Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

[p. 29]

Brief van den heer, Marmontel aan den heer ***, over de plegtigheid der Salvinge van koning Lodewyk den XVI.

Reims den 11 Juny 1775.

Ik wist niet, myn Vriend, waar toe ik my verbond, wanneer ik U beloofde, eene beschryving te zullen geeven van de Staatlyke Plegtigheid, die ik ging beschouwen. Alles, wat alleen de verbeeldingskragt treft, kan afgeschilderd worden; maar 't geen de Ziel raakt en doordringt, hoe zal men het afschetzen? Dit 's onmogelyk; men moet zien, om het te genieten.

Men verbeeldde zich een denkbeeld, dat verheeven genoeg is te vormen van die staatlyke Plegtigheid, van dat Feest, teffens Staatkundig en Godsdienstig, op 't welke, in de tegenwoordigheid des Hemels en des Volks, de Vorst een allerzigtbaarst en onschendbaarst zegel drukt, op zyne pligten en regten. Men stelle zich voor een' Jong Koning, reeds bekend als het beste des Volks willende en steeds behartigende, overal erkend als het voorwerp van 's Volks hoop: men volge den weg dien hy neemt met zyn oogen; men hoore hem in de Steden en in de Dorpen looven en zegenen. Te Reims wagtten honderd duizend zyner Onderdaanen hem op; hy verschynt 'er, in al zyn pragt der Koninglyke Majesteit; deeze menigte omringt zyne Koets; de lugt wedergalmt, waar hy gaat, van toejuichingen, zegengroeten. Dus verre is alles eenvoudig en juist.

Vervolgens kan men zich vertegenwoordigen, de hartlykheid der Inwoonderen van Reims, hun drift om den pligt der Herbergzaamheid te volvoeren; waar in zy elkander zogten voorby te streeven: die pryslyke nayver is niets anders dan een uitstorting van blydschap; het is natuurlyk voor een gelukkig Mensch te verlangen, dat anderen nevens hem gelukkig zyn!

Men staat niet versteld, over de pragt van eene Stad, die haare eere stelt in 't ontvangen van haaren Koning, en hem in haaren schoot to koesteren, en, schoon het zeldzaam is, in eenen zo grooten zamenloop van Volk, de orde, de rust, en de uiterste geschiktheid en veiligheid, en overvloed van alles te zien, en te aanschouwen, dat wanneer 's Volks geluk ten hoogste toppunte ryst, eene wyze wakkerheid heersche, die, zonder de vryheid te prangen, alle ongebondenheid voorkomt. Men ziet in dit alles een schoon voorbeeld, en, ons des verwonderende, begrypen wy 't zelve.

Wat is dan, zult gy vraagen, 't welk het geloof en de inbeelding te boven gaat? Is het de pragt zelve der Plegtigheid? Neen, myn Vriend. Het voorwerp zelve bragt die mede; en hoewel men in eene zeer heerlyke Kerk, in een verstandigen en edelen smaak vercierd, alles veréénigd zag wat de Throon en 't Altaar, de Adel en de Priesterschap, de Kerk, het Hof en de Staat, eerwaardigst en tref-

[p. 30]

sendst agten; hoewel in die agtbaare en talryke Vergadering, een nog jonge en reeds uitmuntende Kerkvoogd, den Koning de strenge en aandoenlyke taal der kloekmoedige waarheid, en schreiende menschlykheid deedt hooren; noch deeze toebereiding voegende aan de Plegtigheid, noch de Plegtigheid zelve, in al haaren Godsdienstigen luister, zou het voorwerp uwer verbaazinge geweest zyn.

Gy zoudt onzen Goeden Koning, (want één jaar Regeerens heeft hem deezen bynaam verworven), gezien hebben met die ongemaakte houding, welke de opregtheid zyner Ziele uitbeeldt, zonder hoogmoed, zonder trotsheid, zonder ydele eere, te midden van een toestel, zo geschikt om te verblinden, die deftigheid bewaarende, welke aan zynen rang voegt; doch gy weet hoe zeer de verwaandheid hem tegen staat; en hy bleef zich zelven gelyk.

Wat heb ik u, derhalven, meer te zeggen? 't geen onmogelyk is, ik herhaal het, zich te verbeelden en te beschryven. De onverwagte en diepe indruk, die op aller Zielen het oogenblik maakte, waar in de Ryks. Grooten de Kroon van carel den grooten in handen namen, en lodewyk den XVI op 't hoofd zetten; toen vertoonde zich de Koning eensslags omringd van dien edelen stoet, op een verheven plaats, scheidende het choor van den buik der Kerke, waar zyn throon was opgerigt, zittende op denzelven tusschen zyn Adel en zyn Volk. Verbeeld u die schildery!

