Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

Beschryving eener nieuwlings ontdekte gevoelige plant; geheeten Dionaea Muscipula, in 't Engelsch Venus 's Fly-trap, dat is: venus vliegen-val.

EEn ieder van eenige bedreevenheid in de Natuurlyke Historie weet, dat de Mimosae, of Gevoelige Planten, haare bladeren sluiten, en, op 't minste aanraaken, in elkander krimpen. Dit heeft ons verbaasd doen staan; en tot nog heeft men geen eindoogmerk der Natuure met deeze verwonderlyke beweegingen ontdekt. Zy herstellen zich spoedig, en haare bladeren spreiden zich uit als voorheen. Maar de Plant, van welke wy nu eene beschryving zullen geeven, wyst uit, dat de Natuur de voeding daar van eenigzints ten oogmerke heeft, door het bovenste gedeelte van het blad te maaken als

[p. 106]

een werktuig om voedzel te vangen: op het midden daar van ligt het lokaas voor het ongelukkig Insekt, dat daar aan ten prooije der Plant wordt. Veele kleine roode tepeltjes, die de inwendige oppervlakte bedekken, en misschien een aangenaam vogt uitlaaten, verlokken het Diertje om 't zelve te smaaken; en, op 't eigen oogenblik als deeze tedere deeltjes, door de pootjes der Insecten, gedrukt worden, ryzen de twee openliggende kwabben op, houden het Diertje vast, de met steekeltjes bezette randen slaan zamen en drukken het dood. En, ten einde de sterke poogingen tot leevensbehoudenis het gevangen Diertje niet zouden doen ontkomen, zyn 'er drie kleine overeind staande steekeltjes op 't midden van elke kwabbe tusschen de tepeltjes, die een einde maaken aan alle de worstelingen. De kwabben openen zich niet weder, terwyl het doode Diertje daar in blyft. 't Gaat egter vast, dat de Plant niet in staat is een Diertje van iets anders te onderscheiden: want, wanneer men een strootje of een spelde tusschen de kwabben steekt, sluiten ze zich even eens toe als om een Insect.

Niet lang geleden zondt Mr. pieter collinson aan Mr. ellis, eene gedroogde Plant van deeze soort, die hy van Mr. john bartram, van Philadelphia, 's Konings Botanist, ontvangen hadt. De Bloem deezer Plant ontleedde Dr. solander, en bevondt dat dezelve een nieuw geslacht uitmaakte; doch, toen geen denkbeeld hebbende van de wondere gevoeligheid der Bladeren, dewyl zy gedroogd en in één geschronkeld waren, besloot hy dat dezelve zeer naby kwam aan de Drosera of Rosa Solis, dewyl de Bladeren van de gemeenste Engelsche soorten van de Rosa Solis rond, hol, met kleine hairtjes bezet, en vol lymerige tepeltjes zyn, hebben veelen geoordeeld dat deeze Plant 'er zeer naar zweemde.

Maar wy hebben het Mr. william young, een Inbooreling van Philadelphia, (dien de Koning wel gunstig heeft willen aanmoedigen tot het doen van Kruidkundige naspeuringen in America,) te danken, voor het overzenden van deeze Plant in vollen groei, en dat hy 'er ons eene menigte van toeschikte.

Hy berigt my dat ze in schaduwagtige en vogtige plaatzen groeien, in July en Augustus bloeien, dat de grootste bladeren door hem gezien omtrent drie duimen in de langte haalden, en de kwabben, over 't kruis gemeeten, een en een half duim waren: hy merkt wyders op, dat de tepeltjes der geenen, die blootgesteld waren aan de Zon, een schoone roode kleur hadden; maar dat die in de schaduw stonden

[p. 107]

bleek waren, en tot het groene overhelden. Deeze Plant zal waarschynlyk nu eene plaats krygen in de Tuinen der lief hebberen hier te Lande, en zy verdient de aandagt der Na tuuronderzoekeren.

De Kruidkundige kenmerken van de Dionaea zyn, volgens linnaeus, die dezelve onder de Classe van de Decandria Monogynia brengt, deeze:

De calix, of Bloemkelk, bestaat in vyf smalle, gelyke, rechtopstaande blaadjes van eene holle ovaalswyze gedaante, boven scherp.

