KortVerhaal. Jaargang 33

[p. 141]

Nummer 34
Alejandro Zambra (Vertaling Luc de Rooy)

Voor Marcelo Montecinos

De leraren noemden ons bij ons nummer op de lijst, zodat je alleen maar de namen kende van de klasgenootjes die het dichtst bij je stonden. Ik zeg het als verontschuldiging: ik heb namelijk geen idee wat de naam van mijn personage is. Maar ik zie nummer 34 wel nog tot in de details voor me, en ik denk dat hij zich mij ook nog zou weten te herinneren. Ik was destijds nummer 45. Dankzij de beginletter van mijn achternaam had ik een iets vastere identiteit dan veel anderen. Nog altijd voel ik me verwant aan mijn nummer. Het was mooi om de laatste te zijn, nummer 45. Het was veel beter dan bijvoorbeeld 15, of 27.

Het eerste wat ik me nu herinner van nummer 34 is dat hij af en toe wortels at tijdens de pauze. Zijn moeder had ze geschild, en harmonieus gerangschikt in een klein tupperwaredoosje, dat hij opende door voorzichtig een voor een de bovenste hoekjes los te trekken. Hij mat exact de daarvoor benodigde kracht af, alsof hij een buitengewoon moeilijke kunstvorm beoefende. Maar belangrijker dan zijn trek in wortels was dat hij een zittenblijver was, de enige in onze klas.

Voor ons was het overdoen van een jaar beschamend. In onze korte levens waren wij nooit dichtbij een mislukking als deze geweest. We waren elf of twaalf, we waren net op het Instituto Nacional toegelaten, de meest prestigieuze middelbare school van Chili, en onze staat van dienst was, tot dusver, onberispelijk. Maar daar zat nummer 34: zijn aanwezigheid toonde dat mislukking tot de mogelijkheden behoorde, dat ze zelfs draaglijk was, want hij droeg zijn stigma met flair, alsof hij, diep vanbinnen, blij was dezelfde vakken te mogen overdoen. U hebt een bekend gezicht, zei af en toe een docent hulpvaardig, en nummer 34 antwoordde dan beleefd: Jawel, meneer, ik ben zittenblijver, de enige in de klas. Maar ik ben er zeker van dat het me dit jaar beter af zal gaan.

Die eerste maanden in het Instituto Nacional waren hels. De docenten herhaalden keer op keer hoe moeilijk deze middelbare school wel niet was; ze verzochten ons dringend om ons te bedenken, om terug te keren naar de school op de hoek van de straat, zoals ze neer-

[p. 142]

buigend zeiden, op zo minachtende toon dat die ons angst aanjoeg in plaats van ons aan het lachen te maken.

Ik weet niet of het nodig is te verduidelijken dat die docenten een stelletje echte klootzakken waren. Zij hadden wel een naam en achternaam: onze leraar wiskunde bijvoorbeeld, don Bernardo Aguayo, een echte klootzak. Of de leraar handenarbeid, meneer Eduardo Venegas. Een smeerlap. Tijd noch afstand heeft ervoor gezorgd dat mijn woede is afgezwakt. Het waren wrede, middelmatige docenten. Gefrustreerde, stupide personen. Volgzame Pinochetisten. Zakken stront.

Maar ik had het over nummer 34 en niet over de proleten die wij als leraren hadden.

Het gedrag van nummer 34 druiste totaal in tegen de normale houding van zittenblijvers. Je zou denken dat ze stuurs zijn en zich langzaam en met tegenzin aanpassen aan de omgeving van hun nieuwe klas, maar nummer 34 was altijd bereid ons als zijn gelijken te beschouwen. Hij leed niet aan het te zeer verankerd zijn in het verleden dat zittenblijvers tot ongelukkige, melancholische types maakt, dat zorgt dat ze achter de klasgenootjes van het vorig jaar aan sjouwen, of in constante oorlog verkeren met hen die zogenaamd schuldig waren aan deze situatie.

