Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

[p. 308]

Materia Medica, Antiqua & Nova, repurgata et illustrata, Authore Johanne Rutty, M.D. Roterodami, apud P. Holsteyn, et H. Beman. MDCCLXXV. In quarto, m.f. 560 pag.

't GEtuigenis van den Hooggeleerden Heer adrianus van royen, wiens oordeel en doorzicht in deeze zaak genoeg bekend is, zal voldoenend zyn, om onze Leezers een denkbeeld te geeven, van de waarde van 't Werk van den zeer Geleerden Heer rutty. De gemelde Hooggeleerde Heer wil het namentlyk aangemerkt hebben, als een Werk 't welk nieuw in zyn zoort is, en waar na men langen tyd te vergeefs gewagt heeft: de Auteur heeft tot deszelfs verbetering en beschaaving de tyd van 40 jaaren besteed. Men vindt hier de geheele historie der Geneesmiddelen, die te vooren in een diepe duisternisse ingewikkeld lag, opgehelderd; de krachten en vermogens 'er van duidelyk aangetoond. Veelmaalen wyst hy de uitvinding van de werking der Geneesmiddelen wederom aan de eerste Auteuren toe, die men naderhand ten onrechte als nieuw opgegeeven heeft Hierby zyn overal aanmerkingen en waarschuwingen, opzichte van 't gebruik der geneesmiddelen, gevoegd, die de Schryver uit zyne eigene Waarneemingen en die der beste Schryvers genoomen heeft. Overal straalt een goede trouw en oprechtheid in door. Wy maaken dan geene zwaarigheid, dit Werk als een van de besten den Lief hebbers der Geneeskunde aan te pryzen. Wy zullen, om een voorbeeld te geeven van de handelwyze des Auteurs, in dit Werk, een van de ons eerst voorkomende Artykels mededeelen: 't welk namentlyk is, Ipecacoanha (Braakwortel.) Dezelve is, voor weinige jaaren, tot ons uit America en voornamentlyk van Brasilien overgebragt; ze werdt, vóór 't jaar 1700, weinig gebruikt. - Kentekens: als men de East, waarin de voornaamste kracht is, kauwt, gevoelt men een bitteren scherpagtigen, en een weinig samentrekkenden smaak, eenigsins slymen walgagtig. De Wortel, een halven dag op Water getrokken, was walgagtig en een weinig samenttrekkende; op 't bydoen van de Vitriolum Martis wierd ze groen; in een ander proefwerdt 't aftrekzel niet zwart, maar wel bruiner op 't bydoen van de Vitriolum Martis. - In 't water gekookt vertoont ze iets slymagtigs. - Getrokken in Canary-Wyn, en daarna doorzeegd, laatze een aanmerkelyke hoeveelheid slym

[p. 309]

na, wanneer ze scherpbytend in de keel word. - Tot zes Greinen genoomen, doetze braaken^(a). - Ze bestaat uit harstagtige deelen, met een fyne samentrekkende aarde gemengd. - De harst is een sterker Braakmiddel dan de Wortel zelfs, verwekkende ook Buikontlastingen zonder eenige samentrekking, hierom is de wyn een bekwaamer ontbindvocht dan 't water, om dat ze 'er de harstdeelen uittrekt. 't Gommige uittrekzel daarentegen heeft weinig braakverwekkende, maar een samentrekkende, kracht. - 't Verwekt ontlasting door braaken en asgaan; in den Rooden Loop is 't byna specifiek, en insgelyks in de overige buikroeringen en loopen, byzonder die met pyn verzeld gaan: 't heeft ook veel vermogen tegen de Witte Vloed. - 't Ontlast niet alleen de kwaade Stoffen maar boven en zeldzaamer naar beneeden, maar na de ontlastingen versterkt 't ook, door zyne samentrekkende kracht, de ingewanden, en hersteit weder derzelver verzwakten staat. - In een kleiner gifte gebruikt, word 't een zweeten pisdryvend middel, en verwekt ook de Maandstonden^(b). - Voor dat men dit middel in den Rooden loop geeft, heeft men wel toe te zien, of de maag en de ingewanden ook ontstooken, of door eenige verrotting of koud vuur aangedaan zyn, 't welk een verrottenden stinkenden stank ontdekt: in deeze gevallen moet 't niet gebruikt worden. - Verder wordt 't niet alleen een vermogend middel in den Rooden Loop en de bovengemelde Ziekten bevonden; maar Mangetus heeft bloedspuwingen, bloedig wateren, vloeijmgen van de Haemorrhoides, ja sterke en overvloedige neusbloedingen, door 't gebruik van den Braakwortel, geneezen gezien; dog hy is nooit klaarder overtuigd geweest, van de kracht van deezen Wortel, in 't stillen van bloedvloeijingen, dan in die van de uterus.

(a) De Bast van den Wortel, 't binnenste weggenomen zynde, is ver te stellen boven den geheelen Wortel, ten minsten in Kinderen die men moet laaten braaken; dezelve doet zo veel, genomen tot 4 of 6 Greinen, als de Wortel tot een Scrupel.

(b) In een vochtige benaauwde Borst, doet een kleine giste, lang gebruikt, wonderen. In een stuipige kortademigneid schyntze een stillend vermogen te bezitten.