De Tweede Ronde. Jaargang 21

[p. 124]

Grunberg
L.H. Wiener

Anion Grunberg schrijft een column in de VPRO-gids onder het pseudoniem Yasha. Meestal hangt hij in die regels de studentikoze grapjas uit, die vooral allerlei ludieke dingen probeert te zeggen, bijvoorbeeld dat hij eigenlijk geen schrijver is, maar een noodgedwongen ober, of een homofiel, zonder ballen. Ook wel probeert hij originele plannen te opperen, zoals het uitloven van een prijs voor de slechtste schrijver, die hij vanzelfsprekend nooit uitbetaalt, want het moet een spelletje blijven. Homo ludens. Vrijheid blijheid.

Het is vanwege deze column dat ik aan het lezen van zijn eventuele ‘echte’ werk nog niet ben toegekomen. Flarden passeerden in de krant, maar elke dag zwaardvis was geen vreten.

Grunberg slaagt er als geen ander in zijn naam voortdurend in de publiciteit te houden en zich beminnelijk te maken bij vriend en vijand. Hij is een knappe jongeman van uiterlijk, maar aan de andere kant heeft zijn hoofd ook wel weer iets weg van een schenkkurk. Zijn innerlijke beschaving is in ieder geval niet om aan te zien. Laten we oorlog een kans geven, giebelt Grunberg, met pretoogjes van trots. Zelf bedacht.

Grunbergs lonken naar de oorlog is gratuit, zoals te verwachten valt bij een verwend eikeltje dat hem nooit heeft meegemaakt.

Ook schildert hij wel eens, niet om iets uit te beelden, maar om iets te verdienen, want waar geld is, daar is Grunberg.

Ik ben met het lezen van Grunbergs column gestopt toen hij daarin schreef dat hij het betreurde dat de kabaretier Youp van 't Hek nog leefde. Dat was in nummer 48, november 1999. Als je teveel slagroom eet gaat het je uiteindelijk tegenstaan.

Je kunt het ook anders zeggen, dat kan altijd.

Een schoft die goed schrijft blijft een schoft, een schoft die niet goed schrijft ook, en van één ding ben ik omtrent Arnon Grunberg zeker: hij is een schoft.

De column waarin hij Youp van 't Hek wel eens even zal aanpakken opent als volgt:

Veel is erg op deze wereld. Weinig erger dan Youp van 't Hek.

[p. 125]

Als deze observatie op waarheid berust dan staat het er met de wereld aanmerkelijk beter voor dan ik dacht, was mijn eerste reaktie.

Niet zo lang geleden had Youp voor Heydrich opgetreden, een paar grappen over voedselbonnen gemaakt en vervolgens in Volk en Vaderland een column geschreven over hoe slecht Heydrich zijn chauffeur behandelt. Dat die man drie uur in de catacomben moest wachten en vervolgens Heydrich ook nog naar huis bracht, terwijl Heydrich toch op loopafstand van het theater woont.

Vervolgens hier vervolgens daar, stijl speelt geen rol bij Grunberg, op geen enkel niveau.

Reinhard Heydrich neemt de plaats in van Bram Peper.

Ik zou niet kunnen uitleggen wat kunst is, maar ik weet altijd wanneer ik ermee gekonfronteerd word; zo weet ik evenmin waar de grenzen der betamelijkheid lopen, maar als Grunberg schrijft:

Soms komt de dood te vroeg, soms op tijd, in 't geval van Van 't Hek kan de grote verwoester alleen nog maar te laat komen, weet ik wel dat ze hier overschreden worden.

