Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

Chr. Saxi Onomasticon Literarium, e recognitione longe auctiori & emendatiori, ita, ut non tam Editio altera, quam novus omnino Liber censeri debeat. Traj. ad Rhenum, apud G.T. & A. a Paddenburg & Joh. a. Schoonhoven & Soc. 1775. Absque proecedd. 598 pp. in octavo m.f.

DIt Onomasticon Literarium, of Letterkundig Naamboek, behelst eene Historie- en Oordeelkundige Naamlyst van de beroemdste vroeger en laater Schryvers, mitsgaders van de merkwaardigste Gedenkstukken, zedert de Schepping der Waereld, tot op den tegenwoordigen tyd, in eene, zo veel 't mogelyk zy, naauwkeurige Tydorde geschikt. Al vroeg had de Hoogleeraar iets van die natuur ondernomen, en ingevolge hier van gaf hy, in den jaare 1759, zulk eene soort van Naamlyst in 't licht, die met eene vry algemeene goedkeuring ontvangen werd. Zulks heeft hem, op het aanstaan om eene nieuwe uitgave, daar de bovengemelde vertierd was, bewoogen, om op nieuw de hand aan 't werk te slaan, het aangevangen verder voort te zetten, zyne Naamlyst indiervoege te vermeerderen, en in geschikter vorm te brengen, dat de tegenwoordige afgifte veel eer als een nieuw Werk, dan als eene herhaalde uitgave, te beschouwen zy. De Hoogleeraar heeft hier de gewoone schikking der Geschiedkundigen gevolgd; verdeelende het voorgevallene in 's Waerelds beloop, in de Oude- de Middel- en de Nieuwe-Historie. Agtervolgens deeze inrigting schikt hy ook zyn verslag van de beroemdste Schryvers en vermaardste Gedenkstukken; uit kragte waar van dit Werk zig in drie Deelen verdeelt. Het eerste Deel, dat nu het licht ziet, en voorts van de anderen gevolgd staat te worden, stelt ons, in eene geschied- en tyd-kundige orde voor,

[p. 273]

die Schryvers, welken, van 's Waerelds aenvang af, onder de Hebreen, Grieken en Romeinen gebloeid hebben, tot op het afloopen der vyfde Eeuwe na Christus. Naast deeze Schryvers, die men als de eerste Bronnen heeft aan te merken, zullen in het tweede Deel voorgedraagen worden, dezulken, die als Bronnen van de tweede orde vorkomen, en het hunne ter bewaaringe en voorzettinge der Weetenschappen toegebragt hebben, zints het afloopen der vyfde, tot op het einde der vyftiende Eeuwe na Christus. Hier op staan dan verder ten laatste te volgen, de zodanigen, die zig boven anderen beroemd gemaakt hebben, in de zestiende, zeventiende en achttiende Eeuw na Christus; welken men aanziet, als herstellers, navolgers en verklaarders der Schryvers, die men voor Bronnen van de eerste en tweede orde houdt. De Geschied- en Tyd-kundige Lyst deezer Schryveren geeft ons niet slegts den naam dier Mannen; maar zulks gaat vergezeld van eene nevensgaande opgave der Schryveren, die een oordeelkundig berigt geeven, van de Schriften en 't Leeven dier beroemde Mannen, met aanwyzinge waar ter plaatze men zulks in hunne Schriften kan vinden: en op die eigenste manier is 't gesteld, met het gewag maaken van de vermaardste Gedenkstukken. Men ziet dus met eenen opslag van 't oog, tot welken tyd ieder behoort, waar toe de gemelde persoon of zaak betrekkelyk is, en waar ter plaatze men, des begeerig zynde, een breedvoerig berigt of oordeelkundige naspooring desaangaande kan vinden. Dit Werk, dus geschikt, kan van een aanmerkelyken dienst zyn, voor alle de geenen, die zig op de beschaavende Weetenschappen toeleggen; door deszelfs gebruik leeren zy eene regtmaatige onderscheiding van de egte en valsche Schriften, als mede van de mindere of meerdere voortreflykheid der Autheuren; het leidt hen tot eene gegronde kundigheid van den leeftyd, waar in deeze en geene Schryvers gebloeid hebben, mitsgaders van de agting en geloofwaardigheid welken zy verdienen; terwyl 't hen tevens in staat stelt, om de bronnen, van de afgeleide stroomen, behoorelyk te onderkennen.