KortVerhaal. Jaargang 32

[p. 92]

Mijn allereerste televisie-optreden
Jaap Scholten

Zachtjes, om Gabriella en de baby niet wakker te maken, rolde ik uit bed. Op de tast vond ik de deurklink. Voor de spiegel in de badkamer ging ik tien maal door mijn hurken, tikte tien maal mijn tenen aan en drukte me tien keer op. Ik zoog mijn longen vol en gooide mijn schouders naar achteren. Vandaag ging het gebeuren.

Bobbie Tangero, mijn uitgever, wist dat ik alles zou doen om mijn roman te promoten, dat ik elke uitnodiging zou aannemen. Ik kende het uitgeversvak enigszins van binnenuit - ik had drie jaar bij Bobbie Tangero gewerkt - besefte dat het een industrie was als iedere andere, maar vond het omhakken van bomen voor boeken die niet verkocht werden ijdel en arrogant. Mijn volgende geschriften zou ik - als er met deze roman geen ingrijpende vooruitgang geboekt werd - zelf kopiëren in een schaars verlichte kopieerwinkel, omringd door slonzige studenten. Ik zou mijn met bloed geschreven teksten zelf verspreiden onder familie, vrienden en bekenden.

Zo nederig was ik niet altijd geweest, zo nederig was ik geworden door de verkoopcijfers van mijn verhalenbundel waarvan in vier jaar tijd 621 exemplaren verkocht waren, meer dan de helft ongetwijfeld aangeschaft door mijn immense en trouwe familie. Van die 621 waren er 203 exemplaren door de Nederlandse bibliotheken gekocht, wat betekende dat er hooguit een kleine honderd exemplaren gekocht waren door vreemden.

Bij de verschijning van die bundel, getiteld ‘Cocaïne & Kippenlever’ stond ik opgewonden voor de deur van Uitgeverij Tangero in de Staalstraat en dacht: hier staat een schrijver, een jonge schrijver die zijn eerste boek gaat ophalen, zijn eerste boek met geniale verhalen - ziet u het wel, mensen?! Ik zweefde vijf centimeter boven de grond en kon mij niet voorstellen dat niemand het zag. Fietsers zoefden met tassen aan het stuur achter mij langs, voor de groentewinkel stonden mensen een praatje te maken en ik bracht mijn vinger langzaam naar het ene knopje waar een stickertje aangaf dat Uitgeverij Bobbie Tangero daar gevestigd was. Onbewust verwachtte ik dat de fietsers even zouden inhouden met trappen, de gesprekken zouden stokken, de wandelaars

[p. 93]

stil zouden staan, opdat ik die gewijde handeling - dat kleine witte belletje indrukken - in bewonderde stilte kon volbrengen. Maar niets, de fietsers fietsten met ongeoliede kettingen ratelend door, de hulp van de groenteboer kwebbelde luid voort en een peuter dreinde aan de arm van zijn moeder. De deur ging open. Ik sprong de smalle houten trap met drie treden tegelijk op. Bobbie Tangero at zijn broodje filet Americain en dronk zijn volle melk terwijl hij met één slap handje naar de tafel in de hoek van het kantoor wapperde. Daar stond een platte, lichtbruine kartonnen doos. Mijn boek!

Ja, ik had gedacht dat die doos en die boeken de wereld zouden veranderen, tenminste mijn wereld. En ik moet bekennen dat ze dat gedaan hebben, alleen op een heel andere wijze dan ik mij had voorgesteld.

Nu, vier jaar later, reed ik in het donker naar de studio, het was half vijf in de ochtend. De straten waren verlaten. Ik had slecht geslapen zoals je dat doet wanneer je bang bent je te verslapen. In bed had ik stukken gezocht die ik voorlezen kon. De scène met de twee zusjes leek me goed. Nu ik op zaterdagochtend van zes tot zeven geïnterviewd werd moest ik me aanpassen aan de nachtbrakers die voor de buis gezakt zaten.

Anders dan de meeste mannen heb ik altijd een voorkeur voor mooie vrouwen gehad, waarom weet ik niet, want ook ik kon wel op mijn vingers natellen dat de lelijken veel minder noten op hun zang hadden en met iedere aandacht verguld zouden zijn en waarschijnlijk gruiziger. Het lastige bij de zusjes Otilia was dat ze allebei prachtig waren. Dat was een smerig spelletje van de natuur, waar ik me eerder aan gestoten had. Als je je sterk aangetrokken voelde tot de oudste was de kans nogal groot dat dat ook gold voor haar één jaar jongere zusje. Die was er van nature op gespitst haar oudere zuster 's een keer een hak te zetten. De algemene familieconventies wilden echter, zelfs in de meest vrijdenkende hippie-familie, dat je door de bank genomen als een schoft werd beschouwd wanneer je je van beide dochters des huizes bediende. Het kon dan ook beter in stilte gebeuren.

