De Tweede Ronde. Jaargang 7

[p. 76]

Twee gedichten
Jaroslav Hutka^*
(Vertaling Gert Helmer)

Galileo Galilei

Galileo Galilei,
knetterend vloekt de hiërarchie;
celsleutels rinkelen, 't knettervuur laait
en jij beweert dat de aarde draait.

Galileo Galilei,
kinderen lachen om jouw theorie.
Jij hebt de machtige heerser ontsticht;
zie, daar wordt reeds de galg opgericht.

Hoor hoe ze om de paal heen hossen;

zie, ze stapelen takkebossen.

Je eigen vijand eist je kop.

Kom nu voor jouw waarheid op.

Aan de palei, Galilei,
hoe strakker gespannen, hoe hoger gepiept,
omdat jij God z'n eer hebt ontroofd
en ondermijnd het kerkelijk hoofd.

Galileo Galilei,
de brandstapel op met je genie;
jammer van die twee ogen zo blauw,
maar de wereld draait ook zonder jou.

* Jaroslav Hutka (Olomouc, 1947) was tussen 1968 en '78 een der populairste zangers in Tsjechoslowakije. Uit zijn uitgebreide repertoire Moravische volksballaden werd een aantal op twee lp's uitgebracht, die allebei werden bekroond. Daarnaast zong hij zo'n tweehonderd eigen liederen. Ook schreef hij enkele kinderboeken. Hutka is ondertekenaar van Charta '77. Op grond van zijn liedteksten werd hij door de politie verdacht van staatsvijandige bedoelingen. Herfst '78 week hij, onder dreiging van gevangenisstraf, naar Nederland uit; sindsdien woont hij in Rotterdam. Publikaties buiten Tsjechoslowakije: een dichtbundel, een novelle, drie lp's met eigen liederen, waarvan een (‘Hier is mijn thuis’) geheel Nederlandstalig. (Vert.)

Galileo Galilei

Galileo Galilei
Mocipáni silně klejí
Žalářníci chrastí klíči
Tvrdíš, že se země točí

Galileo Galilei
Děti se tvým bludům smějí
Otrávil jsi pana vládce
Už se staví šibenice

Staví, staví šibeničky

Sbíraj dřevo na hraničky

Sbíraj hlasy, sedaj k soudu

Obhajuj tam svoji pravdu

Galileo Galilei
Na skřipci ti zahrát dají
Že podrýváš boží slávu
Podkopáváš církve hlavu

Galileo Galilei
Na hranici tě pak dají
Škoda je tvých modrých očí
Bez tebe se stejně točí

[p. 77]

[Nederlands]

Hoor hoe ze om de paal heen hossen;

zie, ze stapelen takkebossen.

Je eigen vijand wijst je straf.

Zweer nu maar je waarheid af.

Galielo Galilei,
de volkeren hebben voor jou sympathie,
maar wil je alleen met je kop door de muur,
dan raak je die kop nog kwijt op den duur.

Galileo Galilei,
mensen zijn zwak, maar slecht zijn ze niet.
Vergissen is menselijk, naar 't spreekwoord zegt
en amnestie is machthebbersrecht.

Hoor hoe ze om de paal heen hossen;

zie, ze stapelen takkebossen.

Je eigen vijand breekt de staf.

En jij zweert jouw waarheid af.

Galileo Galilei,
eerst nog een feest. Daarna: fini.
Iedereen heeft zijn geweten gepaaid -
en toch, en toch, de aarde draait.

[Tsjechisch]

Staví, staví šibeničky

Sbíraj dřevo na hraničky

Sbíraj hlasy, sedaj k soudu

Odvolej tam svoji pravdu

Galileo Galilei
Národy ti rozumějí
Sám hlavou zeď neprorazíš
Při nejlepším si ji srazíš

Galileo Galilei
Lidi přece srdce mají
Pomýlit se, ach jak lidské
A odpustit - právo panské

Vždyť staví, staví šibeničky

Sbíraj dřevo na hraničky

Sbíraj hlasy, sedaj k soudu

Odvolal jsi svoji pravdu

Galileo Galilei
Všichni si teď husu dají
Do ložnice potom kráčí
A přece se země točí...

[p. 78]

Sokrates

Sokrates, Sokrates, nu slaat jouw laatste uur.
Wij zijn jouw vragen zat, je smoel staat ons te zuur.
Haarklover die je bent, nu is je pleit beslecht;
alles komt aan het licht voor ons Atheens gerecht.

Maak dat je wegkomt, man, niemand die jou niet haat.
Onze vooruitgang wordt niet meer door jou geschaad,
mannen van naam en faam niet meer door 't slijk gehaald
van dat Spartaans gespuis, door wie jij werd betaald.

Jij viel de goden af, jij verried onze stad,
jij voerde onze jeugd op het verkeerde pad.
Praat nu maar niet van plicht, niet van gewetensnood:
daarvan heb jij geen last, jij stomme idioot.

Wij zijn 't Atheense volk, waarvoor jij terecht moet staan.
Vergeefs is jouw verweer voor wat je hebt gedaan
Wij weten wat jou dreef: eerzucht en winstbejag.
Walgelijke dissident, spreek, nu je spreken mag.

- Ja, ik ben Sokrates, 'k sta voor mijn stad en staat.
Wat zie ik om mij heen? Ezels in ambtsgewaad,
slaven van roddelpraat, slaven van eigenbaat.
Voor jullie kleine ziel weet ik geen troost of raad.

't Is jullie slavenangst die straks mijn vonnis velt.
Denk je soms dat je zó je leventje veilig stelt?
Als je dat veilig noemt: zorgloos van wieg tot graf,
ach, hoe oneindig ver ligt dat van vrijheid af!

Op de Atheense markt juichen ze nu pas echt:
't recht is niet bovenaards; hier en nu heerst het recht!
Nu treft het Sokrates, hier komt hij om zijn loon.
Dat moeten wij gaan zien. Met passend feestvertoon.

Sokrates

Sokrate, Sokrate, dostaneš do zubů
Máš blbý otázky a otravnou hubu
Tohle ti neprojde, šťourale šťouralská
Však ti to ukáže zákonnost athénská

Odejdi pryč z Athén, nikdo tě nemá rád
Náš pokrok athénský nebudeš pomlouvat
Nebudeš pomlouvat athénské předáky
Určitě jsi placen spartskými cizáky

Zradil jsi Bohy a zradil jsi Athény
Kazíš nám mládež a obracíš zákony
Neřikej, že k tomu nutí tě svědomí
Přece žádné nemáš, ty chlape daremný

My jsme lid athénský, budem tě souditi
Zbytečně snažíš se činy své hájiti
My do tě vidíme, seš hnusný slavoman
Prospěchář, odpadlík, mluv, když seš předvolán

Ano, jsem Sokrates, stojím před svou obcí
Však jak se rozhlížím, soudí mě pitomci
A otroci pomluv, otroci prospěchu
Nevím, jakou bych vám mohl dát útěchu

Máte strach před mocným, proto mě soudíte
Věříte, že sebe takhle ochráníte
Čerta ochráníte ty vaše výhody
Jak je vám vzdálený prožitek svobody

Athénským tržištěm jásot se rozléhá
Naše spravedlnost po horách neběhá
Dostihla Sokrata a bude popraven
Půjdem se podívat, pojedem do Athén.