Vervolgens schrijf ik ook een column voor de VPRO-gids, die verschijnt in nummer 50, december 1999:

Wollt Ihr den totalen Grunberg?, lees dan zijn column in de VPRO-gids. Grunbergs stukje tegen Youp van 't Hek in nummer 48 van dit blad trof mij als stuitend en stijlloos. Een akelig voorbeeld van nijd en effektbejag. Youp van 't Hek is niet mijn held en het zou van zijn kant vele malen ‘sterker’ zijn geweest als hij Bram Peper los van ‘het schandaal’ veel eerder had ontmaskerd als een arrogante ‘topambtenaar’ waar alleen maar dik geld bij moet, maar Van 't Heks observaties en handelingen op één lijn stellen met wat de Nazi en Gestapobeul Heydrich gedaan zou kunnen hebben in eendere situatie is van een groteske smakeloosheid. Het slot van Grunbergs stukje, aangaande het tijdstip van Van 't Heks dood, is een zelfontmaskering van platte ploertigheid.

Een schrijver wiens werk ik wel goed ken en met wie ik mijzelf verwant voel vanwege een manier van kijken, of eerder nog: een manier van zien, is Jeroen Brouwers. Zijn stijl wordt ‘barok’ genoemd, waarmee men geloof ik bedoelt dat hij een zeer ruime vokabulaire hanteert, zijn beelden tot in detail uitwerkt en door zijn werk een aangehouden melancholieke grondtoon kan laten klinken.

Zijn grootste literaire sukses verwierf hij met zijn boek Bezonken

[p. 126]

rood, waarvoor hem een prestigieuze Franse prijs werd toegekend. Zijn monumentale ‘zelfmoordboek’: De laatste deur is een meesterwerk op het gebied van literaire geschiedschrijving, essayistiese analyse en waarheidsgetrouwe biografie.

Zijn doorbraak als polemist vond plaats in november 1979 in het 250^ste nummer van Tirade, dat geheel gewijd was aan zijn strafexpeditie tegen ondermaatse kritiek en namaakliteratuur, onder de titel: De Nieuwe Revisor.

In november 1999 schreef ik aan een van de kopstukken van het Nederlandse literaire establishment Dr. Willem Otterspeer, onder meer eervol belast met het schrijven van de officiële biografie van W.F. Hermans, de volgende brief:

Haarlem, 19 november 1999.

Geachte heer Otterspeer,

Onlangs heb ik een oud maar dierbaar kontakt met mijn zeer begaafde oud-leerlinge Dorrit van Dalen mogen bestendigen.

Bij die warme, om niet te zeggen verhitte konfrontatie (honni soit qui mal y pense) bleek dat u haar echtgenoot bent.

Dat kan ik zeer goed begrijpen en ik benijd u daarom.

Dit echter is bijzaak.

Althans wat de reden van deze brief betreft.

Ik verzoek u nu goed op te letten en alle zinloze bijgedachten uit uw hoofd te zetten.

Ik neem aan dat u, zoals ik, Jeroen Brouwers een eredoktoraat waardig vindt. Geen enkele dissertatie in de Nederlandse literaire kak-kermis kan ook maar in de verste verte tippen aan een werk als De laatste deur; als u dat niet met me eens bent zijn we uitgepraat, maar we zijn niet uitgepraat, want dat bent u met me eens, omdat u de echtgenoot bent van Dorrit en Dorrit nooit wat in u zou zien als u dom was of wraakgierig.

Ter zake nu.

[p. 127]

Aangenomen dus dat u met mij van mening bent dat Jeroen Brouwers op zijn zestigste verjaardag, op 30 april 2000, zou moeten worden vereerd met een eredoktoraat. Hoe zou u dat dan aanpakken?

Hoe zet men zoiets in beweging?

U zoudt zichzelf onderscheiden in waardigheid als u mij zoudt schrijven het vanaf dit moment geheel over te nemen, omdat u beter dan ik weet hoe zoiets moet worden geregeld, maar ik zou u al heel erkentelijk zijn indien u mij op een goed en vruchtbaar spoor zoudt kunnen zetten.

De tijd dringt.

Zoals altijd.

Hoogachtend,

Het lijkt mij niet kies de antwoordbrief van Otterspeer af te drukken, aangezien het een persoonlijk antwoord betreft, maar hij is het op zich met mijn voorstel eens, al betwijfelt hij de waarde van ‘zo'n academisch bontje’. En dan: ‘(...) een staatsprijs voor zijn oeuvre, die van België of de P.C. Hooft, lijkt me meer op zijn plaats’.