Met dat fragment en wat er op volgde zou ik de aandacht weten vast te houden van de junks, de dronkelappen, de nachtbrakers. Ik reed door een landschap van glazen kassen die ook 's nachts verlicht waren. Aalsmeer, daar was de studio. Ik reed hard door, wilde niet te laat komen. Mijn eerste televisie-interview. Iedereen was het eens over de macht

[p. 94]

van televisie, zelfs Bobbie Tangero beaamde dat, terwijl die toch verder zeer laconiek stond tegenover iedere publiciteitsactie. Hij had me niet verteld wat ik moest doen als ik eenmaal op de buis was. De enige adviezen die Bobbie Tangero gafbetroffen schoeisel en ondergoed. Hij droeg me op sexy ondergoed voor mijn geliefde te kopen - nooit Sloggy, Sloggy was een doodzonde.

Dit zou de doorbraak kunnen worden. Het was weliswaar pay-tv, een pornografische variant van de publieke omroep; de kijker kon bellen met vragen en moest betalen voor dat bellen. In de uitzending kon de kijker vragen stellen, dat verontrustte me enigszins: zou ik de vragen kunnen beantwoorden? Bovendien, in mijn roman zaten nogal wat seksscènes, opschrijven kon ik die wel, voorlezen ook, maar er over praten? Ik kreeg het warm bij de gedachte dat de interviewer of een kijker zou vragen: en de zusjes Otilia? Ken je die echt, of is dat allemaal verbeelding? Het was niet uitgesloten dat de zusjes zaten te kijken... Ik had hun namen en de kleur van hun haren weliswaar veranderd, maar daar was vrij eenvoudig doorheen te kijken. Zelfs de moedervlek bij de navel van Francisca had ik gehandhaafd... Misschien moest ik een ander fragment lezen.

Bijvoorbeeld het hoofdstuk over de grootvader van Anja Possa die verliefd was geweest op twee zusjes en niet kon kiezen. Op een dag had hij de twee meegenomen naar een ijswinkel. De ene zus liet haar hoorntje volscheppen met alle aanwezige smaken. De andere koos één enkel bolletje vanille. Haar vroeg hij ten huwelijk.

Het goede aan het interview was dat het een uur moest duren, het zou dus een diepte-interview worden. Ik was met ‘De wereldkampioen in het bordeel’ al wel op de radio geweest, maar had toen in ongeveer twee minuten het hele boek moeten vertellen. Er was een tuthola van De Telegraaf geweest die had doorgeouwehoerd over een of ander boek van een kindsoldaat. Dit was een buitenkansje. Ik haalde mijn neus niet op voor pay-tv, Herman Brood was in het programma geweest, Jules Deelder, Bart Chabot, Candy Dulfer. Ik parkeerde de auto op een immense parkeerplaats en liep naar de glazen deur. Er was niemand die mij opwachtte in de studio. Ik kwam terecht in een kleine kamer met grote spiegels waar een gezellig dik meisje met een kwast in haar hand klaar stond.

‘Hallo! Ga maar zitten,’ zei ze, ‘dan zal ik je in de schmink doen.’

Het leek me het beste naar haar te luisteren. Het was inmiddels half zes. Om zes uur zou de uitzending beginnen. Ik legde mijn exemplaar

[p. 95]

van De wereldkampioen in het bordeel op de plank voor me en ging in de kappersstoel zitten. Ze plooide een dunne polyester doek over mijn lichaam. Toen pakte ze mijn haren vast, trok die naar achteren zodat mijn achterhoofd in de hoofdsteun rustte en begon met de korte brede kwast mijn wangen te bewerken. Het was niet onprettig, het werkte beter dan een kop koffie. Poeder stoof op terwijl mijn wangen doffer werden.

‘En wat doe je?’ vroeg ze met de beroepsmatige interesse van een kapster: ‘Waarom ben je hier?’

‘Ik heb een boek geschreven,’ antwoordde ik naar waarheid.

‘O gossie,’ zei ze alsof ik haar had verteld dat ik een lepralijder was die over z'n afvallende tenen kwam vertellen. ‘Dat hebben we niet iedere dag.’

Of dat een diskwalificatie of een aanmoediging was werd me niet duidelijk.

