Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

Consilia Militaria. Of Rechtsgeleerde Advysen, Processen, Sententien enz. Opgestelt en uitgegeven door Mr. J.J. van Hasselt, Practiseerend Advocaat voor den Hove Provintiaal van Gelderland enz. Eerste Deel. Te Arnhem by W. Troost 1775. Behalven het Voorwerk en 't Register 361 bladz. in quarto.

SChoon de Advysboeken geen Wetboeken zyn, en de Advyzen van vroegere Regtsgeleerden den Regter in laatere dagen geenszins verbinden, zyn ze daarom egter niet te verwerpen. Ze hebben, zonder dat men hun eenig beslissend gezag toeschryve, tog hunne nuttigheid; met niet alleen min kundigen tot eene soort van handleiding te dienen, daar ze met voorzigtigheid een goed gebruik van mogen maaken; maar ook zelfs den kundigen gelegenheid te verleenen, om hunne gedagten te eerder op deeze en geene onderwerpen te vestigen, de gevoelens der Regtsgeleerden over dezelven te toetsen, en verschillende soorten van gevallen in bedaerdheid te beoordeelen; 't welk hun ten gelegen tyde te stade kan komen. Dat dit bovenal plaets heeft, ten opzigte van de Militaire Regtsgeleerdheid, zal niemand, die dit Stuk behoorelyk indenkt, in twyfel trekken; en 't zal dus gewislyk veelen aangenaam zyn, dat de Heer en Mr. van Hasselt zig heeft willen verledigen, om eenige merkwaardige Stukken van die natuur by een te zamelen. - Het thans afgegeeven eerste Deel behelst, buiten een aantal van 25 onderscheiden gevallen, die gedijudicieerd worden, nog een veertiental van Brieven, welken de Autheur, ter beantwoordinge van eenige Militaire Regtskundige voorstellen, geschreeven heeft. En zy wier zaak het is zig daar op toe te leggen, of die zig in 't nagaan van Regtsgeleerde onder-

[p. 125]

werpen vermaaken, zullen 'er eene genoegzaame verscheidenheid in vinden, om hunnen geest onder het doorbladeren van dit Geschrift, op eene nuttige wyze onledig te houden. Om 'er een voorbeeld uit te berde te brengen, zullen wy ons bepalen tot de opgave der redenen, welken dienen, om te toonen, ‘dat eene Sententie, by een Krygsraad kwaalyk geweezen, zonder eenige maniere van Procedeeren, by den Prince van den Lande, geannulleerd kan worden.’

Gelegenheid tot dit voorstel heeft gegeeven, eene Sententie van den Krygsraad, in den jaare 1653, tegen Kapitein Adriaan Dirks Houttuyn; welke, naar uitwyzen van 't hier bygebragte, vervolgens gebleeken is, op een abuzyf Presuppoost en valsche Verklaaringen geweezen te zyn. De Stukken hier toe specteerende zyn den Regtskundigen P.v. Peene en J.v. Tongeren, by Resolutie van Hunne Hoogm. in handen gesteld, om Hunne Hoog Mog. te dienen van een geraisonneert Advys, wat by dezelven daar in zoude kunnen en behooren gedaan te worden. Ingevolge dier commisste hebben deeze Heeren die Stukken geëxamineerd, en voorts, onder correctie, geadviseerd, dat Hunne Hoog Mog., by resolutie, en zonder eenige regtlyke Proceduuren, den voornoemden Adriaan Dirks Houttuyn kunnen en behooren te restitueeren, en in zyn geheel te stellen; zo met het annulleeren van de geslaagen Sententie en de gevolgen van dien; als met het vergoeden of doen vergoeden van betaalde boete en kosten, mitsgaders met hem zyne voorgaande commissie, tot Capitein ter Zee, te renoveeren, of hem van eene nieuwe te voorzien, in zo verre zulks bekwaamlyk kan geschieden.

Ter adstructie van dit hun Advys strekt, in de eerste plaets, de valschheid der beschuldiginge ten laste van gemelden Kapitein, als had hy de Vloot in 't heetste van 't Gevegt verlaaten; waar tegen alleszins gebleeken is, dat hy Kapitein zig in alles behoorelyk tegen den vyand gekweeten had. Dit aangedrongen hebbende, vervolgen onze Regtsgeleerden indezervoege.

