KortVerhaal. Jaargang 31

[p. 73]

De vertaalster
Mariska Hammerstein

De koffers staan nog onuitgepakt in de gang als Cathelijn door de ruim zestig e-mails scrolt die in haar vakantie zijn binnengekomen. Ze negeert de SPAM-berichten en aanbiedingen van vertaalbureaus, die hun diensten tegen de helft van haar eigen tarief aanbieden. Ze stopt bij een e-mail van Hanneke. In de bijlage zit zoals gebruikelijk een brief, vol spelfouten, voor Hanneke's Amerikaanse geliefde David, die Cathelijn moet vertalen.

Tegen haar gewoonte in leest ze de brief op het scherm alvast door voordat ze hem print.

Lieve David,

Ik schreif je nog één laatste brief. Ik kan nog steets niet geloven dat je het hebt uitgemakt. Ik dacht dat je van me hield, voor altijd, zoals ik nog steets van jou hou.

Denk eens terug aan alles wat je me hebt gezegd en geschreven. Betekent dat opeens niks meer?

Ik weet wel dat ik niet zo geestig ben en niet zo vol ideen zit als jij. Maar moeten we dan prezies hetzelfde zijn?

Ik vind het zo erg dat je niet verder wil. Ik zal deze tijd met jou nooit vergeten.

Ik wens je het allerbeste en hoop dat we vreinden kunnen blijven.

Liefs,

Hanneke

Met de brief in haar hand laat Cathelijn zich op haar bureaustoel vallen en ze zegt hardop: ‘Verdomme, verdomme.’ Ze weet zelf niet of ze ervan baalt dat er een einde komt aan haar al maanden lopende vertaalopdracht, of omdat de relatie tussen David en Hanneke voorbij is. Vóór haar vakantie hadden die twee nog trouwplannen gehad.

Even staart ze naar buiten, waar een rij straatlantaarns als grote gele manen tegen de donkere lucht afsteken.

Persoonlijk kent ze hen geen van beiden. Een halfjaar geleden was ze per e-mail met David in contact gekomen. Het was net als nu laat in

[p. 74]

de avond geweest, want ze had zoals altijd tussen half twaalf en middernacht voor het uitschakelen van de computer haar e-mail nog gecheckt. Omdat ze met haar vertaalbureautje een site op het internet heeft, kunnen er op de gekste momenten opdrachten binnenkomen. Dan is het zaak om meteen te reageren en een offerte te doen.

Die avond stond er tussen een paar nieuwe berichten een e-mail met het kopje Love Affair erboven. Ze dacht dat het weer een kerel was die zichzelf kwam aanprijzen en ze had haar vinger al op de deleteknop toen ze las dat het van iemand kwam die zich voorstelde als David V., een Amerikaans kunstenaar/zakenman. Hij schreef dat hij een paar maanden geleden in Amsterdam razend verliefd was geworden op een Nederlandse vrouw. Hij had naar Amerika terug gemoeten en ze belden en mailden elkaar nu dagelijks. Het Engels van zijn nieuwe geliefde was nogal beperkt - ze was dyslectisch en had moeite met alles wat taal was - vandaar dat hij op zoek was naar iemand die hun brieven kon vertalen. Op het internet had hij de site van Cathelijns vertaalbureautje gevonden en hij vroeg of ze als tussenpersoon wilde fungeren door hun liefdesbrieven te vertalen? En zo ja, hoeveel dit dan moest gaan kosten. Onder het lezen had ze bijna een slok wijn over haar toetsenbord geproest, maar het verzoek klonk serieus genoeg om erop te reageren.

‘Beste David,’ mailde ze in het Engels terug.‘Dit is een nogal ongebruikelijke opdracht, maar als je zeker weet dat je mij deze hoogstpersoonlijke brieven wilt sturen, dan wil ik ze wel vertalen. De inhoud blijft uiteraard strikt vertrouwelijk en ik zal de brieven uit mijn bestand verwijderen zodra ik ze heb verstuurd. Ik zal je niet het zakelijke, maar het literaire tarief berekenen, wat neerkomt op zes dollarcent per woord.’

David liet binnen een kwartier weten dat hij het nadeel van een derde persoon bij deze briefwisseling prefereerde boven de hinderlijke misverstanden tussen hem en zijn geliefde. Hij wilde dat Cathelijn al zijn brieven na vertaling naar hem terugstuurde, zodat hij ze zelf naar zijn vriendin Hanneke kon doorsturen. En Hanneke moest haar eigen brieven ook in vertaling terugkrijgen. David betaalde alles, en zou alvast een retainer van een paar honderd dollar op Cathelijns bankrekening storten. Ze moest maar aangeven wanneer het aantal woorden het geldbedrag dreigde in te halen. Hij voegde er nog aan toe dat hij de indruk had met een zeer professionele vertaalster van doen te hebben. En dat ze op afstand deel zou gaan uitmaken van De Meest Bijzondere Relatie Aller Tijden.

