Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

Voor en tegenspoed.
Eene Allegorie.

(Uit het Engelsch.)

DE Goden zonden, op zekeren tyd, twee haarer Dogteren, Voorspoed en Tegenspoed, by een ryk Koopman, velasco geheeten; te Tyrus, de Hoofdstad van Phenicie, woonende.

Velasco hadt twee Zoonen, felix en uranio. Beiden tot den Koophandel geschikt, hadden zy eene opvoeding, naar huns Vaders staat geëvenredigd, genooten, en hunne kindsche jaaren in de nauwste Vriendschap doorgebragt; maar de Liefde, voor welke alle Zielsaandoeningen zo gansch en al verdwynen als het spoor eens Schips in den Oceaan, vondt welhaast middel om hun van elkander te scheiden. Zy werden ten zelfden oogenblikke in minne ontstooken, door de schoonheden van Voorspoed: deeze Nymph, in de gedaante van

[p. 258]

de Dogteren der Menschen omwandelende, streelde hunne hoope; doch zy verklaarde geene verbintenis te zullen aangaan, of haare Zuster, van welke zy betuigde niet lang afgescheiden te kunnen leeven, moest ten zelfden tyde trouwen.

Velasco ontdekte welhaast de Liefdedrift zyner Zoonen, en vreesde voor alle rampen, die daar uit konden gebooren worden; hy zogt ze voor te komen, en verpligtte, door Vaderlyk gezag, zyne Kinderen om het aan de beslissing des lots over te laaten; elk verbondt zich, door een plegtigen eed, die Nymph ter Vrouwe te zullen neemen, welke hem ten deele viel. Het lot werd geworpen. Felix kreeg Voorspoed, Uranio Tegenspoed ter Vrouwe.

Weinig tyds naa de voltrekking der Huwelyks-verbintenissen, stierf velasco; hy hadt, aan zyn oudsten Zoon, het huis daar hy woonde, met het grootste gedeelte zyner goederen, gemaakt.

Felix was dermaate betoverd door, en trots op, de schoonheid zyner Egtgenoote, dat de kleederen van de kostbaarste stoffen, en paarlen van den hoogsten prys, gekogt werden, om aan dezelve nog grooter luister by te zetten. Hy bouwde een heerlyk paleis, op de puinhoopen van het zedig burgerhuis zyns Vaders; wendde met groote kosten den loop eener riviere, om zyn hof te vercieren, en pronkte den oever op met de heerlykste lusthuizen. Hy ontving aan zyne Tafel den voornaamsten Adel, onthaalde zyne Gasten op de lekkerste en duurste geregten; terwyl hunne ooren door de aangenaamste Muzyk gestreeld, en hunne oogen op 't gezigt van den pragtigsten toestel onthaald werden. Wel draa zag hy zyne naaste Bloedverwanten, en voorheen gemeenzaamste Vrienden, als Vreemdelingen aan; zyn Broeder zelve werd by hem een voorwerp van veragting, en ontving bevel om noit weder, ten zynen huize, te komen.

Maar, gelyk het water eener groote riviere zich uitspreidt over de vlakte des velds, als het door dyken noch dammen wederhouden wordt, zo gaat een onmeetlyke schat schielyk verlooren, wanneer verstandige Huishoukunde dien niet bestuure. Binnen weinig jaaren hadt felix, door zyne buitenspoorige en overdaadige leevenswyze, zyne goederen verspild; zyne Koophandel was verloopen, door mangel aan zorg en oplettenheid; de onmeedogende Schuldeischers sloegen de handen aan zyn huisraad en pragtigen toestel.

In deeze verlegenheid, vervoegde hy zich by de Edelen, door hem vergast, en met geschenken heen gezonden; doch kon niets verwerven; eenigen zelfs gelieten zich hem niet meer te kennen. Zyne Vrienden, zo zeer van hem versmaad, veragtten hem op hunne beurt. Zyne Vrouw zelve bespotte hem in zyne elende, en verliet hem, naa de bitterste verwyten over zyne verkwistingen uitgeboezemd te hebben. Nogthans was hy, dermaate, door haar ingenomen en bekoord, dat hy haar volgde; maar Voorspoed, met verhaasting willende vlugtende, liet haar masker vallen, en ontdekte hem een gelaat zo afzigtig, als hy het, onder het masker bedekt, bekoorelyk gevonden hadt.

[p. 259]

Men weet niet nauwkeurig hoe het verder met hem afliep. Men gelooft, dat hy in Egypte omzwierf, daar elendig leevende van den onderstand eeniger vrienden, die hem niet gansch en al verlaaten hadden, en dat hy weinig jaaren daar naa in armoede en ballingschap stierf.

Laaten wy tot uranio wederkeeren, dien wy van zynen Broeder verstooten zagen. Tegenspoed, schoon zy een voorwerp was, 't welk zyn hart haatte, en een schriklyk spookzel in zyne oogen, volgde hem op alle zyne wegen. Tot verzwaaring van zyn ramp ontving hy de tyding, dat zyn rykstgelaaden Schip genomen was door eenen Zeeroover, dat een ander schipbreuk geleeden hadt op de kusten van Lybie; en, om zyn onheil geheel te voltoien, dat de Bankier, onder wien het grootste gedeelte zyner goederen berustte, bankroet gegaan was, en zich na Sicilie begeeven hadt.

