De Tweede Ronde. Jaargang 3

[p. 64]

Anthologie

[p. 65]

Moederliefde
Jac. van Hattum^*

‘Oei, oei, oei,’ dat zei het oude vrouwtje.

Ze droeg, in een zak op haar rug, haar zoon mee. Dien waren armen en benen afgeschoten en dat was maar goed ook, want anders had ie nooit in de zak kunnen zitten en dan had ze hem nooit bij zich gehouden. Want een flinke man met stevige armen en benen blijft niet altijd bij z'n moeder.

Nu stak z'n baardig hoofd uit de zak. Zo nu en dan beet hij de oude in het rimpelig nekvel. Dat was de haat van den hulpbehoevende tegen die hem vertroetelen. Maar de moeder noemde het liefde. En dat was haar verblinding.

‘Je had beloofd me in de rivier te zullen smijten,’ zei de zoon in de zak. ‘En nu maak je een ommetje. Straks ben je weer thuis en begint het lieve leventje van voren af aan. Je zult me pap voeren en ik zal je die in je gezicht terug spuwen. Wanneer je van me hield zou je me verzuipen. Nu je me vertroetelt, haat ik je. Je maakt misbruik van mijn hulpbehoevendheid en je koestert een romp zonder ziel.’

‘Oei, oei, oei,’ zuchtte het oudje. ‘Hoe ondankbaar zijn kinderen.’

‘Weglopen kan hij nooit meer,’ dacht ze. ‘Geen andere vrouw zal meer naar hem omkijken. Hij is helemaal alleen van mij.’

Daar was ze weer thuis.

‘Je zou me verzuipen, kreng,’ zei de jongeman.

‘Oei, oei, oei,’ zei de oude vrouw: ‘Weet je dat jij alleen nog zin aan m'n leven geeft? Is al m'n liefde voor jou niet meer dan het bezit van armen en benen. Wacht, ik zal een heerlijk maal voor je gereed maken.’ En ze zette de romp in een stoel...

Woedende blikken volgden haar bewegingen. De zoon schold en vloekte. Ieder scheldwoord, iedere vloek, al z'n rauwe woorden, werden tot kruipend gedierte.

De kamer leek één groot, donker terrarium.

* Jac. van Hattum (1900-1981) liet een uitgebreid oeuvre na, dat bijna onvindbaar is geworden, vooral omdat hij wel bijzonder zorgeloos was in de keuze van zijn talloze uitgevers. Zijn werk is zeer ongelijk van niveau, maar telt ware hoogtepunten. Bij G.A. van Oorschot is een zeer strenge selectie uit zijn gedichten, verhalen en brieven in voorbereiding. Het hier gekozen verhaal stamt uit Het brood van Ghisèle (1944)

[p. 66]

‘Ssssst...’ zei er iets.

‘Ze worden al bruin,’ zei de moeder, ‘de pannekoeken worden al bruin.’ Ze hoorde niet dat het een slang was, die er siste.

‘Rrrrt...; zo omgekeerd,’ zei ze.

Ze hoorde niet, dat het een hagedis was, die er ritselde.

‘Geef me m'n armen, om een vrouw te omhelzen,’ zei de romp.

‘Ze zijn direct klaar,’ zei de moeder.

‘Geef me benen, dat ik van je weg kan vluchten, canaille,’ zei de zoon.

‘Het laatste deeg,’ zei de moeder.

Ze dekte de romp met een servet, ze was een zindelijk oudje.

‘Floep,’ spoog hij haar de eerste hap in het gezicht.

‘Zo morste je reeds als kind,’ zei de moeder en lachte.

‘Waarom verzuip je me niet?’

‘Drink eens,’ zei ze en hield een beker tegen zijn op elkaar geklemde tanden.

‘Ik haat je,’ krees hij.

‘Liefde laat zich nu eenmaal niet altijd onder woorden brengen,’ zei ze: ‘Zeg maar niets, ik weet het wel.’

‘Waarom verzuip je me niet?’

‘Ga nu een uurtje slapen,’ antwoordde ze, ‘vanmiddag draag ik je naar het water. Daar glinstert het duitblad; daar bloeit de vergeet-mij-niet; daar springt de kwikstaart over de kiezels.

Daar is het leven zo uitbundig, dat je er weer deel aan zult hebben.’

‘Je moet me er in smijten. Je moet de zak met stenen verzwaren en me laten zinken.’

‘Oei, oei, oei,’ zuchtte de oude, ‘jij bent zelf al zo zwaar, en dan nog stenen ook. Stenen voor brood? Neen, dat nooit m'n jongen. Je Moedertje zal voor je zorgen, zorgen...’

‘Je zult me verzuipen, versta je? Verzuipen als een hond. Als je het niet doet...’

‘Je hebt zulke prachtige, levendige ogen,’ zei ze. ‘Precies die van je Vader, wanneer hij in opstand kwam tegen de maatschappij. Je hebt zijn prachtig karakter.’

‘Moeder,’ zei de romp, en de stem was zeer ernstig: ‘Moeder, weet je wat ik lijd? Denk eens heel eventjes niet aan jezelf. Moeder, wanneer ik armen had om te omhelzen...’

‘Je handen zouden me doden.’

‘Dat zouden ze niet, Moeder. Ze zouden je hoog dragen en ik

[p. 67]

zou zeggen tegen haar: Zie hier mijn Moeder.’

‘Je zou je ongeluk omhelzen, mijn zoon, zoals alle mannen. Niet meer en niet minder.’

‘Je maakt misbruik van mijn omstandigheden, Moeder. Je maakt mij tot je gevangene. Je moet me bevrijden. Het water zal boven mij m'n vrijheidslied zingen.’

‘Oei, oei, oei.’

De oude beurde hem op, wrong hem in de zak, droeg hem op haar kromme rug de deur uit. Hij sloeg z'n tanden in haar tanige rimpelnek, met de vleesruitjes en vierkantjes.

‘O, je bent zo ondankbaar,’ zei ze. ‘Zo ondankbaar. Je verdiende, dat ik je werkelijk in het water smeet. Ik zal het niet doen, wees maar niet bang, ik zal het niet doen.’

De kinderen langs de weg staken geurende aardbeien in de mond van de zoon en hij weigerde niet ze tot zich te nemen.

‘Oei, oei, oei,’ zuchtte de oude.

‘Draag jij me een eind,’ zei de romp tegen een sterke jongen: ‘draag jij me een eind; ik word voor Moeder te zwaar.’

De jongen droeg hem de vlonder over. En midden op de plank, boven het bruisende water, beet de romp zich waanzinnig vast in de nek van den knaap, als een hermelijn in de slagader van een haas.

De knaap schrok; sprong opzij.

De romp sloeg van de vlonder; het wild-bruisende water zong zijn vrijheidslied.

‘Als één niet mag gaan, gaan er dikwijls drie,’ lachten de golven, en sloegen de rokken over het hoofd der oude vrouw. ‘Je moet maar niet zien, wie er z'n zin kreeg.’