De Tweede Ronde. Jaargang 14

[p. 22]

Fonkelende dode dingen
Frans Pointl

‘Waarom sluit je je deur nooit af?’ mopperde Ruth.

Paul legde zijn penseel neer. ‘Wat valt er hier nu te gappen, meisje? Een oude tv, shitmeubels, wat romannetjes en wat kleding. Ik kan dit zootje niet eens laten verzekeren. De verzekeringsinspecteur zou de hele bubs op amper vierhonderd gulden taxeren, dus waarom zou ik mijn deur afsluiten? Geld heb ik ook niet zoals je bekend is.’

Hij spoelde het penseel uit, begon twee kleuren dooreen te mengen en ging verder met het schilderen van een klein formaat stadsgezicht.

‘Als ik hier ben moet die deur wèl op slot, je weet waarom. Hier, voor bij de koffie, gemberbolussen.’ Ze zette een gebakdoosje op de tafel, liep naar de toegangsdeur van de kleine etagewoning en schoof de knip erop.

‘Hoe kun je slapen als er elk moment een onverlaat kan binnenstormen? Ik slaap nauwelijks met drie sloten en een ketting op mijn deur. En wat weten we van die onderhuren? Die ordinaire nijlpaardachtige vrouw en dat Prikkebeenmannetje kijken ons aan alsof we stront zijn. Alleen al daarom zou ik, als ik jou was, mijn deur vergrendelen.’

Paul gaf geen antwoord. Ruth besloot koffie te gaan zetten. Ze ging naar het keukentje, opende de keukenlade, zag wat broodkapjes liggen.

‘Waarom eet je die kapjes niet op, moeten die hier beschimmelen?’

Vanuit de huiskamer riep hij dat hij niet van kapjes hield.

Nadenkend bleef ze bij de geopende lade staan:

1943, ergens in Polen. Ze sjokte in de achterhoede van een grotendeels ten dode opgeschreven menselijke kudde. Sommigen gleden herhaaldelijk uit op de bevroren sneeuw. Wie niet snel genoeg overeind kon komen had kans op een doodklap. Voor haar sjokte een vrouw met een jutezak op haar rug. Ruth wist dat er onder andere brood in zat. De vrouw voerde voor zover dat mogelijk was ruilhandel.

Met halfbevroren vingers tastte Ruth in haar plunjezak naar haar schaartje, ja, daar had ze het. Al lopend knipte ze moeizaam een ope-

[p. 23]

ning in de jutezak vóór haar. Ze greep erin, haar vangst bestond uit enkele oude, droge stukken bruinbrood. De vrouw had niets van de diefstal bemerkt.

Ruth was nu tachtig. Op deze leeftijd was ze imposant geworden; het zwoele van een bejaarde Pola Negri en de mystieke uitstraling van een Garbo hadden zich in haar verenigd. Ze maakte zich altijd uitgebreid op. Haar lange haar was gitzwart geverfd, haar mond altijd felrood gestift, haar make-up overvloedig. Bij voorkeur droeg ze nauwe, zwarte stretchbroeken en felgekleurde jasjes. Moeizaam maar vastbesloten wankelde ze op hakken die te hoog voor haar leeftijd waren. Iemand die achter haar liep of stond zou kunnen menen dat ze jong was, hoewel haar armzalige billetjes dit tegenspraken. Men keek haar vaak nadrukkelijk aan en na, omdat men haar voor een bejaarde prostituée aanzag.

's Winters en 's zomers droeg ze zwarte handschoenen met lange boord om haar dierbare ringen aan het oog van criminele figuren te onttrekken, maar 's zomers knipte ze ter hoogte van de middenkootjes de vingers ervan af.

In 1943 was ze haar eerste echtgenoot kwijtgeraakt. Haar tweede in 1980. Hij had als ambtenaar op het stadhuis gewerkt. Tot haar vijfenzestigste was ze als cheffin op een mode-atelier blijven werken. Ze hadden altijd sober geleefd. In hun dertigjarig kinderloos gebleven huwelijk waren drie grote reizen geweest: naar New York, Rome en Tel Aviv. Haar voornaamste tijdverdrijf gedurende die vacanties was het bekijken van de vele juweliersetalages geweest.

