De Tweede Ronde. Jaargang 6

[p. 26]

Lyken blyven in wooning
L.H. Wiener

Aan de Keizersgracht te Amsterdam had mijn grootvader, tot 12 mei 1940, zijn praktijk.

Op 11 mei 1940 schreef hij voor mijn vader een recept waarop, onder andere, in klein kapitaal, te lezen staat waarin hij was gespecialiseerd:

Ed. Wiener Arts
Voor Huidziekten, Blaasziekten en Stralenbehandeling
Keizersgracht 394.

En dan de spreekuren en een telefoonnummer in vijf cijfers.

Dit recept heeft mijn vader niet afgegeven bij een apotheek, maar zijn leven lang in zijn portefeuille gehouden. De vouwranden zijn vervild en op meerdere plaatsen gescheurd. De inkt waarmee mijn grootvader het recept heeft geschreven is flets geworden, maar nog redelijk leesbaar. Het papiertje is inmiddels in mijn bezit en ook ik zal het bewaren.

Op 11 mei 1940 was mijn vader zesentwintig en geheel gezond. Hij had niets aan zijn huid, niets aan zijn blaas en hij hoefde evenmin met stralen te worden behandeld.

Het recept is dan ook geen gewoon recept.

Het geneesmiddel geen middel om een leven te rekken, maar integendeel, een middel om een leven te beëindigen: een vergif.

Ik heb mij weleens het moment trachten voor te stellen, te visualiseren, waarop een vader, van beroep arts, aan zijn zoon een recept overhandigt, zodat die zichzelf kan vergiftigen. Maar niets wezenlijks heb ik in mijn verbeelding kunnen waarnemen. Wel onderging ik een zonderling gevoel, dat zich niet laat beschrijven.

Op 12 mei 1940 werden mijn grootvader, mijn grootmoeder en een van hun twee zoons dood aangetroffen, liggend op bed. Ze hadden kort tevoren thee gedronken; het serviesgoed stond nog op tafel.

Mijn vader schijnt, van stonde af aan, het voornemen om met het

[p. 27]

hele gezin het einde gelijktijdig te regelen, te hebben verworpen. Hij heeft nadien nog vierendertig jaar geleefd; of hij daaraan enig gelijk zou kunnen ontlenen valt door anderen niet te beoordelen, zeker is echter dat hij nooit één woord heeft gezegd dat betrekking had op het nu door mij genoemde voorval.

De gegevens heb ik van mijn moeder.

Het recept heb ik geërfd.

Aan de Keizersgracht 394 is tegenwoordig een kantoor gevestigd, zoals te lezen staat op een aanduiding aan de muur.

Ik ken een foto waarop mijn grootvader staat afgebeeld, voor de deur van zijn praktijk, staand op het bordes, zijn hoed in zijn hand, zijn regenjas over zijn arm. De onafscheidelijke wandelstok. Een voorname man. Naast hem op de muur een ovalen, emaille bordje, met in zwarte letters zijn naam en zijn beroep. De gaten en de houten pluggen zitten er nog steeds. Aan hun onderlinge afstand valt te zien dat het bordje ruitvormig of ovaal moet zijn geweest.

Het was ovaal.

Hoeveel van dit soort zwijgende gaten zitten er in de gevelstenen en muren van Amsterdam? Zij zijn als kogelgaten, ingeslagen na de dood. Amsterdam is er mee doorzeefd.

Er is nog een papier.

Het betreft een fotokopie uit een politiedossier, een dagrapport van 12 mei 1940. Het is mij eens toegezonden door een oom van mijn moeders kant, die inzage had in dit soort archieven. Hij was er bij toeval op gestuit, schreef hij, toen na het verstrijken van de verjaringstermijn deze kahiers moesten worden opgeruimd. Het was een dik boek, zoals aan de kopie nog is te zien. Door de boiling van het opengeslagen register zijn de letters aan het begin van de regels onscherp en opgerekt.

Op 12 mei 1940 meldt brigadier Muytjens op een krakkemikkige schrijfmachine in krakkemikkig Nederlands dat in de Cliostraat nummer 29' te Amsterdam de stoffelijke resten zijn aangetroffen van drie personen. Hij noemt ze met name en heeft alle initialen goed. Doodsoorzaak: zelfmoord. Het rapport eindigt met de zin: lyken blyven in wooning.

Vele jaren later wandel ik de Cliostraat te Amsterdam in.

Op een zondagmiddag, om half vier.

