs, wegens zyne Aanmerkingen over de Vryheid, en dat de Kamer- | |
[pagina 467]
| |
bewaarder hem deeze zou aanbieden. Dit werd beslooten en bevel gegeeven, dat de Lord Mayor den gouden doos, ten dien einde, zou doen vervaardigen. Dr. price zondt, ter gelegenheid van dit besluit, den volgenden Brief aan den Stads Klerk, die in eene andere zitting geleezen, en waardig gekeurd wierd, om plaats te vinden in het Stads dagregister.
Aan william rix, Esq. Stads Klerk.
myn heer!
‘Ik verzoek u den Lord Mayor, de Aldermans, en Commons der Stad Londen, in hunne Raadsvergadering, op 't hartlykst te bedanken voor het zeer gunstige besluit van dankzegging, waar mede zy myne Aanmerkingen over de Burgerlyke Vryheid vereerden. Deeze Aanmerkingen waren met geen ander inzigt geschreeven, dan om de zaak der Vryheid en der Regtvaardigheid te handhaaven, om dit Land het schriklyk gevaar zyns tegenwoordigen toestands onder 't oog te brengen: het getuigenis van goedkeuring daar aan verleend, door een zo eerwaardig Lichaam, 's jaarlyks gekoozen door de voornaamste Stad in de Wereld, en zo uitsteekend door het voorbeeld van yver, in de zaak der Vryheid, zal, is het te hoopen, het Gemeen aanzetten, om meer en meer bepaald uit te zien na zulke maatregels, als strekken, om een verzwakte Staatsgesteltenis te bewaaren, en ons voor naderende onheilen te behoeden.’ Ik ben,
myn heer,
met allen eerbied, uw &c.
richard price. |
|