‘Dat voorts tegens zodanige Sententien na rechten Restitutie in integrum valt, daar toe is expres dien text in L. falsam Cod. si ex fals. & toto titul. instrum. vel testim. Judicat. sit. Zynde in dezelve text en de glossa daar op te noteeren, dat om tot dezelve restitutie te komen duo gerequireert werden, voor eerst, dat de Attestatien valsch zyn, en ten tweede, dat op dezelve valsche Attestatien het gewysde is gegaan, 't welk wyder uit het geene hier vooren gezeid is, blykt.

[p. 126]

‘En heeft dezelve restitutie dan voornamentlyk plaatze, zo wanneer daar geen appel van dezelve Sententie valt; en zulks via ordinaria niet gecorrigeert kan werden, gelyk dan in dezen niet gelooft en werd, dat Haar Hoog Mog. om de consequentie wille, eenig appel van dezelve Sententie zoude willen toestaan.

‘Dat dit zulks naar rechten is, daar toe is mede expres den text in L. Divus Hadrianus ff. de re judic. waar by blykt, dat zodanige restitutie ex speciali principis mandato geschied.

‘Want anderzints nochte den Rechter, die de Sententie geweezen heeft, nochte eenig ander ordinaris Rechter zodanige restitutie niet kan doen, maar den Souverein alleen, volgens de texten, die daar van ook in materia criminali pertinent zyn, in L. § fin. ff. de quaest. & L. 27. in princ. ff. de poen. & Bart. ad utramque legem.

‘Dan dat den Souverain hem daar van gebleken zynde ook in materia criminali zulks kan en moet doen, 't zelve werd wel expresselyk gezeidt by Boss in Pract. criminal. Tit. si ex fals. instrum. vel. testib. Judic. sit. En dat met deze byvoeginge num. 9. daar by gedaan, Quod haec restitutio in integrum non ex gratia Principis, sed ex jure scripto fit.

‘Dat is gelyk Oddo. in tract. de restitut. in integr. quaest. 78 num. 4. en denzelven Boss. citerende zeit: Non ex mera gratia Principis, Sed ex mera Justitia & aequitate in Jure Civili scripta & ut dicit marant. de ordine Judiciorum part. 6. act. 2. num. 23. Appellatione conqueritur de Judice quod iniquam tulerit Sententiam, sed in supplicatione supplicans non debet conqueri de Judice, quia turpe esset allegare iniquitatem tam magni Judicis, Sed debet allegare negligentiam suam propriam & petere veniam proprii erroris vel allegare circumventionem adversarii. Gelyk de voorn. Houttuin by zyne requeste allegeert en by geëxibeerde stukken bewyst, dat de voorsz. Sententie is gefundeert op een onwaarachtig presuppoost, van dat hy, als vooren, zyn devoir niet zoude hebben gedaan: en dat hy gevangen wezende, door absentie in Zee van Officieren en het Bootsvolk, en andere beletzelen, ter cause, dat hy op zyne innocentie te veel betrouwde, door den voorsz. Krygsraad zodanige documenten niet heeft gehadt, en geëxhibeert, als hy nu na de Sententie bekoomen en in dezen geproduceert heeft; en dat zodanige Supplicatien in Vrankryk ook plaats hebben, ter instantie van de Kinderen en Vrunden van den gecondemneerden en geëxecuteerden; en uit kragt van zodanige Sententien, zeyt Rebuff. in Annotat. ad constit. 9. in praefat. 71. vers. ego tamen vidi &c. Daartoe ook doet

[p. 127]

het geene idem Rebuff. zeit, in tractat. de literis civilibus artic. unic. gloss. 2 num. 46. 47.

‘En dat het geene per condemnationem ex tali sententia gegeeven en hem onttrokken is ei in integrum restitutione weder gerestituëert moet worden, daar toe is den text expres in L. fin. Cod. si ex fals. instrument.

‘En of wel in materia Civili, en daar een derde door zodanige restitutie geprejudicieert zoude kunnen zyn, dezelve niet kan daar tegens, noch behoort te geschieden, dan parthie advers. gehoort.

‘Zoo is het nogtans zulks, dat alhier restitutie verzogt werdende tegens een Sententie in causa criminali geweezen, op de aanklagte en het aanhouden van een Fiscaal, by haar Hoog Mog. gesteld, dezelve by Haar Hoog Mog, zonder eenige Rechtelyke Proceduuren gedaan kan werden.

Aldus geädviseert in 's Gravenhage den 12 May 1654.

geteekent

p. van peene.

j. van tongeren.