De Tweede Ronde. Jaargang 2

[p. 29]

Rigor mortis
L.H. Wiener

In de nacht van woensdag 7 op donderdag 8 april 1975 overleed mijn hond.

Of beter gezegd: in de vroege morgen, omstreeks zes uur.

Ik ben er maar voor opgebleven, want hij liet merken dat hij dat wilde. Hij leed aan angina pectoris. En al was dat niet de direkte doodsoorzaak, het kwam wel goed van pas.

Hij had er geen zin meer in.

Ik heb hem niet aangemoedigd en niet tegengehouden. Hoe zou je dat laatste overigens moeten doen? Hoe zou je een hond die er genoeg van heeft en liever sterft ervan moeten overtuigen dat het leven best nog lollig is? Door hem elke dag biefstuk voor te zetten? Voorafgegaan of gevolgd door andere lievelingskostjes? Onzin, want net zo min als een hongerige hond onderscheid maakt tussen malse biefstuk, nier, pens, lever of een ander eetbaar orgaan, maakt een hond die het voor gezien houdt enig onderscheid tussen wat hij weigert te eten. Althans wat de honden met karakter betreft. En karakter, daarover kan geen twijfel bestaan, had mijn hond.

Of beter gezegd: de hond van mijn vader.

Ik had het dier geërfd en me voorgenomen hem goed te verzorgen, maar al spoedig werd het me duidelijk dat hij heel andere plannen had.

Het is eigenlijk een paar maanden wel goed gegaan en ik was nogal aan zijn gezelschap gewend geraakt. Hij was, eerlijk gezegd, het enige levende wezen met wie ik nog een redelijk kontakt onderhield. Ik vond het aangenaam om hem in mijn buurt te hebben en hij was uitermate intelligent. Ik heb getracht om hem een goed tehuis te bieden, maar ineens weigerde hij zomaar ieder voedsel, wilde alleen af en toe iets drinken. Niets kon hem nog op andere gedachten brengen, wat ik hem ook voorzette. Dit had tot gevolg dat ik hem zijn medicijnen niet meer kon toedienen en zijn toestand verslechterde zienderogen. Maar het ging hem kennelijk nog niet snel genoeg.

[p. 30]

Walvissen zwemmen het strand op, lemmingen rennen juist de zee in, dat is bekend genoeg, maar hoe plegen honden zelfmoord?

Om ongeveer tien uur 's avonds begon de onrust die ik weldra zou herkennen als doodsdrift.

Ik staakte mijn bezigheden en legde mijn hand op zijn kop. Hij keek naar de grond en ineens stokte zijn adem. Toen liep hij van me weg en ging bij de deur zitten. Op dat moment had ik nog niet goed door wat hij van plan was en ik stond op om de deur voor hem te openen. Maar hij bleef zitten. En plotseling zag ik dat hij zijn adem zat in te houden. Ik hurkte bij hem neer en aaide hem over zijn kop, terwijl ik hem zacht begon toe te spreken. Hij hief zijn kop en ik zag zijn ogen...

- Jongen..., fluisterde ik.

Hij liep weer terug de kamer in, zijn kop zo diep voorover dat zijn neus bijna de grond raakte. En toen ontlaadde zich zijn adem-tekort in een soort schor hoesten. Met korte, hese stoten pompte hij lucht in en uit zijn longen. Het was alsof hij zich in iets verslikt had. Maar al gauw bleek hoe vastberaden hij aan zijn dood werkte. Met een schok van zijn ribbenkast blokkeerde hij opnieuw alle toe- en afvoer van adem, waarna het ritueel zich herhaalde.

Dit hield hij zo acht uur vol.

Ik ben maar op de bank gaan liggen om een beetje in zijn buurt te zijn, maar van slapen is helemaal niets gekomen. Ik heb wel gedaan alsof, maar uur in uur uit heb ik naar het geforceerde snuiven en proesten liggen luisteren.

