Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

De vermakelyke Slaa-tuintjes. Ad sidem veterum membranarum sedulo castigati, curis Eibesh. Trajecti ad Rhenum apud J.C. ten Bosch, 1775. Absque praecedd, 111 pp. in octavo f.m.

HOe gelukkig is een Dichter, wiens Werk den oordeelkundigen Eibesius in handen valt! Dit schrandere brein weet het fraaie van een Dichtstuk, dat men versmaadlyk aanzag, in een helder licht te stellen. Onvermoeid doorsnuffelt hy de oude Handschriften, om de echte leezing na te speuren, raadpleegt met Geleerden, die zig in vroeger tyd benaarstigd hebben, om het zelve van de feilen der uitschryveren te zuiveren; voegt zyne gissingen by de hunuen; en stelt dus alles in 't werk, om een Geschrift, dat door onagtzaamheid, onkunde, zo ook niet door kwaadaartigheid, deerlyk gehavend, verminkt en verlapt schynt, in zyne eerste zuiverheid te herstellen. Hier mede is zyn arbeidzaame geest nog niet te vrede; hy maakt 'er daarenboven zyn werk van, om te toonen, hoe des Dichters taal en spreekwyzen overeenkomen met die van andere Dichteren, niet slegts van Nederlanders maar ook van Romeinen en Grieken, aan welker beroemde Schriften dit Stukje in zo verre evenaart, dat de oordeelkundige Eibesius het vooral niet minder schatte, nu hy 't naauwkeurig gezuiverd heeft, dan de Lierzangen van Horatius. Men ziet ten klaarste, dat hy zeer met zynen Dichter ingenomen is, en alle zyne Geleerdheid te werk gesteld heeft, om hem

[p. 47]

met luister te voorschyn te doen komen; zelfs in zo verre, dat hy den Dichter na zyn dood wel eens keuriger doe schryven dan hy ooit in zyn leeven gedaan heeft; en hem fraaiheden toeëigene, die nimmer in den geest des Dichters opgekomen zyn. Zulks, 't is waar, schynt wat sterk; doch wat doet men niet, als men met iemand ingenomen is? En, in alle gevallen, Eibesius is de eerste niet, die een Dichter op zodanig eene wyze behandelt; sommigen hebben hunnen Dichter, door hem hunne denkbeelden toe te eigenen, wel eens oneere aangedaan, en Eibesius vereert 'er zynen Dichter mede: dit schaadt althans niet.

Maar veelligt vraagt iemand wie is die Dichter, hoedanig een Dichtstukje is 't, daar zo veel arbeids aan te kost geleid wordt? - Wat het eerste betreft, dit is tot nog een onnaspoorelyk geheim. Eibesius heeft, als uit het Voorwerk blykt, alle poogingen aangewend, om 't gebeim uit te verschen, en de deswegens gemaakte gissingen te beoordeelen: maar 't is moeite en tyd verlooren; doch dit getroost zich zodanig een oordeelkundige ligtlyk; hy weet dat dit meermaals de uitslag is van soortgelyke onderzoekingen; en mogelyk is Eibesius 'er te minder in geslaagd, om dat hy op geen losse gissingen, daar anderen zig wel in toegeeven, wil bouwen. Wat hier van ook zy, des Dichters naam, geboorteplaats en leestyd, alles is onzeker; dan dit benadeelt de voortreflykheid van 't Werk niet, naar welks aart en inhoud in de tweede plaats gevraagd wordt. - Desaangaande hebben wy den Leezer te melden, dat het uit Minnezangen bestaat, en wel uit een negental van Zangen, van verschillenden inhoud, doch allen betrekkelyk tot de Min. Een ernstig Leezer stoot zig hier mogelyk aan, en zegt; zal men van Minnezangen zo veel werks maaken? Maar hy weete, dat soortgelyke Schriften, ter beoefeninge van de taal en denkwyze der Ouden, ter voortzettinge van de Geleerdheid, niet minder dan andere Schriften, van de Oordeelkundigen naauwkeurig onderzogt worden; ja zelfs dat men ze der Jeugd in handen geeft, als men hun de eerste gronden der Geleerdheid inboezemt. - Voldoet dit niet, is men 'er evenwel aan geërgerd, men leeze dan dit Artykel niet verder; het volgende mogt nog meer kwetfen. Andere Leezers willen tog meer van den inhoud weeten, en wy dienen 'er wel iets van aan de hand te geeven. Men hoore dan het begin van den eersten Zang; wy kunnen den Leezer verzekeren, dat 'er de volgende inhoud aan beant woordt, en even zo voortreflyk zy; blyvende de Dichter zig zelven, (dat veelen met gelukt,) van het begin tot aan het einde gelyk. Het begint dan indezervoege.

Vrienden vol genugten,

Hoort een jonk Meisje zugten,
Alom haer Zerviteur,
Zo raekt zy in 't getreur,

[p. 48]

 

Zy is vol Minnelusten.

 

Al door Vrouw Venus streken

 

Al in dat minnevier ontsteeken,

 

Al in dat minnevier:

 

Zoo neemt zy haer plyzier.

 

Dat zoete Venus dier enz.

Veelen zullen dit, op 't leezen van dat begin, naastdenkelyk houden voor een Straatliedje; en hun denkbeeld schynt niet ongegrond; maar een oordeelkundige Eibesius ziet het, door zyne schranderheid, als een uitmuntend Dichtstuk aan; en zy, die der Latynsche taale magtig zyn, kunnen uit 's Mans geleerde Latynsche aantekeningen, welken hy, ter ophelderinge van 't Stuk, en ter verbeteringe van misslagen der Uitschryverein, 'er in eene ruime maate bygevoegd heeft, verder over deeze Zangen oordeelen. Wy mogen het meerendeel onzer Leezeren met zo veel Latyn en Grieksch niet lastig vallen, dat wy eene proeve van 's Mans uitgebreide beleezenheid en taalkunde mededeelen; waarom wy de deskundigen en zulksbegeerenden tot dit geleerde Werk zelve verzenden, met aanpryzing om het te doorbladeren. Zy zullen 'er de verschillende leezingen, wel inzonderheid van drie Handschriften, te Leiden, te Amsterdam en te Groningen bewaard, in vinden; de gissingen en gewaagde verbeteringen der Geleerden in ontmoeten; 'er zullen hun opmerkenswaardige aanmerkingen over de Nederduitsche Taal, en de misslagen veeler onoplettende Schryveren in voorkomen; eene reeks van aanhaalingen uit Nederlandsche, Romeinsche en Grieksche Dichters zullen ze 'er in aantreffen; en Eibesius zal hen nu en dan op eenige vrugten van zyn eigen akker, die hem wel behaagen, onthaalen. - Zyt gy, na 't doorbladeren van dit alles, nog niet overtuigd van de voortreffelykheid dier Minnezangen; oordeelt gy met een stroef gelaat, dat hier beleezendheid, geleerdheid en taalkunde verspild wordt, dat Eibesius zigzelven wat veel met zyn eigen lof kittelt, en wat diesmeer zy, denkt dan, dat Eibesius al jokkende gedaan heeft, 't geen sommige buitenspoorige beoefenaars der Oordeelkunde, die deezen tak van oefening belachlyk maaken, wel eens ernstig schynen te doen; lach dan over de uitvoering, gelyk Eibesius onder 't schryven wel meer dan eens gedaan zal hebben; en plaats het Stukje voorts in uw Boekvertrek, zo 't wel schikt, naast Le Chef d'Oeuvre d'un Inconnu par le Docteur Ch. Matanasius.