[p. 75]

Cathelijn, die acht jaar met een Canadees in Ontario getrouwd was geweest en blij was weer in Amsterdam te wonen, grijnsde tegen het scherm.‘Zo begint het altijd, halve gare!’

De volgende dag stuurde David een lange brief aan Hanneke. Cathelijn kreeg het idee dat hij hem ook een beetje voor haar schreef, om haar te laten begrijpen hoe die Meest Bijzondere Relatie Aller Tijden was begonnen. Hij vertelde dat hij soms nog niet kon bevatten wat er de afgelopen weken met hem was gebeurd. Het was stom toeval geweest dat hij op een middag met een Nederlandse collega door de binnenstad van Amsterdam liep en dat die collega op het terras van een café iemand herkende. Ze waren erbij gaan staan, hadden ook een biertje genomen en toen stelde de kennis van zijn collega David voor aan zijn zus: Hanneke.

‘Zodra ik je zag, was het alsof ik door de bliksem werd getroffen,’ vertaalde Cathelijn.‘Wow, wat was je mooi! Je was zo slank en je droeg een zwart jurkje. Ik ken niemand bij wie zwart zo fantastisch staat!’

Hoe zou ze eruit zien, die Hanneke? Net als zijzelf met lang donker haar? Zwart stond Cathelijn ook geweldig. Of zou ze juist blond zijn, waarbij het lichte haar mooi afstak tegen dat jurkje? Hoe oud zou ze zijn? Wat zou ze doen? Werkte ze? Studeerde ze nog?

Uit de brieven van David en de briefjes van Hanneke, die bijna dagelijks binnenkwamen, werd ze niet veel wijzer. Ze waren zich er duidelijk van bewust dat er iemand over hun schouder mee keek. Van Hanneke wist ze alleen dat ze tandartsassistente in Wormerveer was. En van David dat hij in Lowell, Massachusetts woonde.

Ze probeerde de vertalinkjes steeds voor het eind van de avond klaar te hebben. Op die manier fungeerde de correspondentie als bedlectuur; een vervolgverhaal dat via de mail binnenkwam.

Op een dag schreef David aan zijn geliefde dat hij een liefhebber was van Edward Hopper en dat er net een overzichtstentoonstelling van deze schilder in Amsterdam was. Hij raadde Hanneke aan ernaartoe te gaan.

Ze ging er binnen een paar dagen heen en deed verslag. Ze vond de schilderijen heel mooi, schreef ze. Hopper probeert aan de aarde gebonden zaken in hetzelfde schilderij weer te geven als het bovenwereldse of het transcendentale. Het is een combinatie van reflexieve gedachten en de concrete realiteit.

[p. 76]

Dat was een zin uit het bijbehorende foldertje, waarvan de tekst ook op de site van het museum stond. Even dacht Cathelijn erover Hanneke te mailen, om haar te behoeden voor een reactie van David, die haar zeker zou doorzien. Maar dat was niet haar taak. Ze probeerde de tekst in het Engels nog enigszins te laten klinken alsof het Hannekes eigen woorden waren, maar omdat Hanneke de vertaling zou lezen voordat ze zelf haar brief naar David stuurde, kon ze daar niet te ver in gaan.

Een paar maanden later zocht Hanneke haar lange-afstandslover voor een paar weken op. Binnen een week na haar terugkeer vroeg ze Cathelijn een brief te vertalen, waarin ze enthousiast uitweidde over haar besluit om voorlopig bij David in Lowell te gaan wonen.

Cathelijn kende Lowell, omdat de moeder van haar Canadese ex er woonde. Een industriestadje, waar de bakstenen muren van de allang gesloten fabrieken meer zwart dan rood waren. De meeste winkels waren op sterven na dood en de woonhuizen in het centrum hadden bijna allemaal afgebladderde raamkozijnen. Ook het huis van haar exschoonmoeder, dat in een buitenwijk lag, was aan de buitenkant danig in verval geraakt. De notenhouten lambrisering van het interieur bracht je onmiddellijk in een jaren-vijftigsfeer. De Amerikaanse slogan ‘A Dollar and a Dream’ had Cathelijn veranderd in ‘A Nickle and a Nightmare’. Lowells plaatselijke held, Jack Kerouac, had in een van de voormalige fabrieken een eigen museum gekregen. Wie Lowell kent, begrijpt maar al te goed Kerouacs verlangen om On the Road te zijn.