[p. 28]

De Cliostraat is een zijstraat van de Beethovenstraat, heeft mijn moeder me verteld. Hij verbindt de Beethovenstraat met het Minervaplein.

Clio was één der Muzen; net als Euterpe.

Achter me in de Beethovenstraat is het verkeer druk doende. Een onafgebroken stroom automobielen, bromfietsen en trams veroorzaakt een gedruis waarvan het geluidsvolume geleidelijk afneemt naarmate ik mij verder in de Cliostraat begeef.

Ik kijk om mij heen.

Er is niemand te bekennen.

De straat ligt er uitgestorven bij.

Zo scherp mogelijk neem ik alles wat mij opvalt in me op, want ik kom hier nooit meer terug.

Het heeft kort tevoren geregend, op de trottoirs liggen nog enkele plassen.

Aan beide zijden van de straat staan automobielen geparkeerd, geen plek meer vrij. Op verscheidene plaatsen tegen bomen of lantaarnpalen zijn vier, vijf fietsen, op een kluit, op slot gezet. Tegen diefstal? Het doet me denken aan kuddedieren die veiligheid zoeken in hun aantal.

Slechts aan deze kant van de straat staan bomen; het ergert me dat ik niet kan uitmaken wat voor soort. Ik kan een eik herkennen, een kastanje, een den, een spar, een populier, een berk, een beuk, maar daarna word ik een stadsmens. Dat is niet goed. Ik houd mij voor dat het acacia's zijn; die huilen het mooist.

Niet alleen door de bomen maakt de straat een gespleten indruk, ook door de architektuur. De overzijde is opgetrokken uit strakke gevels, met op regelmatige afstanden boven elkaar geplaatste en uit het gebouw stekende, rechthoekige raamkonstrukties, die als glazen schachten tegen de muren staan. Dit soort gestyleerde erkers ontbreekt aan deze zijde van de straat.

Ik kijk naar de goot en de hemel.

In de goot ligt een natte krant, iets verder een geel kartonnetje voor chocomel. De hemel is nu bijna geheel opgeklaard. Heel hoog en zonder geluid een sportvliegtuigje. Een knappe man, in een zwart leren jek loopt voorbij. Een deur gaat open en een langharige, bruine cocker spaniel rent naar buiten, even later gevolgd door een langharige vrouw.

Dan, langzaam, laat ik mijn blik zwenken naar het grote trappor-

[p. 29]

taal, recht tegenover me, het portiek met het nummer 29. Ik steek de straat over en blijf staan voor een granieten trap. Achttien treden, nauwelijks uitgesleten. Boven mijn hoofd hangt een verroeste, smeedijzeren lantaarn, bevestigd tussen de muren van het portaal. Traag, trede voor trede, ga ik naar boven, mijn hand glijdend over een zware, eikehouten leuning.

Het beslag op de deur van Cliostraat 29' is nog het oorspronkelijke; volgens mij. Een koperen deurknop, een koperen drukbelletje, rond de schroefjes en de randen groen uitgeslagen.

Van de naam op de deur kan je niet zeggen dat het de verkeerde is, hoogstens dat er, vele jaren geleden, een andere op stond.

De deur heeft zes ruitjes waarvan het glas, op een kleine rand na, ondoorzichtig is opgeschaafd. Als men zijn hoofd wat dichterbij brengt en langs de rand van een der ruitjes naar binnen loert ziet men een donkere hal. Tegen de muur een kinderfiets.

Er zitten in de panelen en stijlen van de deur nogal wat gaatjes van spijkertjes of punaises, waar ooit briefjes hebben gehangen. De klep van de brievenbus is schuin gesneden, vermoedelijk was dat heel vroeger heel modern.

De deur heeft een zware, koperen knop, die ijskoud aanvoelt als men hem aanraakt.

Het nummer op de deur is 29'.

Ik daal de trap weer af.

Opnieuw langzaam, want ik kom hier nooit meer terug.

Het licht in de straat lijkt scherper dan daarstraks.

Schuin aan de overkant zie ik een vrouw met een ruwharige dashond aan de lijn. Het dier, goed opgevoed, posteert zich netjes op de platgeregende aarde bij een der acacia's.

De Cliostraat is een vredige straat.

Het leven gaat er kalm zijn gang.

Het is een straat die men even aandoet als men er woont, of als men een ommetje maakt, of als men zijn hond uitlaat.

Verder gebeurt er niet veel.

Ik loop terug in de richting van de Beethovenstraat.

Het verkeersgedruis, eerst zacht en ver, gaat geleidelijk over in lawaai.