Waarbij ik dacht: ‘Men kan het één doen en het ander niet laten’.

Wat hebben Jeroen Brouwers en Arnon Grunberg met elkaar te maken?

Een grappige vraag, waarop het antwoord alleen maar kan luiden: niets!

De een is een groot letterkundige, de ander een would-be schilder, een up-start schrijver, een klungelige ober en een gemankeerde columnist, samengevat: een over een breed front opererende minkukel.

Zou het daarom zijn dat Grunberg een column wijdt aan Jeroen Brouwers, die in zijn bewoordingen en zijn inhoud zo misplaatst en ordinair is dat zelfs Henk Hofland en Rudy Kousbroek er hun bedenkingen over zullen hebben. Of in ieder geval over zouden moeten hebben.

Grunberg koestert zich graag in de protektie van die twee heren. En die twee heren zijn niet zeer gesteld op Jeroen Brouwers. ‘Die

[p. 128]

man kan helemaal niets!’, riep Henk Hofland in opwinding ooit uit, tot mijn verbazing overigens, want meestal zegt hij zinnige dingen. En Rudy Kousbroek neemt Jeroen Brouwers kwalijk dat zijn boek Bezonken rood geen waarheidsgetrouw beeld geeft van wat er zich in de Jappenkampen heeft afgespeeld. Rudy Kousbroek vindt de wereldvermaarde wreedheid der Japanners zwaar overtrokken, het viel in die kampen allemaal best uit te houden, op de keper beschouwd is deze hele kwestie behoorlijk naar voor de Japanse keizer, die er zelf onder lijdt. Rudy Kousbroek heeft onlangs zelfs opgeroepen om aan de Japanse keizer op nationaal niveau verontschuldigingen aan te bieden voor de hem aangedane overlast.

W.F. Hermans noemde hem ooit Rudy Kletskousbroek.

Hoe kwam hij daar nu bij?

Arnon Grunbergs column Yasha, in de VPRO-gids nummer 21, zegt meer over Arnon Grunberg zelf dan over Jeroen Brouwers.

Ik neem u nu mee door het kwaadaardige doolhof van de Grunbergse gedachtenkronkels.

Grunberg is de gekronkelde letter, ik ben Romeins:

Er bestaat zoiets als castratieangst. Er bestaat penisnijd. Maar wist u dat er ook concentratiekampnijd bestaat? Jeroen Brouwers is de man met de meeste concentratiekampnijd ter wereld.

Hij had eigenlijk Anne Frank willen zijn, maar dat lukte niet, daarom heeft hij het de Japanners nooit vergeven dat ze hem niet hebben doodgeknuppeld.

Dit is een staaltje van de ludieke schrijftrant van Arnon Grunberg, ooit in zwang bij studentenblaadjes als Propria Cures. Alles er met de haren, om niet te zeggen schaamharen, bijgesleept.

Volgens Grunberg zou Jeroen Brouwers het liefst, net als Anne Frank, in een Duits konsentratiekamp zijn vergast, maar omdat hij geen joods meisje kon worden wilde hij ook wel graag worden doodgeslagen in een Japans konsentratiekamp, omdat het hem wel lukte daarin te worden opgesloten.

Maar hoezo? Werd er dan doodgeknuppeld in de Japanse interneringskampen?

Wat sneu voor de Japanse keizer.

Dat heeft geresulteerd in een boekje met de quasi-poëtische titel Bezonken rood, waarin Brouwers in quasi-poëtisch Nederlands poseert als quasi-slachtoffer.

Let op dat: ‘boekje’.

[p. 129]

En dan de stijl: men kan wel poseren als slachtoffer en ik vermoed dat Grunberg dat bedoelt, maar poseren als quasi-slachtoffer is onzin.

Als je helemaal niets kan...