Ga toch niet, had Cathelijn gedacht. Je bent nu de liefste, de mooiste, de meest bijzondere vrouw, maar voor je het weet heeft David opeens geen werk meer. En dan moet je 's morgens om vijf uur je bed uit om mee te gaan naar rommelmarkten. Doordeweeks kun je dan kapotte meubels repareren om ze daarna bij antiekwinkels te slijten voor minstens het dubbele van wat je er zelf voor hebt betaald. Je wordt een scharrelaar, je voelt je een bedelaar en je zult ook zo worden behandeld. Zowel door de mensen bij wie je koopt als de winkeliers aan wie je de spullen kwijt moet. En als je te veel betaalt bij het inkopen of met te weinig geld thuiskomt na het verkopen, krijg je nog gezanik toe. Je ziet permanent bleek en moe en je verliefde minnaar is veranderd in een snauwerige echtgenoot bij wie je het nooit goed doet. Niet in de antiek, en niet in bed. Op een dag zet je de auto, met al die onverkoch-

[p. 77]

te rotzooi in de achterbak, aan de kant van zo'n Noord-Amerikaanse snelweg en jank je met je hoofd op het stuur de ogen uit je kop. Je hebt inmiddels een geweldige hekel aan je vent, en nog meer aan jezelf gekregen. Eens zul je jezelf in de badkamer tegenkomen en zie je je spiegelbeeld mimen Je bent een ongelooflijke trut. Op de betere dagen zegt het misschien: Het ligt niet aan jou, het ligt aan hem. En als je jezelf dat laatste maar vaak genoeg vertelt, haal je op een dag je oude verhuisdozen tevoorschijn, vouw je ze open en begin je te pakken. En bij iedere doos die je volstopt, zal David je komen smeken om niet bij hem weg te gaan. Hij zal beterschap beloven, bezweren dat hij van je houdt en hij zal je dwingen te zeggen dat hij toch geen monster is - van die dingen. En jij denkt dan: Als je me al zo behandelt als je van me houdt, wacht ik liever het moment niet af dat je dat niet meer doet. Lieverdje kunt dit allemaal overslaan door gewoon thuis te blijven. Misschien steek je iets op van zo'n mislukte relatie, maar waarschijnlijker is het dat je je achteraf afvraagt of je dit allemaal had moeten doormaken om dat ene lesje te leren. Ga toch niet! Blijf hier, blijf hier!

Cathelijn had diep gezucht, maar vervolgens gedaan wat je van een professionele vertaalster mag verwachten.

Dear David,
I'm sooooo excited! I'm really looking forward to come and live with you in
the States, and to start our lives together...

Nadat Hanneke naar Amerika was vertrokken, bleef het lang stil rond het verliefde paar. Het enige dat Cathelijn na een maand nog met spoed te vertalen kreeg, waren Hannekes Curriculum Vitae en haar getuigschriften. Ze was 27, zag ze toen, vijftien jaar jonger dan zijzelf. Daarna bleef het maandenlang stil uit die hoek van de wereld. Tot Hanneke haar opeens belde. Het was voor het eerst dat Cathelijn haar hoorde: een aardige, beetje verlegen stem. David en zij gingen trouwen, vertelde ze opgetogen. Ze waren op dat moment voor een paar weken in Nederland om hun huwelijk voor te bereiden en ze zouden heel graag de vertaalster, die zo'n belangrijke rol in hun relatie had gespeeld, willen ontmoeten.

‘Oké,’ zei Cathelijn, hoewel ze niet wist of dit wel zo'n goed idee was. Enige afstand had haar altijd heel zinnig geleken. Maar nu ze geen

[p. 78]

liefdesbrieven meer voor hen zou vertalen, hoefde ze daar niet zo zwaar aan te tillen.

Ze maakten een afspraak voor een paar dagen later, maar die werd binnen een dag afgebeld door Hanneke. Ze ging met David nog een weekje naar Parijs. Cathelijn, die zelf op het punt stond op vakantie te gaan, had geen tijd voor een nieuwe afspraak en zo kwam er niets van een ontmoeting.

En nu, drie weken later, deze afscheidsbrief. Het soort brief dat ze zelf ook wel eens had geschreven. Vol begrip voor hem, vol verdriet, vol vragen en zonder een spoor van woede. Die kwam altijd pas later.

Cathelijn hangt het geprinte A4-tje op ooghoogte met een klemmetje aan het beeldscherm, opent een nieuw document en gaat er eens goed voor zitten.

Dear David,
Met de terugtoets haalt ze Dear weg.

David,
One final letter before we part. Ending this relationship is really beyond the beyondst. This was The Most Special Relationship of All Times, remember? I thought you loved me. I thought we were going to stay together forever. You're actually doing me a huge favor by breaking up. I now realize that you are only capable of loving your supreme, brilliant self. How unhappy, how unloved I would have been if we had stayed together!
I'll try to erase you from my life as best as I can. I despise you, and I will never want to see you again.
Hanneke

Tevreden knikkend leest Cathelijn haar brief over en corrigeert een paar tikfoutjes. Dan adresseert ze een e-mail met de brief als bijlage rechtstreeks aan David en klikt op Verzenden.