Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

[p. 15]

Geneeskundige Verbandelingen aan de Koninglyke Sweedsche Academie medegedeeld, uit derzelver Werken by een verzameld, vertaald en uitgegeeven, door Jan Bernard Sandifort, M.D. &c. &c. Eerste Deel. 507. Tweede Deel 577 bladz. Met Plaaten. Te Leiden, by P. van der Eyk en D. Vygh, 1775. In groot octavo.

DE koninglyke sweedsche academie heeft, sedert 't Jaar 1739 tot op deezen tyd toe, haare Verhandelingen aan 't Gemeen medegedeeld, waar onder veele Geneeskundige Verhandelingen, die van groot belang en nut zyn, gevonden worden; dog onze Landsgenooten waren meest al van derzelver gebruik verstooken, door dien ze in de Zweedsche Taal, welke niet zeer gemeen is, waren uitgegeeven. De Heer j.b. sandifort heeft derhalven, onzen Vaderlandsche Genees- en Heelkundigen, groot nut en dienst gedaan, met dezelve in onze Taal over te brengen. ‘Was men van oude tyden af, (zegt de Vertaaler, met recht, in de Voorreden) reeds in een begrip, en stemden het de Geleerden van laater tyd ook gaarne toe, dat getrouwe Waarnemingen, ter bevordering der Wetenschappen het meeste toebrengen, zoo is het dan ook niet te verwonderen, dat men veele gevonden heeft, die, uit menschlievende oogmerken, hunne Waarneemingen hebben bekend gemaakt, en anderen ook vrugten hebben doen plukken van de moeite, die zy hadden aangewend. Maar, hoe veel zulke, afzonderlyk uitgegeeven, Waarneemingen ook mogten toebrengen, tot bevordering van Geleerdheid en nutte Weetenschappen, zeeker is het, dat deeze in het gemeen, en de Genees- en Heelkunde in het byzonder, veel meer toegenomen hebben, na dat 'er in verscheide Landen, en op onderscheide Plaatsen, geleerde Genootschappen en Academien zyn opgerigt; want hier door kreeg een ieder gelegenheid, om zyne Waarneemingen, hoe weinig die ook mogten zyn in getal, en hoe klein in uitvoering, aan de geleerde Waereld mede te deelen, en voor de vergetelheid te bewaaren. Dan, daar in de meeste Landen, de Verhandelingen der geleerde Genootschappen geschreven worden in de Taal, die aan dat Land, waarin zy zyn opgerigt, eigen is; en veele dus in andere Landen, onkundig zynde van die Taal, ook moeten ontbeeren het nut, dat uit dezelve te trekken was; ja deeze werken ook doorgaans zeer hoog in prys zyn, en dus ook, uit dien hoofde, door een ieder niet kunnen verkregen worden; om niet te zeggen, dat zy, verscheide Wetenschappen behandelende,

[p. 16]

dikwyls in elk deel weinig bevatten, dat tot de Genees- of Heelkunde behoord’. Dit vondt ook plaats by de Verhandelingen der Sweedsche Academie. 't Eerste Deel van deeze Verzameling, 't welk uit 62 Genees- en Heelkundige Verhandelingen en Waarneemingen bestaat, begint met 't jaar 1739, en eindigt met 't jaar 1753. 't Tweede Deel eindigt met 't jaar 1760, en bevat 51 Verhandelingen en Waarneemingen: Ons bestek laat niet toe hier tot een Proef, een uitgebreide Verhandeling onzen Leezers mede te deelen; maar wy zullen daarom de eerste voorkomende Waarneeming, die wegens zyn kortheid voor dit Werk gepast is, uitkiezen; zynde een berigt van eenen Stommen, die zingen kan, medegedeeld van Olof Dahlin. ‘Jon persson, een Boerenzoon van Ofwankibl, in het Kerspel Juleta, in Sörmanland, gebooren in het jaar 1703, en opgevoed op eene gewoone en eenvoudige wyze, zoo dat hy namentlyk den Christelyken Godsdienst, en het lezen in een Boek, geleerd had, kreeg in het jaar 1736, toen hy drie jaaren was getrouwd geweest, eene heete Koorts, in welke zyne geheele regterzyde beroerd wierd, en hy de spraak ten eenenmaal verloor. Na dat hy byna een half jaar te bed gelegen had, begon hy zich weder een weinig te kunnen beweegen; maar den regter arm moest hy in een band dragen. Twee jaaren daar na bediende hy zich van de Gezondbron, die by de woning van den Predikant van Juleta gelegen is, en by veelen een goede werking gedaan had; maar zy bragt by hem geen meer beterschap te weeg, dan dat hy een weinig zeekerder kon gaan, en het kleine; dog, in veele gelegenheden, gewigtige woord Ja vlot kon uitspreken. Daarenboven had hy 'er nog een voordeel van, dat men naderhand opmerkte, en dat de oorzaak is waar van hy nu beroemd word. Hy kan eenige Psalmen, die hy geleerd heeft, eer hy ziek wierd, zingen, en deeze zingt hy zoo zuiver en verstaanbaar, als een ander Mensch; maar het verdient opmerking, dat hy by het begin van een' Psalm nodig heeft de hulp van een ander, die gelyk met hem zingt. Daarenboven kan hy eenige gebeeden, met dezelfde hulp, duidelyk opzeggen; maar even als op de maat, met eene harde en schreeuwende stem. Ondertusschen is deeze Man in de dagelyksche omgang stom, en moet, om zyne gedagten te uiten, teekenen met de hand maaken, en hy kan geen woord spreeken, als ja. Hy heeft altoos wel een klein verstand gehad, en is wat onnozel geweest; maar voor het overige is zyn gehoor en verstand tegenwoordig op zyn wyze onbeschadigt. Hy is Godvrugtig, stil, en ordentelyk in zyn leeven. De Heer m.j. ihering, Predikant in Juleta, uit wiens eigenhandig en on-

[p. 17]

derteekend Berigt ik dit mededeele, (behalven dat ik den Man zelfs gezien, en zyn zingen gehoord heb), heeft hem nu reeds agt jaaren in zyn huis gehad, en alle moeite aangewend, om te ontdekken, of 'er eenig bedrog by deezen Man agter schuile, om beter te kunnen leeven; maar hy heeft de zaak volkomen waar bevonden. Alle de Inwoonders, zoo wel voornaame als gemeene, die tot het Kerspel Juleta behooren, berigten dit ook. Veelvuldige en wonderbaare uitwerkingen van de beroerte, die men aangetekend vind, zyn bekend. By dit Berigt zal ik alleen voegen deeze aanmerking, dat stamerende Menschen, al kunnen zy naauwlyks tien woorden agter den anderen, zonder ophouden, spreeken, egter, zonder dit ongemak zeer vaardig kunnen zingen’.