Dag meneer Hofland, u wordt geciteerd, want dit zijn uw woorden, al zegt de zich tegen u aanschurkende Grunberg dat er niet bij.

Als je helemaal niets kan en schrijft als een tampon,

En schrijft als een tampon...

Grunbergs preokkupatie met de seksualiteit neemt hier wel een zeer bizarre vorm aan.

kun je altijd nog poseren als slachtoffer.

Niet als quasi-slachtoffer?

Dus eerst als slachtoffer van de fascisten, vervolgens als slachtoffer van het literaire establishment, daarna als slachtoffer van de gehele mensheid en ten slotte als slachtoffer van zichzelf. Ziehier Jeroen Brouwers.

Ik zie hier helemaal Jeroen Brouwers niet.

Ik zie hier een goochelaar met woorden, die een lege hoge hoed laat zien.

Het boek Bezonken rood beleefde in Nederland de twintigste druk, werd in ongeveer tien talen vertaald en in Frankrijk bekroond met de Prix Fémina Etranger. Voor zijn gehele oeuvre ontving Jeroen Brouwers in 1994 de Constantijn Huygens-prijs.

Als u en ik een schrijvende tampon waren, zouden we ons ook liever laten doodknuppelen door een Japanner, desnoods zouden we er een inhuren om het te doen. Maar dat durfde Brouwers niet, daarom is hij maar over zelfmoordenaars gaan schijven, onder anderen over Jean Améry, met de gedachte als ik er maar lang genoeg over schrijf, knuppel ik mezelf nog wel eens dood.

U en ik, wij wel, wij zouden onze moordenaars zelf bestellen, maar Jeroen Brouwers niet, de lafaard.

Ik zal even wat citeren:

‘Zit mij ooit iets mee, heb ik ooit geluk? Neen. Nooit.’

Ach.

Een door minderwaardige polemisten graag gebruikt foefje: isoleer enkele zinnen en presenteer ze als programmaties.

Als Brouwers het werk van Améry grondig had bestudeerd, had hij begrepen dat terugslaan de enige en uiteindelijke waarde is in dit leven. Wie niet heeft teruggeslagen heeft niet geleefd.

Grunberg heeft het werk van de schrijver Jean Améry naar eigen zeggen grondig bestudeerd, maar het werk van Jeroen Brou-

[p. 130]

wers niet, want als er iemand in de Nederlandse literatuur heeft teruggeslagen dan is het Jeroen Brouwers wel.

Daarom zeg ik tegen al mijn collega's, vrienden en vriendinnen: Laten we oorlog een kans geven. Dat de beste, de sterkste, de sluwste, de slimste, de ongrijpbaarste moge overleven. We moeten ons niet onttrekken aan het selectieproces we moeten alken leren om het te manipuleren.

Heil Heydrich!

Wanneer houdt een spel op een spel te zijn?

(En dat willen de schrijvende tampons toch? Dat het geen spel meer is, maar sterven voor de kunst.)

Een markant staaltje van valse retoriek.

In het stellen van de vraag wordt de bevestiging gesuggereerd van een niet eerder gedane uitspraak. Een markant staaltje ook van Grunbergs schriftuur: de vorm is retories en door de ridikule vergelijkingen op de lachlust gericht, de inhoud is vals en op geen enkele feitelijke waarheid gebaseerd.

Ik zou zeggen als de inzet groot genoeg is, bijvoorbeeld de vernietiging van een schrijvende tampon. En die vernietiging zo vorm te geven dat er schoonheid in te ontdekken valt, dat is mijn taak.

De referentie aan het maken van schoonheid, nadat de rotzooi is opgeruimd, is rechtstreeks ontleend aan Jeroen Brouwers' beroemde pamflet De Nieuwe Revisor, zoals gepubliceerd in nummer 250 van het blad Tirade.

Schoonheid maken kan Grunberg niet, daarvoor komt er nog teveel viezigheid uit zijn peniskoker. Het willen vernietigen van Jeroen Brouwers is alsof Mickey Mouse een grote keel opzet tegen Ursus Major.