Het geringe overblyfzel zyner bezittingen byéén verzamelende, verliet hy zyn vaderland, en, door Tegenspoed gevolgd, kwam hy, naa het zwerven door eenzaame woestynen en onbekende wouden, in een klein Dorpje, gelegen aan den voet eens hoogen bergs. Daar vestigden zy voor eenigen tyd hunne wooning; Tegenspoed verzagtte, om de geledene onheilen te verminderen, de strengheid van den opslag haarer oogen; zy gaf hem de heilzaamste lessen; zyn hart geneezende van eene onmaatige zugt tot de goederen deezer aarde; hem leerende de Goden te eerbieden, en al zyn geluk in hunne bescherming te stellen. Zy verbeterde zyne ziel, maakte hem nederig, zedig, meelydend met de rampen zyner Natuurgenooten, en gereed om hun te hulp te komen.

‘Ik ben,’ sprak zy, ‘van de Goden gezonden tot die zy beminnen: want ik breng hun, door de strengheid myner tugtiginge, niet alleen tot den eeuwigen gelukstaat; maar maak hun ook geschikt, om, met groot genoegen, het geringste genot te smaaken. Ik ben het die een' cato, een' socrates, een' timoleon verheeven heb tot die bykans godlyke hoogte, welke hun tot voorbeelden der volgende eeuwen doet strekken. - Voorspoed, myne streelende, doch trouwlooze, Zuster, doet niet dan te dikwyls haare verleide Aankleevers straffen door haare wreede gezellinnen, Hartzeer en Wanhoop: terwyl Tegenspoed noit nalaat de zodanigen, die voordeel met haare lessen willen doen, gelukkig en gerust te doen leeven.’

Uranio hoorde deeze woorden met de uiterste opleuenheid, en Tegenspoed, in 't aangezigt ziende, dagt zy hem min schriklyk van gelaad. Allengskens verminderde zyn afkeer: in 't einde gaf hy zich ten eenemaal aan haare raadgeevingen over. Menigmaal herhaalde zy voor hem den verstandigen grondregel eens Wysgeers. ‘Zy, die 't minst behoeven, gelyken 't meest naar de Godheid, welke niets ontbreekt.’ Zy maande hem aan het oog te vestigen op de groote menigte die beueden hem waren, in plaats van steeds

[p. 260]

het klein getal in aanmerkinge te neemen, 't welk in pragt en grootheid leefde, en de Goden, in plaats van Rykdom en Grootheid, Verstand, Deugd, Kloekmoedigheid en Bestendigheid, af te smeeken.

Tegenspoed, ziende, dat uranio, van dag tot dag, meer en meer nuts uit haare lessen haalde, en gekomen was tot dien staat van onderwerplykheid, waar in zy hem wenschte te brengen, voerde zy hem deeze reden te gemoete. ‘Gelyk het Vuur het Goud loutert, zo is de Tegenspoed door de Goden geschikt, om de Deugd der Stervelingen te zuiveren. Ik heb myn taak afgedaan, ik verlaat u, en gaa heenen om verslag te doen van den last my opgelegd. Uw Broeder, wien Voorspoed ten deele viel, een lot hem door de geheele wereld benyd, is, naa 't zelve beproefd te hebben, door den dood van een allerongelukkigst leeven verlost. Het is een geluk voor uranio, dat Tegenspoed zyn lot geweest hebbe; bedient hy 'er zich van gelyk hy behoort, dan zal zyn leeven eerlyk, zyn sterven gerust en in vrede weezen.’

Deeze woorden geuit hebbende, verdween Tegenspoed. Schoon haare weezenstrekken, op dit oogenblik, in stede van den gewoonlyken schrik in te boezemen, door eene soort van zagte en kwynende schoonheid scheenen opgeluisterd, was uranio, die haar noit hadt kunnen beminnen, niet droevig over haar vertrek, en verlangde geheel niet na haare wederkomste: doch, hoewel hy zich over haar afweezen verheugde, bewaarde hy haare raadgeevingen als dierbaare lessen in zyn harte, en werd gelukkig door dezelve op te volgen.

Uranio ving den Koophandel weder aan, en, binnen weinig jaaren, door zyn braaf, weloppassend en eerlyk gedrag, genoegzaame goederen, om het overige zyner dagen te slyten, verzameld hebbende, begaf hy zich na een kleine Landhoeve, om daar de rest zyns leevens door te breugen. Daar besteedde hy den tyd in het bebouwen van den grond en het verbeteren van den hof, in het bedwingen zyner driften, en het te werk stellen der raadgeevingen zyner wyze Leermeestresse. In 't diepste van den Hof was een klein hutje, met digten lommer omzet, by 't welke een beekje, van een digtbygelegen rots nederstortende, een aangenaam bad vormde. Boven den ingang las men deeze woorden.

‘Onder dit dak met mosch begroeid, woont de Waarheid, de Vergenoegzaamheid, de Vryheid en de Deugd. Zeg my, ô Sterveling, die deeze gelukkige verblyfplaats durft veragten, welke heerlyke Paleizen u weezenlyker goederen verschaffen?’

Uranio beklom, in deeze plaats der ruste, eenen zeer hoogen ouderdom; hy stierf geëerd, en beweend van allen, die hem kenden.