|
| |
Proeve eener uitvoerige en volledige Kerkelyke Geschiedenis des N.T. Door J. Fr. Cotta. S.S.Th. Dr. enz. enz. Uit het Hoogduitsch vertaald. Tweede Deel. Te Utrecht by G.T. en A.v. Paddenburg. 1775. Behalven het Voorwerk 567 bladz. in groot octavo.
NAest j. christus, als Stichter en eersten Leeraer der Christen-Kerke, kwamen, in 't voorige Deel in aenmerking, des Heillands Apostelen, deszelfs zeventig Leerlingen, met de overige Apostolische Leeraren, die den naem van Evangelisten dragen; en verder de andere Leeraers, bekend onder den naem van Apostolische Vaders. De Hoogleeraer Cotta, een oordeelkundig verslag gegeven hebbende, van 't geen men, uit de berichten nopens alle dezen, kan opmaken, gaet nu in dit tweede Deel over, tot ene soortgelyke ontvouwing van 't geen de oude Christen-Leeraers, die men gewoon is Kerkvaders of Kerklyke Schryvers te noemen, betreft. Met dit tweede Deel voltooit des de Hoogleeraer zyne naspooring wegens het merkwaerdige, aengaende die Mannen, welken de Christen-Kerk in de drie eerste Eeuwen gevestigd en verder opgebouwd hebben. - Hy meld ons beknoptlyk derzelver levensloop, en geeft ons een naeuwkeurig bericht van den inhoud hunner Schriften, met nevensgaende leerzame aenmerkingen over derzelver character, bedryven, gevoelens, leerwyze, schryftrant enz. - In 't nagaen van de Schriften dier vroege Leeraren, heeft de Hoogleeraer zich, in de eerste voorstelling, genoegzaem alleen bepaeld, tot de echte Schriften, en slechts nu en dan terloops
| |
| |
gewag gemaekt van zodanige Boeken, die wat vroeger of later verdicht, en onder den eerwaerdigen naem der Oudheid aengeprezen zyn; stellende ene gezetter overweging hier van uit tot het Slot van dit tweede Deel. - En hier toe verledigt hy zich nu, met het afloopen van dit Deel, na 't verhande en der echte Schristen; by welke gelegenheid hy de voornaemste onechte Schristen; by welke gelegenheid hy de voornaemste onechte Schriften der Christelyke Oudheid, die overweging verdienen, onderscheidenlyk voordraegt. Ter geregelder ontvouwinge hier van maekt onze Geschied- en Schriftkundige eerst gewag van zodanige Schristen, die aen J. Christus, den eersten Christenen enz. worden toegeschreven; en vervolgens handelt hy van zulke Schriften, die, op den naem van vroegere Jooden of Heidenen, verspreid zyn geworden. Van alle dezen geeft de Hoogleeraer ene oordeelkundige beschryving, welke ons derzelver inhoud, bedoelde, en minder of meerder gewigt, grondig voorstelt; waerby nog komt ene naspooring van de Schryvers door wie, en den tyd in welken, zy opgesteld zyn; met aenwyzing van 't gebruik, dat men van dezelven heeft te maken. - Uit dit bericht van 't beloop dezes Werks kan men enigermate afleiden, dat deze Proeve van den Hoogleeraer Cotta, gelyk we voorheen reeds aengeduid hebben, van ene wezenlyke nuttigheid is, in 't beoefenen der Kerklyke Historie; en zy, die zich op deze Studie toeleggen, zullen, in 't doorbladeren van dit tweede Deel, meermaels gelegenheid vinden, om hunne kundigheden op te helderen, te beschaven en verder uit te breiden. - Tot ene byzonderheid uit het zelve, diene het hoofdzaeklyke van des Hoogleeraers gedachten, wegens de oorzaken van het opstellen veler dier onechte Schriften, mitsgaders het voornaemste zyner verdere algemeene aenmerkingen over dezelven.