Vroeger, als jongen, hield je wel eens je adem zo lang mogelijk in. Je had een horloge in je hand en duwde met je blik de sekondewijzer zo hard je kon vooruit. De sekondewijzer die steeds langzamer leek te gaan lopen, terwijl het bloed in je hoofd begon te kloppen en je hart bonkte in je borst. Rond de twee minuten, daar werden de rekords gevestigd, zonder smokkelen. En met een op en neergaande keel vocht je tegen de intredende duizeligheid. En je hield niet eerder op dan nadat iemand de woorden: ‘hij loopt helemaal blauw aan’ had gesproken. En dan hijgde je je rekord. Je hart schopte in je lichaam, woest geworden over zoveel

[p. 31]

nutteloze krachtsverspilling. Maar je hart moest jou gehoorzamen en de rekòrds sneuvelden...

Tegen zes uur kwam hij bij me staan; hij jankte en maakte kenbaar dat hij op de bank getild wilde worden. Ik plaatste mijn handen onder zijn oksels en trok hem naast me. Hij snoof nog eenmaal diep en verkrampte toen voor de laatste maal...

Ik legde hem voorzichtig op de grond.

Zijn tong, die half uit zijn bek hing, deed ik terug tussen zijn kaken. Daarna haalde ik een laken van mijn bed, wikkelde hem erin en legde hem vervolgens in de gang neer, naast mijn tas.

Het was toen kwart over zes.

Ik voelde me krachteloos en mijn ogen prikten.

Om kwart over acht moest ik op school zijn. Gelukkig hoefde ik geen les te geven; het was examentijd. Acht leerlingen. Op zichzelf niet zoveel.

Ik probeerde nog wat te slapen, maar stond na een kwartier onrustig weer op en opende een fles wijn.

De zon was al opgekomen.

Met een glas in mijn ene hand en de fles in de andere keek ik naar buiten. De hemel was schoon en helder. Het zou opnieuw een warme dag worden.

Ergens in de ruimte schoot mijn hond nu de eeuwigheid in, zijn baas achterna...

Om half acht dronk ik onder het scheren het laatste glas wijn uit de fles.

Het was tijd om naar school te gaan.

Ik zette eerst mijn tas en - bij gebrek aan een schep - stoffer en blik in mijn auto en legde daarna de hond in de bagageruimte.

Het lokaal was van hout.

Het had een houten vloer, houten wanden en een plat houten dak en tegen tien uur werd de warmte al storend voelbaar. Ik had de ramen wijd openstaan, maar dat hielp niet veel. In het kader van de bezuinigingen examineerde ik alleen, hetgeen op zichzelf wel prettig genoemd kon worden, maar ik had nu geen gelegenheid

[p. 32]

om de leerling bij tijd en wijle naar mijn kollega te manoeuvreren om zelf even op adem te komen, adem die op dat moment ongetwijfeld een zeer dubieuze lucht verspreidde.

De sekonden kropen voorbij. De hitte werd steeds drukkender. Ik kreeg het benauwd en kon de draad van de gesprekken nog maar met moeite volgen. Langzaam werd ik op een rooster gebonden, mijn hoofd in een stalen band geklemd.

Om elf uur kreeg ik een duizeling en werd ik over mijn hele lichaam klam. Langs de geul van mijn ruggegraat voelde ik druppels zweet zich naar omlaag werken. Ik zag de mond van de leerling tegenover me nog wel bewegen en knikte maar.

Zo zat ik, dertig jaar oud, ambtenaar in gemeentedienst, met voor zich een veelbelovende jongeling op weg naar het konsertpodium, die in moeizaam Engels vertelde over de inhoud van een door hem gelezen boek (werk) en wat hij ‘eruit gehaald’ had. En ik luisterde naar hem met belangstelling en knikte instemmend. Straks zou ik hem een cijfer geven (toekennen) en hij zou zich opgelucht de school uit haasten. Daarna zou er weer een leerling (kandidaat) tegenover me plaatsnemen, de laatste van deze serie. En morgen zou er weer een nieuwe serie komen. En volgend jaar...

Maar wat kon ik ze leren?

Hoe kon ik in het Engels zeggen waarvoor ik in het Nederlands geen woorden had?

Maar niemand werd de dupe.

Misschien was dat genoeg.

Maar niemand werd wijzer.

