Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

Heelkundige Waarneemingen van Joh. Leberecht Schmucker, Eerste Generaal-Chirurgyn, en Directeur van de Veld-Hospitaalen van het Leger, van den Koning van Pruissen, enz. Vertaald door Jan Bernard Sandifort, Stads Med. Dr. in 's Gravenhage &c. Eerste Deel. Te Leiden, by P. van der Eyk en D. Vygh 1775. 284 bladz. in groot octavo.

HEt eerste Deel van dit Werk bevat vyftig Waarneemingen betreffende Wonden, en uitwendige gebreken van het Hoofd; men vindt hier geene Waarneemingen die gemeen zyn, en weinig opmerking verdienen, maar meest zulken, die in 't een of ander opzicht iets kunnen toebrengen, tot verbetering der Heelkunde; men kan meer vertrouwen in deeze Waarneemingen stellen, om dat ze door den Auteur zelven, of ten minsten onder zyne oogen, genomen zyn: waar by nog komt, dat de Schryver zo wel die gevallen, welke ongelukkig afliepen, opgeeft, als die gelukkig uitvielen. 't Zoude zeer dienstig zyn dat dit in 't algemeen, by 't uitgeeven van Waarneemingen, meer in acht genomen werdt. In 't volgende Deel, bepaalt de Auteur zich tot de wonden van de Borst, den buik en de Leden. Tot een Proef, uit dit Eerste Deel, zullen wy onze Leezers de 43ste Waarneeming, aangaande een zwarten Staar, die, door eene verplaatsing der stoffe, na eene Vlek-koorts, ontstont, mededeelen. ‘Op den 13den Maart 1760, wierd een Hussaar van het Regiment van Ziethen in het Hospitaal te Torgau gebragt, dewyl hy een Vlek-koorts had. Hy lag dertien dagen buiten kennis. Na dat men hem egter vier of zes Spaansche Vlieg-pleisters gelegt had, en hem ook andere middelen, welke

[p. 72]

de Geneesheer van het Leger hem aldaar had voorgeschreven, had gegeeven, kwam hy wel weder by zich zelven, maar hy klaagde, dat hy niet wel meer zien kon. Men schreef dit toe aan zyne groote zwakheid, en meende, dat dit toeval, als hy zyne kragten weder had gekregen, van zelfs zoude verdwynen. Maar het tegendeel gebeurde. Hy wierd blinder naar maate dat zyne kragten meerder wierden, en, na verloop van agt dagen, kon hy byna niets meer zien. - Dewyl my dit geval in onze dagelyksche byëenkomst verhaald wierd, ging ik den Lyder terstond zien, en ik vond, dat zyne oogappelen zeer wyd open, en hoe zeer men de oogen ook vreef, onbeweeglyk waren. Voor het overige klaagde de Lyder nog over pyn, nog over gezuis in het hoofd, gelyk anders doorgaans geschied. Ik kon dit toeval nergens anders van afleiden, als van eene verplaatsing der Ziektestoffe op de zenuwen van het gezigt, en eene drukking van dezelven. Uit dien hoofde, deed ik myn best, om voor eerst deeze stoffe, eer zy zich nog vaster zette, en eene volkome verstopping veroorzaakte, of door haare scherpte de Zenuwen zelve vernietigde, door eene sterke schudding in beweeging te brengen, en ze dan vervolgens door middel van de Pis, den afgang, of de uitwaasseming, te ontlasten. - Hierom gaf ik den Lyder, op den volgenden morgen, terstond vier greinen van den Tartarus Emeticus, met Zuiker gevreven. Van dit middel braakte hy vier of vyfmaalen zeer sterk, en dus raakte hy veel taaije alagtige slym kwyt. Daarna liet ik in den nek, en agter beide de ooren, een groote Spaansche Vlieg-pleister leggen. Op den volgenden dag, gaf ik hem nog twee greinen van den Tartarus Emeticus; en op den derden dag even veel, hebbende deeze gift telkens eene behoorlyke werking. Maar de Lyder braakte nu met meer moeite, als de cerstemaal. Op den vierden dag, kon hy reeds weder een weinig zien; maar hy was nog buiten staat, om de voorwerpen naar behooren te onderscheiden; dog ik had egter groote hoop, dat de Lyder hersteld zoude worden; dewyl de oogappel een weinig bewogen wierd. De spaansche Vlieg-pleisters hadden sterk getrokken; maar ik hield ze egter nog drie weeken open, door onder het Unguent. Basilic. met het welk zy verbonden wierden, een weinig van het Poeder van spaansche Vliegen te doen: en, ten einde de stilstaande stoffe nog meer te ontbinden, en te doen ontlast worden, liet ik hem dagelyks driemaal twaalf van de volgende Pillen gebruiken. ℞ Gum. Ammon. Sap. Ven. â â Dr. j. Pulv. Milleped. Dr. ij. Resin. Jalapp. gr. XVI. Reb. Junip. q.s.f. pil. gr. ℥ - Na dat de Lyder dezelven vier da-