Vanaf haar prilste jeugd, die armoedig was geweest, hadden juwelen haar gefascineerd, zowel door hun schoonheid als door de waarde die ze vertegenwoordigden. ‘Ik zou in een kamer willen wonen waarvan de wanden met diamanten diademen, broches, armbanden en ringen zijn behangen,’ zei ze vaak tegen haar echtgenoot die haar aanbad en graag aan al haar grillen toegaf.

In de loop van vele jaren had ze nogal wat kostbaarheden vergaard. Het grootste deel ervan bevond zich in een bankkluis. Eens per maand ging ze daarheen om haar opsmuk te verwisselen. Zo kreeg ze het gevoel steeds iets nieuws te dragen; het verschafte haar een zwak gevoel van geluk.

Ze kwam de huiskamer binnen met de koffie. Ze opende Pauls vitrinekast. ‘Waarom koop je niet eens een paar gebakbordjes? Nu moe-

[p. 24]

ten ze op een ontbijtbord, dat is toch geen ponem?’

Hij haalde de schouders op. ‘Hoe vind je dit stadsgezicht worden?’

Ze ging naast hem staan en boog zich wat voorover; ze was te ijdel om een bril te dragen in het bijzijn van anderen.

‘Dat wordt mooi,’ mompelde ze terwijl ze genoot van zijn geur die ze voor zichzelf omschreef als robuust en mannelijk.

Hij was een forse gespierde vent met dun blond haar. Hij was éénenvijftig maar zag er met zijn blozende, rimpelloze gezicht uit als vijfendertig. Ze vond dat hij op wijlen Bing Crosby leek toen die in z'n jonge jaren was, wat Paul een anticompliment vond.

Ze was naast hem blijven staan. ‘Heb je 't nu nog niet gezien?’ vroeg hij spottend en draaide zijn hoofd naar haar toe. Het harde, felle blauw van zijn ogen, het beroerde haar. 's Nachts, als ze weer eens slapeloos lag, kwamen steeds zijn ogen. Op mijn leeftijd moet zoiets toch definitief voorbij zijn, zei ze dan hardop tegen zichzelf.

Hij ontving een bijstandsuitkering waarvan hij al jarenlang de helft aan Hetty, zijn exvriendin, gaf. Door een slopende kwaal was zij gehandicapt geraakt, zodat de kosten van haar levensonderhoud schrikbarend waren gestegen.

Hij was bijzonder bedreven geworden in het beschilderen van paneeltjes met stadsgezichten. Zijn opdrachtgever, een louche handelaar, verkocht die voor grof geld aan de betere souvenirzaken. Dankzij deze zwarte bijverdienste kon Paul zichzelf nog enigszins bedruipen.

‘Drink nu eens je koffie op en geniet van je gemberbolus,’ zei ze bevelend en ging tegenover hem zitten.

‘Wat kun jij toch bazig zijn,’ zei hij met zijn zachte stem.

Voor de zoveelste keer herhaalde ze dat dit kwam omdat ze op het mode-atelier dertig jaar lang steeds zo'n twintig vrouwen onder zich had gehad.

‘Ik heb ook twintig vrouwen onder me gehad maar niet allemaal tegelijk.’ Hij opende wijd zijn mond en propte het halve gebakje erin.

Ze nam een slokje koffie. ‘Die er zoveel over praten vallen in bed meestal tegen.’

Hij zette de portable radio aan; een nieuwslezer somde de ellende van de burgeroorlog in Joegoslavië op.

‘Dat zoiets in de twintigste eeuw nog mogelijk is,’ verzuchtte hij.

Ze verzocht hem de klassieke zender op te zoeken maar hij zette het toestel af.

[p. 25]

‘Wat maakt het uit wat ze daar doen? Het zijn daar toch allemaal antisemieten,’ zei ze met harde rode mond. ‘Ik heb met niemand medelijden, wie heeft het met mij gehad?’

Met haar donkere ogen keek ze hem intens aan. Hij bewonderde haar glanzende, donkerblauwe oogschaduw, zag dat ze was vergeten haar valse wimpers op te plakken.

Het met niemand, ook niet met zichzelf medelijden hebben, was haar behoud geweest. Een hardheid die als een laag eelt over de weke plek, die nog steeds leefde, was gegroeid.