Nauwlyks hadt het geschal der trompetten, het gelui der klokken, het gebulder des geschuts, de Krooning aangekondigd, of de deuren werden geopend; het Volk kwam, als een inbreekende vloed, de Kerk instroomen, en deedt, op 't oogenblik, de gewelven wedergalmen van het eenpaarig geroep Lang leeve de Koning! de menigte der Omstanderen, die het gansche choor als een halfrond vervulde, herhaalde dit als een echo. Dit geroep, duizendmaalen herhaald en opgezonden uit het binnenste der Kerke, tot het voorplein, deedt het Kerkgezang zwygen, verdoofde den klank der trompetten, het gelui der klokken, en 't geraas des kanons.

Toen was het, dat eene onuitdruklyke deelneeming de gansche Vergadering aangreep, en de traanen uit perste; toen was het, dat aller stemmen, door snikken gestuit zynde, eene onvrywillige beweeging der armen een handgeklap verwekte; 't welk oogenbliklyk algemeen werd. De Adel, het Hof, het Volk, door dezelfde verrukking bevangen, drukte die op dezelsde wyze uit; de vreugde rees ten hoogsten top: men hoorde niets dan eene schielyke beurtlingsche opeenvolging van toejuiching en handgeklap. Deeze sterk spreekende betooningen van blydschap en tederheid verdubbelden, op het oogenblik dat de Broeders des Konings, en de Prinsen van zynen Bloede, vertoond door de oudste Wereldlyke Ryksgrooten, den throon naderden, en van den Koning de kus des Vredes ontvingen. De wensch des Volks, om de volduuring van eene zo dierbaare eendragt, werd aangeduid door de eenstemmigste en tederste vervoering. Eindelyk was 'er, in alles wat men van het Kerkgezang verstaan kon,

[p. 31]

geen enkel woord, zinspeelende op de deugden des Konings, op de liefde zyns Volks, op de voorspoed zyner Regeeringe, of men vatte het op, en vergezelde het met Lang leeve de Koning!

Zal ik in dit tafereel, het alleraandoenlykste vergeeten? De Koningin, die, met de tederste belangneeming, alle de byzonderheden der Plegtigheid aanschouwd hadt, zat onbeweeglyk, geheel aandagt, nauw ademhaalende, den Koning geen oogenblik uit het oog verliezende, stondt haare ontroering uit, en vondt ontlasting in stille traanen; maar toen de algemeene vreugde uitborst, op dat tydstip van de heerlykste zegepraal, die oit de liefde bestemde, was de indruk te sterk; zy kon dien niet verdraagen; en was verpligt uit te gaan om lugt te scheppen, dus verloor zy eenige oogenblikken van den schoonsten dag haars leevens. Dit aandoenlyk voorval strekte alleen om de Geestdrift der vergaderde menigte nog het aan 't blaazen: en, wanneer de Koningin weder verscheen, stortte het Volk de dierbaarste wenschen uit over den Koning, en bewees, op zyn beurt, eene aan de deugden der Koninginne.

Zodanig, myn Vriend, was dit eerbied verwekkend en ontzaglyk tooneel. Een Africaan was 'er bykans even zeer van aangedaan als wy. Ja de Afgezant van Tripoli is, op dit oogenblik, een Franschman geworden: ik was digt by hem, en zag de traanen over zyn wangen biggelen.

Nieuwe en herhaalde toejuichingen vergezelden den Koning tot in zyn Paleis. Hy was zigtbaar getroffen door de blyken van de liefde zyns Volks. Welk een nieuwe waarborge voor Frankryk, wegens de zorgen die hy draagt voor 't geluk zyns Ryks!

De Koning, naa het houden des middagmaals, vernomen hebbende, dat het Volk, aan de poorten van het Paleis verzameld, hem nogmaals wenschte te zien, deedt bekend maaken, dat hy eene wandeling zou doen in de galery, die van Paleis na 't voorportaal der Kerke loopt. Het Volk schikte zich van zelve in twee reien onder die galery. De Koning kwam zonder yfwagt, en wandelde alleen met de Koninginne, een langen tyd in 't midden der geschaarde menigte; toestaande dat eenigen hem anraakten, het oor leenende aan de wenschen van anderen, en daa op minzaam antwoordende: zomwylen bleef hy zelfs, op de verplgtendste wyze, staan by die hem wilde toespreeken: geevende, door den gunstigen opslag zyner oogen, getuigenis van zyne liefde.

Deeze zo treffende gemeenzaamheidverwonderde de Ingezetenen van Reims niet: dezelve was hun by oorraad aangekondigd, door een antwoord des Konings, wanneer men hem gevraagd hadt, of men, volgens oud gebruik, Tapyten ou hangen in de Straaten door welke zyne Majesteit zou gaan. ‘Gen Tapyten,’ hadt de Koning laaten zeggen, ‘ik begeer niets 't welk het Volk en my verhindert elkander te zien.’

Erken myn Vriend, dat dit een tag is waardig om in onze Geschiedenissen gedagt te worden.