[p. 73]

gen lang gebruikt had, kon hy een weinig beter zien, en ook nauwkeuriger de Kleuren onderscheiden. De oogappelen wierden wel wat beter bewogen; maar nog niet na behooren, en de Lyder was nog niet in staat, om zonder Leidsman uit zyn Kamer te gaan. Dewyl ik nu in verscheide gevallen van den zelfden aart, het gebruik van versche Pissebedden zeer kragtig gevonden had, liet ik 'er dagelyks zestig van dezelven stooten, en met twee Theekopjes Vleeschnat, het welk ongezouten was, en van het welk al het Vet was afgedaan, in een toegedekten pot op koolen kooken, en vervolgens door eenen schoonen doek drukken. Dit nam hy 's morgens nugter in; maar des namiddags en des avonds, telkens twaalf van bovengenoemde Pillen. Tot een uitwendig gebruik, schreef ik hem voor, den geest van Lavendel-bloemen, en den vluggen geest van Ammoniakzout, van elk eene even groote quantiteit, om daar mede de handen te vryven, en ze daarna voor zyne opene oogen te houden; ook moeste hy de bovenste Oog-leeden, daar mede bestryken. - Na verloop van vier weeken, was de Lyder door deeze middelen volkomen hersteld, zoo dat hy met veel vergenoegen, weder na zyn Regiment gaan kon. - Ik moet nog aanmerken, dat de Lyder naauwlyks agt dagen lang de Pissebedden, met het Vleesch-nat gebruikt had, of de Pis had een zetzel gekreegen, het welk zy in den geheelen tyd, dat de Ziekte geduurd had, niet had gehad. - In myne praktyk onder de Soldaaten, heb ik dikwyls gezien, dat Soldaaten op sterke geforceerde togten, wanneer het zeer warm Weer was, en zy eenen zwaaren last, al hun geweer, en somtyds nog daarenboven zoo veel brood, als voor zes dagen nodig was, draagen moesten, op een ogenblik volkomen blind wierden, zoo dat zy van hunne Makkers, in het Leger moesten gebragt worden. In zulke gevallen waren de Vaten van de Choroidea, door de al te groote toevloed van bloed na het hoofd uitgezet, en de gezicht-zenuwen gedrukt. De eerste oorzaak tragtte ik weg te neemen door Aderlaatingen, en om de gedrukte Zenuwen weder in beweeging te brengen, liet ik hem den volgenden morgen inneemen, drie greinen van den Tartarus Emeticus met zuiker gevreven. - Nauwlyks hielden ze op met braaken, of zy hadden doorgaans hun gezigt ook weder gekregen. Na verloop van eenige dagen gaf ik, na maate het de omstandigheden vereischten, een buikzuiverend middel, ook liet ik somtyds den bovengenoemden Spiritus, op de beschreve wyze, gebruiken. - In sommige gevallen, kwam het gezicht na de eerste Aderlaating, en na het gebruik van het braakmiddel, niet weder. Aan deezen liet ik de venae

[p. 74]

jugulares openen, en Spaansche Vlieg-pleisters leggen, na dat men hun daags, na het openen van deeze Aders, nog eenige maalen een braakmiddel gegeeven had. Op deeze wyze ben ik byna altyd zoo gelukkig geweest, dat, na verloop van eenige dagen, de Soldaaten in staat waren, om weder in het Veld hunnen dienst te doen.