‘Hoi!’ hoorde ik een vrouwenstem. Het klonk een tikje plat. De opmaakdame liet haar greep vieren. Ik draaide mijn hoofd naar rechts. Daar stond een meisje met rode haren, sproeten, een spits mondje en harde groene ogen. Ik probeerde mijn hand tevoorschijn te worstelen, maar het polyester afdekfolie zoog zich rond mijn vingers, ik moest ze hard op en neer schudden om de hand vrij te krijgen. Toen het me eindelijk lukte, was het roodharige meisje in de stoel naast me gaan zitten.

‘Kan je mij even eerst?’ zei ze: ‘Ik moet zo een testje doen.’

‘Oooh natuurlijk,’ antwoordde de visagiste.

Terwijl het meisje recht vooruit in de spiegel keek, zei ze: ‘Jij bent de gast zeker vandaag?’ Alsof dat van zijdelings belang was.

‘Ja inderdaad, ik ben Frederik Spengler, de schrijver.’

‘Okay, ik ben Josien, ik ben de presentator van de ochtendshow. Je hebt een boek geschreven, hè?’

‘Ja. Hoe vond je het?’

‘Oh, ik heb het niet gelezen hoor, daar heb ik geen tijd voor.’

‘Maar jij gaat me toch interviewen?’

‘De redactie heeft het voorbereid. Ik moet nu gaan, tot zo.’

Ik dronk een kop koffie uit een automaat en zag het decortje waar de ochtendshow werd opgenomen. Er stonden drie brandweerrode barkrukken op een rij.

‘Jij gaat op de rechter zitten,’ beval de opnameleider en bevestigde een microfoon en zender bij me. Gelaten, als een hond die geborsteld werd, onderging ik het. Ik wilde niet benadrukken dat dit mijn televi-

[p. 96]

siedebuut was. Ik kreeg een microfoontje aan de revers van mijn jasje gemonteerd. Ik had het oude pak van mijn vader aan, met de smalle jaren-vijftig-pijpen. Ook al was het vroeg in de ochtend, een zaterdag bovendien, op televisie moest je enigszins netjes verschijnen.

‘Je moet steeds naar de camera kijken waar het rode lampje brandt. Als er een vraag van de kijker is: recht in de camera, contact maken ja?!’

‘Okay.’

Ik kon de kijker niet zien. Het had iets van een peepshow. Het meisje met het rode haar verscheen.

‘Nog vijf minuten!’ riep iemand uit een half geopende deur. Er werd me uitgelegd dat achter de glazen wand zes telefonistes zaten die de binnenkomende telefoontjes selecteerden. Alleen de serieuze bellers kwamen in de uitzending, werd mij verzekerd. Ze wilden natuurlijk niet hebben dat allerlei psychopaten en nazi's uitzendtijd kregen.

‘Ben je zenuwachtig?’ vroeg het meisje.

‘Neu,’ schudde ik manmoedig van niet. Ik wilde niet laten merken dat het mijn eerste keer was. Zij nam behendig plaats op de middelste barkruk. Ik had mijn boek in de hand. ‘Zal ik een stukje voorlezen dadelijk?’

‘Nou, daar is geen tijd voor hoor.’

‘Maar we hebben toch een uur?’

‘Ja, maar we laten ook de producten zien.’

‘Wat bedoel je?’

‘De prijzen die bellers kunnen winnen, daar beginnen we dadelijk mee.’

Vanuit de halfgeopende deur werd ‘Nog twee minuten!’ geroepen.

Ik knoopte mijn jasje los en klom op de barkruk maar gleed er weer vanaf. Ik leunde half tegen de barkruk en sloeg mijn benen over elkaar. De jongen achter de camera kwam tevoorschijn en zei: ‘Je moet op de barkruk zitten anders heb ik je niet goed in het frame.’

Mijn voeten plaatste ik op de steunen van de barkruk waardoor ik met mijn benen wijd zat, ongemakkelijk. Ik draaide mijn geopende benen kuis enigszins van de camera af, maar met armzwaaien dirigeerde de cameraman mij terug.

‘Zo! Klaar?!’ vroeg de presentratrice.

Ik knikte. We hadden helemaal niets voorbereid. Zij had het boek niet gelezen. Dit eerste televisie-mterview zou misschien wel iets minder diepgravend worden dan ik mij had voorgesteld. In haar hand hield

[p. 97]

de presentatrice een papier met vragen. Toen zij die stelde deed zij niet de moeite interesse te veinzen. Ik had hoekjes gelegd bij de drie bladzijdes die mij geschikt leken. Ik sloeg de pagina nog eens open en las de openingsregel: Hermance Otilia is een blonde godin.