‘Jij eet vaak bij mij, ik geef je af en toe een mooi overhemd, vest of nieuwe sokken. Jij steunt die ex-Hetty van je, indirect geef ik dus iets aan haar. Ik heb haar nog nooit ontmoet, misschien is ze totaal anders dan zoals jij haar in woorden aan mij toont.’

Wat springt ze weer van de paarse hak op de gele tak, dacht hij, maar dat is natuurlijk haar leeftijd.

Ze wees op een stapeltje enveloppen en vroeg waarom hij zijn post niet opende. Ze hield een envelop van de Gemeentebelastingen en een van de Sociale Dienst voor zijn gezicht. ‘Die moet je beslist openen, voor je het beseft zit je in de problemen.’

Hij mopperde dat hij al tot aan zijn neusgaten in de problemen zat, sinds enkele weken ‘per dag’ leefde.

‘Ik verdom het deze maand post van welke instantie dan ook te openen. Ze kunnen me de pot op met hun gezeik.’ De uitdrukking op zijn gezicht was opstandig en tegelijk triest. Ze stelde dat hij zich toch aan de wet moest houden, zíj trokken uiteindelijk aan het langste eind.

‘Het ritueel van een deurwaarder tijdens een confiscatie en dat van een bisschop tijdens een eredienst zijn even fascinerend,’ merkte hij op, ijverig doorschilderend.

‘Je bent ècht gek!’ mopperde ze en keek hem liefdevol aan.

Met een zucht legde hij zijn penseel neer. ‘Enerzijds ben je zo hard als gewapend beton, anderzijds is je hart zo plat als een omelet.’ Hij raakte even haar pols aan en staarde naar haar met briljantjes ingelegde horloge.

‘Omdat jij niemand hebt om voor te zorgen koester je die fonkelende dode dingen alsof het organische wezens zijn. Het gaat me geen snars aan maar soms vraag ik me af of je wel goed voor je man bent geweest.’

Spottend vroeg ze wie ze door het dragen van haar sieraden benadeelde.

[p. 26]

‘De derde wereld! Maar jij hebt toch met niemand medelijden, oude mooie ijdeltuit!’ Hij wees op een krant. ‘Van gisteren, wil je die straks mee naar boven nemen?’

Ze maakte een afwijzend gebaar. ‘Ik haat lezen, dat weet je toch. Ik kan over alles meepraten, ik heb tenslotte drie radio's, in elke kamer één en ik kijk veel televisie.’

‘Ik kan niet ontkennen dat je bijzonder intelligent bent.’ Hij wist dat deze woorden de rest van haar dag zonnig zouden maken.

‘De buurvrouw van twee huizen verder, je weet wel die magere met dat grijze poedeltje, ligt weer in het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. Die kanker heeft zich nu door haar hele lijf gevreten. Maandenlang heeft ze elke dag een kaars in haar katholieke kerk gebrand en de pannen van de daken gebeden. Wat ik je brom, God is al in 1939 in de vut gegaan.

Ik heb gisteren toch zo'n prachtige ring in de etalage van Bonebakker aan het Rokin gezien,’ ging ze in één adem verder. ‘De kleuren van de verschillende stenen waren niet meer van deze wereld. Ik kon er gewoon niet van slapen!’

Ze opende haar laklederen tas en legde vier biljetten van honderd gulden naast Pauls koffiekopje. Verwonderd keek hij ernaar, toen wierp hij een vragende blik op haar.

‘Koop alsjeblieft iets wat je nodig hebt of graag wilt hebben. Ik heb duizend gulden in de staatsloterij gewonnen.’

Hij wist dat er niets anders opzat dan te accepteren. Weigeren zou een eindeloos heen en weer geschuif met het geld ten gevolge hebben. Het hele gedoe zou eindigen met haar dreigement het voor zijn ogen in brand te steken. In het afgelopen halfjaar had ze hem al enkele malen geld gegeven.

‘Ik moet je wat bekennen.’ Ze strekte de linkerarm, wees met de wijsvinger van de rechterhand op het fletse blauw van het nummer. ‘Dit vervloekte merkteken heeft me het afgelopen jaar weleens een soort van geluk gebracht. Ik vroeg om een staatslot met dezelfde drie eindcijfers en won duizend gulden. Aan de roulette won ik ook, eerst met het eerste, later met het laatste cijfer.’

Hij stond op en ging achter haar staan. Liefkozend streelde hij over haar haar. ‘Jij bent ook echt gek.’