En niemand zag dat ik dood was.

Het leven was een wonder. Dood zijn en toch ademhalen. Koud zijn en versteend en toch leegstromen van heet zweet.

Ooit had ik wel geleefd, dacht ik, maar dat was millennia geleden, toen er nog geen herinneringen waren en tepels nog van vlees en niet van glas, toen alles nog warm was en vloeibaar en niet gestold en hard, toen ik nog bloed in mijn aderen had in plaats van zweet, toen een aanraking een woord was, een streling een zin, toen dieren nog konden spreken en woorden nog iets betekenden, toen verwondering nog uitbundig was, de aarde nog niet ontgoocheld... toen ik nog niet de dikke vrouwen zocht omdat ik

[p. 33]

slank zo mooi vond, nog niet dronk omdat ik toch al zoveel op had, nog niet de stank zocht omdat de zoete geuren verdwenen waren, nog niet de plastic roos afstofte...

Rustig. (2x)

De laatste leerlinge.

Ik legde haar boekenlijst voor me neer en bestudeerde de titels. Ze kwamen me bekend voor, maar ik kon er niets mee beginnen. Het klaslokaal was een grote, houten kist vol met vragen, maar de vragen waren op en ik zat op de bodem van de kist. Rondom werden vuren gestookt, zodat de lucht binnen dun en heet werd. Ieder moment konden nu de droge wanden met één doffe klap in brand slaan. En in deze hel zat ik, tegenover een ander mens, een vrouw; bijna.

Ik dacht aan mijn hond die nu achter in mijn auto lag te stoven en te verstrammen; lichtjaren ver verwijderd, in een eeuwige duisternis.

Ik staarde naar mijn handen.

Mijn handen, die al zoveel hadden aangeraakt, zoveel waarvan ze, bij nader inzien, beter hadden kunnen afblijven. En mijn ogen die ernaar keken.

Mijn ogen, die alleen nog maar bij nader inzien konden waarnemen.

Mijn hart dreunde moedeloos voort, diep in mijn borstkas.

Ik stelde me voor hoe ze die morgen was opgestaan, ongeveer toen ik me in Haarlem stond te scheren. Ze was niet nerveus geweest, waarom zou ze; ze had immers alles gelezen en begrepen? Ik zag hoe ze zich waste en schone kleren aantrok, op weg ging naar school. Net als ik.

Ik begon in het Engels te zwetsen en vroeg, geloof ik, of ze nerveus was, terwijl een golf hete schaamte naar mijn gezicht steeg.

Ik moest haar ondervragen.

Wat een belediging!

Ik keek haar hulpeloos aan.

Ze droeg een lichtbruin khaki overhemd.

Onder haar oksels zaten zwarte plekken transpiratie.

Ze glimlachte.

Ik wilde haar oksels schoonlikken en haar om vergiffenis smeken...

[p. 34]

De begraafplaats Zorgvlied aan de Amstel mag men met zijn auto alleen oprijden mits men zo langzaam rijdt als een begrafeniswagen. Een redelijke voorwaarde.

Ik bracht mijn auto tot stilstand bij het pad waaraan het graf van mijn vader zich bevond.

Ik stapte uit en keek om me heen.

Er was geen levend wezen te bekennen.

Ik tilde de hond in zijn laken uit de achterbak en liep snel naar zijn laatste rustplaats. Met het blik groef ik een kuil en legde het dier erin.

Ik vouwde zijn oren langs zijn kop en deed zijn poten recht. De lijkverstijving was al duidelijk ingetreden, voelde ik.

Een grote, ontheemde vlo kroop traag over een van zijn testikels. Ik sloeg het laken dicht en schoof het gat vol zand.

Met de stoffer wiste ik de sporen uit.

Bij de uitspanning Het Kalfje aan de Amstel nam ik plaats op het terras aan het water. De zon scheen fel en was nu op zijn heetst.

Een ranke boot met vier roeiers sneed door het zilveren water.

Ik bestelde een groot glas bier.

Met lange teugen dronk ik het in één keer uit, waarbij ik in de onmetelijk lege hemel staarde.