De corolla, of Bloem, heeft vyf holle blaadjes van eene langwerpige omgekeerde ovaale gedaante, stomp aan 't einde: ter wederzyden omgekruld, en van beneden na boven loopen zeven doorschynende streepen.

De stamina, of Helmstyltjes, hebben gelyke draadjes, korter dan de Bloembladeren; de toppen, die het manlyk zaad bevatten, zyn rondagtig.

Het pistillum, of Styltje, heeft een rond zaadhuisje, een weinig gedrukt, en geribd als een Meloen: het Styltje is draadswyze, en iets korter dan de Meeldraadjes.

De stigma, of het Mondje, staat open en is rondsom geribd.

Het pericarpium, of Zaadhuisje, is een bultig klepje met één afdeeling.

De zaadjes zyn veelvuldig, zeer klein, langwerpig van gedaante, en zitten beneden aan het klepje.

De Dionaea Muscipula groeit in de moerassen van Noord-Carolina, digt by de grenzen van Zuid-Carolina, op omtrent 34 Gr. Noorder Breedte, waar de Winters kort en de Zomers zeer heet zyn. De Wortels bestaan uit schulfers en hebben weinig vezels, en duuren een jaar. De Bladeren zyn veelvuldig en geneegen om nederwaards te hangen, tweeledig en vos sap. Het benedenste lid, 't welk een soort van stam maakt, is plat, langwerpig, aan beide zyden scherp en eenigzins hartvormig. In eenige verscheidenheden vindt men ze boven aan getand. Het bovenlid bestaat uit twee kwabben, of lobben: ieder kwab maakt een half ovaal, de randen zyn bezet met styve hairtjes, gelyk wenkbrauwen, die elkander raaken, of in elkander sluiten, als zy digt gaan: 't welk zy doen, van binnen aangeraakt zynde.

De oppervlakten van deeze kwabben zyn bedekt met kleine roode tepeltjes; elk deezer tepeltjes gelykt, door een sterk vergrootend glas bezien, naar de gedrukte bes van een Arbutus.

[p. 108]

Tusschen de tepeltjes ziet men, omtrent het midden van elke kwabbe, drie zeer kleine overeind staande stekeltjes. Wanneer de kwabben iets in zich geslooten hebben, openen zy zich niet weder, terwyl 'er dit in blyft. Indien men het 'er kan uithaalen, zonder de kwabben te kwetzen, spreiden zy hun op nieuw uit; doch wanneer men geweld gebruikt om ze te openen, breekt 'er doorgaans een der kwabben af, eer het los worde; zo sterk zyn de sluitvezels door de natuur gevormd.

De steng is omtrent zes duimen hoog, rond, glad, zonder bladeren, draagende aan het boveneinde de Bloempjes, die melk wit zyn, en op voetstukjes staan, die elk een bloemblad hebben.

Wat het kweeken betreft. De grond waar in deeze Plant groeit is, (gelyk blykt uit die welke rondsom de wortels der overgebragte Planten zit,) zwarte ligte aarde, vermengd met wit zand, gelyk men doorgaans op moerassige heiden aantreft.

Dewyl het eene Plant is, die in moerassigen grond groeit, zal dezelve best in 't Noord-Oosten geplant worden, om dezelve te beschutten tegen de straalen van de Zuider-Zon; en 't zal noodig weezen, in den Winter, tot dat wy weeten hoe veel koude zy kan verduuren, dezelve met een glas te dekken, en dit, wanneer het sterk vriest, met stroo of matten te bezorgen. Op deeze wyze heeft men, in den laatst verloopen Winter, verscheide Planten zeer goed bewaard! De gevoelige hoedanigheid van deeze Plant zal zich meer of min vertoonen, naar evenredigheid van de hitte of van de sterkte der Plant zelve.

Onze Zomers zyn niet warm genoeg om het zaad te doen rypen: of mogelyk zyn wy niet kundig genoeg in het kweeken van deeze Plant.

Om verdere proeven te neemen tot het vertoonen van de gewaarwordelykheid der Dionaea Muscipula, zal men 'er eenige in potten kunnen zetten, gevuld met ligte moerassige aarde, geplaatst in pannen met water, en zo des Zomers in een broeikas, waar de hette gelyk is aan die der eigene lugtstreeke in Noord-Carolina; dit zal de wondere werkzaamheid op het verbaazendste toonen.

Wy deelen onzen Leezeren de Afbeelding deezer Plant hier nevens.

[p. t.o. 108]