Jawel, dit was het vreemdst aan nummer 34: dat hij geen rancune toonde. Soms zagen we hem met leraren praten die wij niet kenden. Het waren vriendelijke gesprekken, met gebaren en schouderklopjes. Hij genoot ervan vriendschappelijke relaties te onderhouden met de leraren die hem afgewezen hadden.

We huiverden iedere keer weer als nummer 34 tijdens de les blijk gaf van zijn onbetwistbare intelligentie. Maar hij pronkte er niet mee, integendeel, wanneer hij tussenbeide kwam was het alleen maar om nieuwe mogelijkheden aan te dragen, of om zijn mening te geven over een complex onderwerp. Hij zei dingen die niet in de boeken stonden en wij bewonderden hem erom, maar hem bewonderen was een manier om je eigen graf te graven: als iemand die zo slim was al mislukte, gaf dat te meer aan dat ook wij konden mislukken. Dus speculeerden we achter zijn rug over de ware reden van zijn zittenblijven: we verzonnen gecompliceerde familieconflicten, of lange, afmattende ziektes, maar we wisten diep van binnen dat het probleem van num-

[p. 143]

mer 34 enkel en alleen van academische aard was. We wisten dat zijn mislukking morgen de onze zou zijn.

Op een dag stond hij opeens onverwacht voor me. Hij zag er tegelijkertijd alarmerend en gelukkig uit. Het duurde even voor hij iets zei, alsof hij moest nadenken over wat hij van plan was me te zeggen. Maak jij je niet druk, zei hij uiteindelijk, ik heb je in de gaten gehouden en ik weet zeker dat jij dit jaar overgaat.

Het was hartverwarmend dat te horen. Ik was dolgelukkig. Dolgelukkig op een bijna irrationele manier. Nummer 34 was, om zo te zeggen, ervaringsdeskundige en dat hij dit over mij dacht was voor mij een opluchting.

Al snel kwam ik te weten dat deze scene zich ook met andere klasgenootjes had afgespeeld en het gerucht ging dat nummer 34 de draak met ons stak. Maar daarna meenden we dat dit zijn manier was om ons vertrouwen te geven. En dat vertrouwen hadden we nodig. De leraren kwelden ons dagelijks, en de cijferlijsten waren voor ons allemaal even desastreus. Er waren bijna geen uitzonderingen. We zouden rechtstreeks naar het slachthuis afgevoerd worden.

Nu was het zaak te weten te komen of nummer 34 ons allemaal dit bericht gaf of alleen aan de zogenaamde verkozenen. Wie nog geen bericht van hem had gekregen raakte in paniek. Nummer 38 - of 37, ik herinner me zijn nummer niet meer zo goed - was een van de bezorgdste onder hen. Hij kon niet meer tegen die onzekerheid. Op een dag ging hij tegen de logica van de nominaties in en benaderde nummer 34 met de directe vraag of hij dit jaar zou overgaan. Nummer 34 leek onaangedaan door de vraag. Laat me je bestuderen, stelde hij voor. Ik heb jullie nog niet allemaal kunnen observeren, jullie zijn met velen. Sorry, maar tot nu toe heb ik nog niet veel aandacht aan je besteed.

Laat niemand denken dat nummer 34 verwaand was. Integendeel. Er zat in zijn manier van praten een constante vorm van eerlijkheid. Het was niet makkelijk om wat hij zei in twijfel te trekken. Zijn oprechte blik hielp daarbij: hij zorgde ervoor je recht aan te kijken en zijn zinnen te rekken met bijna onmerkbare vleugjes suspense. In zijn woorden verliep de tijd langzaam en gespannen. Ik heb jullie nog niet allemaal kunnen observeren, jullie zijn met velen, zei hij tegen nummer 38 (of 37) en niemand twijfelde eraan dat hij het meende. Nummer 34 praatte raar en praatte ernstig. Al kan het ook zijn dat we toen dachten dat wie ernstig wilde praten, raar moest praten.