Nopens het eerste is hy van oordeel, dat men de hoofdoorzaek van 't verdichten dier Schriften, naestdenkelyk, heeft te zoeken, in de oude ketteryen, uit de Oostersche Philosophie ontstaen; en dat men zulks grootlyks heeft toe te schryven aen de zogenaemde Gnostiken, die deze Philosophie met den Christelyken Godsdienst vermengden. De zulken hebben verscheiden Schristen, door hen gesmeed, op den naem van aenzienlyke Mannen uitgegeven. Eenigen derzelven stelden ze op den naem der oude Wysgeren, om hunnen philosophischen leeringen des te grooter aenzien by te zetten. Anderen deeden ze te voorschyn komen, op den naem van Christus, of dien zyner Apostelen, en der oude Kerkleeraren, om de menschen te overreden, dat ze niets anders voordroegen,
| |
| |
dan 't geen de Verlosser des menschdoms, en de eerste Leeraers der Kerke geleerd hadden. Zomtyds schreven zy de ontdekking der daer in vervatte Leerstellingen toe aen de doordringendheid van hun verstand; meermaels spraken zy van gezichten en openbaringen; ja hunne dwaesheid ging zelfs zo verre, dat zy zich beroemden Schriften van Adam, Eva enz. te bezitten. - Dan hier echter heeft men de enige oorzaek niet te zoeken; de rechtzinnige Christenen hebben zich mede laten verleiden, tot het schryven veler verdichte Schriften. Uit hoogachting voor de Apostelen stelden zy zommige Schriften op derzelver naem. Door dweepery vervoerd maekten anderen zich diets Godlyke Openbaringen te erlangen, en zy hadden de stoutheid van die gemeen te maken. Hier by kwam, in de vierde Eeuw en wat later, het ongegrond denkbeeld veler Christenen, dat bykans geen soort van bedrog, in 't twistredenen met de vyanden der waerheid, ongeoorloofd was, en dat men de listen der zogenaemde Ketteren met tegenlisten mogt keeren.
‘Gemerkt nu de oude Ketters, zegt de Hoogleeraer, inzonderheid de Bovengemelde Gnostiken, die hunne dwaalingen uit de toen gebruiklyke Oostersche Philosophie ontleenden, op den naam van zoroaster, en andere beroemde Heidensche Wysgeeren, verscheide boeken samenflansten, ten einde zy hunne ongegronde leerstellingen des te beter verdedigen, en ze in een des te grooter aanzien mogten brengen; zo hielden zig de Christenen geregtigd, in de verdediging der goede zaak des Christendoms het zelfde te doen. Hierom stelden zy verscheiden Schriften op, waar voor ze de naamen der beroemdste Wysgeeren der Heidensche Oudheid stelden. Het oogmerk, dat ze hier by bedoelden, was geen ander, dan dit, om de Ketters, by wien deze oude Philosophen in een zeer groot aanzien waren, hier door te overtuigen, dat de leerstellingen van den Christelyken Godsdienst, die zy in twyfel trokken, door de goedkeuring der grootste mannen, die 't Heidendom uitleveren kon, ondersteund wierden. Dergelyke listige kunstgreepen, die met de daad eene soort van bedriegery zyn, plagt men, hoewel op een zeer ongeschikte wyze, pia fraus, dat is, een vroom en onschuldig bedrog te noemen. Doch dergelyke soorten van bedrog stryden openlyk met de pligten der godzaligheid, en verdienen onder de fouten der oude Christenen te worden gerekend, die naauwlyks ontschuldigd, ik zwyg dan, goedgekeurd kunnen worden.’
Op deze ontvouwing der oorzaken, aen welken men het
| |
| |
verdichten dier onechte Schriften heeft toe te schryven, volgt wyders in dit Werk een bericht van de voornaemsten dier Schriften; en daer op deelt de Hoogleeraer verder nog enige algemene aenmerkingen over dezelven mede, die grootlyks strekken ter wederleggingen van 't misbruik, dat het Ongeloof hier van maekt, en inzonderheid op het volgende uitkomen.
1. Het getal dezer Schriften is inderdaed zo groot niet, als het gemeenlyk opgegeven word; velen derzelven komen onder meer dan enerlei opschrift voor, en verscheiden van die Schrifen zyn in later tyd opgesteld, dan hier eigenlyk in overweging komt.
2. Die Apocryphe Schriften verschillen onderling zeer veel, ten opzichte van derzelver gesteldheid. Zommigen zyn baerblyklyk loogenachtig en valsch; doch anderen behelzen niets dat fabelachtig en aenstootlyk genoemd kan worden; maer men kan derzelver echtheid, door geen voldoende getuigenissen der Christelyke Oudheid, bewyzen.
3. 't Is zeker, dat de oude Kerkv ders velen dier Apocryphe Boeken, welken in hunne tyden voorhanden waren, gelezen, 'er zich in hunne Schriften op beroepen, ja ze zelfs wel eens aengeprezen hebben; maer 't is tevens niet minder zeker, dat dezelven echter nimmer zo hoog door hen geschat zyn, dat zy ze in de classe der Heilige Boeken, waer uit de Canon der Schriften des N.T. bestaet, gesteld hebben. Men vind deze Schriften by hen gebruikt en aengeprezen als Menschlyke, maer niet als Godlyke Schriften; en schoon ze wel eens te groote hoogachting voor het een of 't ander dier Schriften betoonden, zyn ze evenwel ten uiterste zorgvuldig geweest, om ze niet te vermengen, met die Schriften, welken, volgens het eenparig getuigenis der Christen-Kerke, voor waerlyk Apostolische Schriften gehouden mogten worden.
