KortVerhaal. Jaargang 33

[p. 140]

De gedenksteen
Hilko Timmer

Maartje duwde de rolstoel het zandpaadje op tussen de graven door.

Mevrouw Ruisendaal, die in het tehuis woonde waar Maartje stage liep, had haar gevraagd mee te gaan naar het graf van haar man. Maartje keek naar de namen op de stenen, alsof ze wou voorkomen dat ze het graf voorbij zouden gaan. Mevrouw Ruisendaal keek recht voor zich uit, totdat ze haar hand opstak en riep: ‘Stop! Hier is het.’

Maartje stopte. Links van hen was een graf met de naam ‘Harmsen’ en ze zag dat mevrouw Ruisendaal naar rechts keek. Ze draaide de rolstoel rechtsom. Maartjes blik werd gevangen door het onkruid dat het graf overwoekerde. Het was nog net te zien dat er kleine steentjes in de vorm van een rechthoek lagen, maar er lag geen deksteen. Het deed denken aan een klein tuintje dat niet onderhouden was. Mevrouw Ruisendaal had haar blik gericht op de gedenksteen die achteraan het graf stond. Er groeiden klimplanten tegenaan die hun tocht naar de top net begonnen waren. Maartje schaamde zich voor haar binnenpretje toen ze zich afvroeg of dat dan klimonkruid genoemd zou worden in plaats van klimplanten. Om te voorkomen dat ze moest lachen, besloot ze de steen te lezen. Pas op dat moment viel haar op dat er helemaal niets op de steen geschreven stond. Geen naam, geen data en geen tekst ter nagedachtenis. Het was niets meer dan een grijze rechthoekige steen die rechtop gezet was. Het onkruid dat ertegenaan groeide vormde de enige versiering. Maartje worstelde met gedachten over wat ze moest zeggen. Ze werd van de worsteling bevrijd door mevrouw Ruisendaal die vroeg: ‘Vind je het raar, dat er niets op de steen staat?’

Voordat Maartje in gedachten haar antwoord kon formuleren ging mevrouw Ruisendaal verder: ‘Dit is zoals hij het wilde. We hebben er uitgebreid over gesproken. Hij vond het onzin om iets op de steen te schrijven. Hij zei dat hij alleen maar Egbert was als hij leefde. Als hij een levend lichaam had, zo zei hij dat. Dat wat er in mijn graf komt te liggen, is maar een deel van mij, zei hij dan.’

Mevrouw Ruisendaal citeerde haar man met een zware stem. Om dat te doen moest ze haar nek strekken en een beetje naar beneden kijken. Dat zag er grappig uit en uit angst weer te moeten giechelen

[p. 141]

besloot Maartje nog steeds niets te zeggen. Ze werd vaak giechelig als ze zich ongemakkelijk voelde en ze wist hoe onbeleefd dat kon overkomen. Maartje hurkte naast de rolstoel en legde haar hand op de schouder van mevrouw Ruisendaal die haar verhaal vervolgde: ‘Hij was ervan overtuigd dat leven nooit ophoudt. Hij was leraar natuurkunde en hij zei altijd, dat de natuur vol zit met cycli. Alles wordt opnieuw gebruikt. Energie, atomen, hele moleculen. Weet je wat dat zijn?’

Mevrouw Ruisendaal keek Maartje niet aan en wachtte ook het antwoord niet af.

‘Daarom wou hij ook geen data op de steen. Dan lijkt het alsof mijn leven een lijn was, die ooit begon en weer ophield, terwijl het een cirkel is, Annelies. Leven stopt nooit, het wordt alleen maar anders. Ik hoor het hem nog zeggen. Die positieve houding had hij in het leven zelf ook. De natuur zou altijd voor ons zorgen, omdat wij onderdeel zijn van haar cyclus.’

Mevrouw Ruisendaal laste een korte pauze in, om haar mondhoeken af te vegen met de zakdoek die ze al de hele tijd in haar hand hield.

‘Als we problemen hadden,’ vervolgde ze, ‘was hij altijd de rust zelve. Hij geloofde dat we al het gereedschap hadden gekregen om alles op te lossen. We hoeven alleen maar te bedenken hoe we het gebruiken, zei hij dan en hij had elke keer gelijk. We hebben altijd alle problemen kunnen oplossen. Ik denk er nog vaak aan terug als ik het moeilijk heb.’

Maartje verdroeg de stilte die volgde zolang ze kon. Uiteindelijk stamelde ze: ‘Het is een prachtig idee.’

Mevrouw Ruisendaal reageerde niet.

Maartje probeerde de kikker in haar keel weg te slikken. Ze wist nog steeds niet wat ze moest zeggen of hoe ze zich moest gedragen, maar de gedachte die nu in haar opkwam gaf haar nieuwe moed. Met het enthousiasme van een uitvinder die het licht heeft gezien, bracht ze haar gedachte onder woorden: ‘Zal ik wat van het onkruid weghalen?’

‘Welnee,’ riep mevrouw Ruisendaal, ‘Dat zou hij absoluut niet gewild hebben. Heb je niet geluisterd?’

Ze keek Maartje recht in haar ogen.

‘Jawel, mevrouw,’ fluisterde Maartje geschrokken.

‘Ach, kind, het geeft niet. Je hebt hem niet gekend. Die planten die hier groeien zijn deel van de cyclus waar hij zo in geloofde. Dat is hoe hij verder leeft.’

[p. 142]

Mevrouw Ruisendaal stak haar rechter wijsvinger op zonder haar zakdoek los te laten terwijl ze haar man citeerde: Uiteindelijk zullen die planten vol zitten met atomen die eerst in mij zaten. Zo ontstaat er nieuw leven uit mijn lichaam. Dat is de tekst op mijn graf. Laat de natuur mijn graf beschrijven.

Ze veegde opnieuw haar mondhoeken af en zei bijna fluisterend: ‘Toch mis ik hem. Hoe levend hij dan ook mag zijn.’

Maartje masseerde zacht de schouder van de oude vrouw.

‘Breng me maar weer naar huis, kindje,’ zei mevrouw Ruisendaal terwijl ze de hand op haar schouder kort streelde.

‘Dat is goed,’ zei Maartje, opnieuw geplaagd door die kikker in haar keel.

Maartje draaide de rolstoel en keek nog even naar de gedenksteen die nu vol leek te staan met vragen.