[p. 144]

De volgende dag vroeg nummer 38 - of 37 - zijn oordeel, maar nummer 34 antwoordde met uitvluchten, alsof hij een pijnlijke waarheid - zo meenden wij - wilde verhullen. Geef me meer tijd, vroeg hij, ik ben er nog niet zeker van. We hadden hem allemaal al opgegeven, maar één week later, toen de observatieperiode voorbij was, benaderde de waarzegger nummer 37-38 en zei hem, tot verbazing van ons allemaak: Ja. Jij gaat over. Dat is definitief.

We waren opgetogen, zeker. Maar er restte nog iets belangrijks, nu de hele groep de zegen had gekregen van nummer 34. Het was niet gewoon dat de hele klas het jaar zou halen. We gingen op onderzoek uit: nooit, in het honderdjarig bestaan van het Instituut, was het voorgekomen dat alle 45 leerlingen van een eerstejaarsklas het jaar hadden gehaald.

Gedurende de volgende, beslissende maanden, merkte nummer 34 dat we zijn beschikking in twijfel trokken, maar hij ging er niet op in: hij bleef trouw zijn wortels eten en onderbrak met de normale regelmaat de lessen om zijn moedige en aantrekkelijke meningen te geven. Misschien had zijn sociale leven een beetje van zijn glans verloren. Hij wist dat we hem in de gaten hielden, dat hij op de reservebank zat, maar hij bleef ons even hartelijk groeten als voorheen.

Toen de examens die het jaar afsluiten waren afgelopen, gingen we na of nummer 34 correct was geweest in zijn voorspellingen. Vier klasgenootjes hadden voortijdig afgehaakt, waaronder nummer 37 (of 38), en van de 41 die overbleven mochten er 40 naar het volgende jaar. De enige zittenblijver was, jawel, opnieuw, nummer 34.

De laatste dag van het jaar praatten we op hem in en probeerden we hem te troosten. Hij was verdrietig, natuurlijk, maar hij leek niet buiten zichzelf van verdriet. Ik had het verwacht, zei hij. Het leren gaat me moeilijk af, misschien dat het op een andere school beter zal gaan. Ze zeggen wel eens dat je af en toe beter een pas opzij kan zetten.

Het deed ons allemaal pijn nummer 34 te verliezen. Dit abrupte einde kwam onrechtvaardig op ons over. Maar in het nieuwe schooljaar zagen we hem weer, in de rijen van het eerste jaar. Het Instituut stond niet toe dat een leerling twee keer een jaar overdeed, maar nummer 34 had het voor elkaar gekregen, wie weet hoe, bij wijze van uitzondering. Maar wat ons het meest verbaasde, was vooral dat hij deze ervaring nog een keer wilde meemaken.

[p. 145]

Ik benaderde hem diezelfde dag nog. Ik probeerde vriendelijk te zijn en hij stelde zich ook aardig op. Hij leek me magerder geworden en het verschil in leeftijd tussen hem en zijn nieuwe klasgenootjes was overduidelijk. Ik ben nu niet meer nummer 34, zei hij toen we elkaar gedag zeiden, op die plechtige toon die ik al van hem kende. Ik waardeer het dat je je voor mij interesseert, maar nummer 34 bestaat niet meer, zei hij: ik ben nu nummer 29 en ik moet me aanpassen aan mijn nieuwe realiteit. Het is echt zo dat ik wil integreren in mijn nieuwe klas en nieuwe vrienden wil maken. Het is niet gezond je in het verleden op te houden.

Ik neem aan dat hij gelijk had. Af en toe zagen we hem van veraf, terwijl hij zich steeds met een ander klasgenootje ophield of met een van de leraren praatte die hem een jaar eerder afgewezen hadden. Ik geloof dat hij er dit keer wel in slaagde zijn jaar te halen, maar ik weet niet of hij nog lang op het Colegio bleef. En beetje bij beetje verloren we hem uit het oog.