4. Wy voegen, zegt de Hoogleeraer, 'er eindelyk nog by de volgende vierde en laetste aenmerking. ‘De in de oudste tyden, in een groot aantal, te voorschyn gekomen, en ten deele nog voor handen zynde apocryphe Evangelien en andere Schriften, zyn noch tegen het Godlyk gezag van onzen pryswaardigsten Verlosser, noch tegen den van Hem geöpenbaarden Godsdienst, maar veeleer zodanig, datze, te gelyk met de echte stukken der Christelyke oudheid, tot staavinge van deze twee stukken, veel toebrengen.’ Niemand zal dit in twyfel kunnen trekken, die deze onechte Schriften, zo veele als 'er van dezelve tot onze tyden gekomen zyn, met eenige aandagt wil doorleezen. Want in dezelve zal hy klaare en duidelyke getuigenissen vinden van twee Godsdienst Waarheden, die zeker van het grootst gewigt zyn. De eene waar- | |
| |
heid is doze: Jezus, onze gezegende Zaligmaaker, is de waare Zoon van God; en de andere ziet op deszelfs Godlyke zending, die Hy, met veele en heerlyke wonderwerken, in zyne omwandeling op aarde, heeft bekragtigd. Maar zyn dit niet de grondwaarheden, waarop het gantsche gebouw van den Christelyken Godsdienst rust? Zyn het niet de Hoofdstukken, die van de vyanden des Christendoms ontkend, ja hevigst worden bestreeden? Deze Ongeloovigen ontkennen niet, dat de Zadenleer, die Jesus, in de dagen zyns vleesches, den menschen en ingeboezemd, en vervolgens door de heilige historieschryvers schriftlyk heeft laaten opstellen, zeer uitmuntend zy, en ten deele in de schriften der beroemdste Heidensche Wysgeeren mede gevonden werde. Ook staan ze voor het grootst gedeete toe, dat die Jesus, welken de Christenen eeren en aanbidden, een verheven gemoedscharacter gehad, en zig als een regt voorbeeld van deugd, in zynen ganschen omwandel op aarde, met de daad beweezen hebbe. Niets blyft 'er overig, waar over nog eenige zwaarigheid pleegt verwekt
te worden, dan het doen van zyne uitsteekende wonderen, en inzonderheid zyne opstanding van de dooden en luisterryke Hemelvaart. Deze gewigtige en heel buitengemeene, maar nogtans door de geloofwaardigste getuigenissen bevestigde gebeurdtenissen ontkennen de Ongeloovigen, en, om de waerheid der Euangelie-geschiedenisse des te beter te kunnen bestryden, zo beroepen zy zig op de in een groot aantal voorhanden zynde verdigte Euangelien en andere onechte schriften, die in de eerste tyden van het Chistendom gesmeed wierden. - Wy moeten oprecht belyden, dat deze Tegenwerping eenige kragt zou hebben, mdien 'er tusschen de voorhanden zynde echte en onechte schriften, in de hoofdpunten, waarover wordt gestreeden, eene openbaare strydigheid ware. Maar hier vindt men regt het tegendeel. Want vergelykt men deze schriften onderling naauwkeurig; dan raakt het onderscheid, dat tusschen hen gevonden wordt, slegts zekere zydomstandigheden. Maar in de hoosdzaak zelve is een volkomen overeenstemming. Zelfs die Schryvers, welke ons door onechte schriften hebben willen misleiden, bevestigen, door hun eenpaarig getuigenis, dat het geen in de echte schriften des Christendoms van Jesus, den Zoon van God, van zyne heerlyke wonderwerken, en inzonderheid van zyne zegevierende Opstanding en Hemelvaart gemeld wordt, met de historische waarheid volmaakt overeenkome.’
Hy die begeerig is, dit onderwerp uitvoeriger behandeld te zien, die leze, volgens des Hoogleeraers aenwyzing,
| |
| |
moshem. Dissert. de causis suppositorum librorum inter Christianos sec. I et II. uitgekomen te Helmstad, in 't jaar 1725, en naderhand gevoegd by het Volumen dissertationum ad Hist. Eccl. spectantium, pag. 222 seqq. Mitsgaders beausobre, Histoire critique des dogmes de Manichée, Tom. I. pag. 438 seqq. |
|
Auteursrechtvrij