‘We zitten in de uitzending!’ werd er gegild. Ik klapte het boek dicht en zat als een raamprostituee op de kruk. Een groot scherm in de hoek van het zaaltje vertoonde wat de kijker thuis op dat moment zag: een shot van een ghettoblaster. Wat erbij verteld werd kon ik niet horen, het geluid was bij het beeld van de blinkende prijzen weggedraaid. Het meisje glimlachte naar me: ‘Eerst laten ze de incentives zien.’

Het tonen van ghettoblasters, stereo-installaties en grote televisietoestellen nam minstens vijf minuten in beslag. Ook de namen van de sponsoren kwamen langdurig in beeld. Toen waren wij aan de beurt. De presentatrice wenste de kijkers van harte welkom en kondigde de gast van de dag aan: ‘Frederik Spengler’. Ik knikte in de camera met het rode lampje. Zij wijdde vervolgens uit over de prijzen en het belang de telefoon ter hand te nemen. De noodzaak te bellen om kans te maken op de elektronica bleef zij herhalen. Daarna las zij de eerste vraag op.

Ik zou zo goed mogelijk antwoorden en daarbij in de juiste camera kijken. Mijn ogen flitsten steeds heen en weer, ondertussen maakte ik mij zorgen dat niemand zou bellen, dat dit de allereerste aflevering van de pay-tv ochtendshow zou worden zonder één enkele beller! In godsnaam, liet iemand bellen. We werden onderbroken door een aankondiging van prijzen en een oproep te bellen. Daar had je het al, de redactie van het programma zat met de handen in de haren omdat niemand belde. Ik keek naar het raam met daarachter de zes telefonistes, zaten die allemaal verveeld hun nagels te vijlen?

De presentatrice begon juist de tweede vraag op te lezen toen de regisseur van het programma, een beetje een grote naam voor het halftalent dat bepaalde welke bewegingloze camera nu weer 's gekozen zou worden, zijn wijsvinger hoog de lucht in stak.

‘We hebben een beller,’ zei de presentatrice. Ik vond de camera met het lampje, de camera die recht tegenover mijn wijd gespreide benen stond geposteerd. Ik schoof wat naar voren op de kruk, om goed contact te maken met de kijkers thuis.

‘Ja zegt u het maar! Wat is de vraag die u Frederik Spengler, de gast van pay-tv ochtendshow, wil stellen?’

[p. 98]

Het bleef stil. Ergens in het land zat een eenzame man of vrouw met de hoorn aan het oor voor een televisiescherm naar mij te kijken. Om te helpen glimlachte ik bemoedigend in de camera. Ik knikte van toe maar, stel je vraag.

Aan de andere kant van de lijn was een zware ademhaling te horen, een man. Ik keek hem allerbemoedigendst aan. De presentatrice had beduidend minder geduld en zei scherp: ‘Nou?! Komt de vraag nog?’

De man raspte zijn keel. Daar kwam mijn allereerste televisievraag, mijn allereerste contact met mijn publiek, met mijn lezers misschien zelfs wel. Wie had dit gedacht? Zou Bobbie Tangero voor de televisie zitten, in een kimono in zijn dijkhuis in Eemnes? Ik was zo opgelucht dat er een beller was, een vraag, dat ik - een en al welwillendheid - nog iets meer naar voren boog richting camera, zoveel als mijn broek toestond.

‘Ik wil met je neuken,’ zei de beller vlak. Hij had een zware mannenstem. Ik was enigszins overrompeld, zo rechtstreeks was ik nog nooit door iemand benaderd, laat staan door een man, en dat op televisie! Maar opgevoed als ik ben antwoordde ik: ‘Pardon?’ waarop de beller nog eens luid en duidelijk herhaalde: ‘Ik wil met je neuken.’

Voor ik nog iets kon zeggen sneed de presentatrice er doorheen, zij was duidelijk wat streetsmarter: ‘Smeerlap, ben je helemaal idioot?!’ Haar Amsterdamse accent brak door het vernis. Door de woede in haar stem begreep ik dat de woorden van de beller voor haar bedoeld waren. De verbinding werd verbroken en de te winnen elektronica kwamen weer in beeld. De andere bellers die ochtend waren zo mogehjk nog meer de weg kwijt. Meerdere mensen onder de drugs die zelf grootse plannen hadden een magnum opus te schrijven en hun onsamenhangende plannen graag met een echte schrijver wilden delen.

Een dronkelap schold me uit en een mevrouw uit Enschede beweerde mijn moeder te zijn, ik kon haar niet van dat idee afbrengen. Er was geen moment dat mijn net verschenen roman ter sprake kwam, dat boek dat ik in mijn hand geklemd hield zoals een dominee zijn statenbijbel.