De Tweede Ronde. Jaargang 2

[p. 129]

Opblijven
John Updike
(Vertaling Adriaan Vreugdenhil)

Na half tien, toen hij het laatste kind, Judith, in bed had gestopt met een kus die hem, nu zij twaalf was en haar gezicht breed als van een volwassene, beangstigde in het donker - de baby die zij eens was geweest, zweefde op immense hoogte boven de warmlippige vrouw die zij aan het worden was - ging Richard naar beneden en begon op zijn vrouw te wachten. Zijn moeder was altijd opgebleven voor hem en voor zijn vader, het licht in huis aanlatend in afwachting van hun thuiskomst na de basketballwedstrijd, de zwemcompetitie, het middernachtelijke avontuur met de gestrande auto. Als hij op zulke avonden vanuit de kou het huis binnenkwam had de jongen zijn moeder gezien als het verblindend middelpunt van een wereld in rust, een verkieslijker wereld, en had hij haar benijd om haar avond alleen, in de warmte bij de radio. Nu nam hij haar oude rol over, maakte toast voor zichzelf, dronk een glas melk, klikte de televisie aan, klikte hem uit, schonk wat bourbon in, merkte dat zijn ogen zelfs niet op een krant gericht wilden blijven. Hij liep naar het raam en staarde naar de straat buiten, waar een half dode iep het licht van een straatlantaarn verbrokkelde tot onrustig kantwerk. Toen ging hij naar de keuken en staarde het donker in van de achtertuin waar, na een plens licht van de koplampen en de snik van een motor die afslaat, Joan zou verschijnen.

Toen de uitnodiging kwam hadden ze afgesproken dat zij tot elf uur weg kon blijven. Maar tegen half elf bonkte zijn hart, begon de bourbon erin te gaan als water en merkte hij in een kamer te staan en niet meer te weten dat hij door de deur was gekomen. Dat Picassobord dat ze samen hadden uitgekozen in Vallauris. Die bloemlezingen uit hun studietijd, door elkaar op de planken. Het slagveld van schoolboeken en speelgoed van de kinderen, achtergelaten bij de ordeloze aftocht na het eten. Om vijf over elf beende hij naar de telefoon en legde zijn hand op de hoorn, maar was niet in staat het nummer te draaien dat in zijn vingers tintelde als een wijsje. Haar nummer. Hun nummer, dat van de Masons.

[p. 130]

Het huis waar zijn vrouw door was opgeslokt was er een waar hij zich altijd welkom en op zijn gemak had gevoeld, dat veel weghad van zijn eigen huis, maar er toch in ieder detail genoeg van verschilde om opwindend te zijn, en waar de vrouw des huizes, in haar eentje op hem wachtend, naakt bovenaan de trap had gestaan. Een duizelig makend welkom, haar schouders gehuld in het licht van de ochtendzon dat door het raam naar binnen viel, haar vlees zinderend tot in de vezels.

Hij ging naar boven en keek om de beurt naar de slapende kinderen, in de hoop dat daarmee een half uur van wachten zou worden gevuld. Weer beneden in de keuken merkte hij dat er pas vijf minuten waren verstreken, en omdat de zekerheid dat hij dronken zou worden hem huiverig maakte voor nog meer bourbon probeerde hij zich kwaad te maken. Hij dacht eraan zijn glas stuk te gooien, besefte dat hij hier de enige was om het op te ruimen en zette het leeg terug op de keukenbar. Kwaad worden was hem nooit makkelijk afgegaan; als kind al had hij gemerkt dat er niemand was om kwaad op te worden, alleen maar vermoeide mensen die het je graag naar de zin wilden maken, brave zielen, slapend of wakker, gevangen binnen de grenzen van een universum dat zelf door de schoonheid van zijn details en zijn aanstekelijke schijn van vrijheid goedbedoeld leek. Om de tijd door te komen probeerde hij dan maar wat te huilen - maar produceerde alleen het belachelijke droge, snauwerige snikken van een man alleen. Hij zou de kinderen nog wakker maken. Hij ging naar buiten, de achtertuin in. Door struiken die hun bladeren hadden afgeschud, keek hij naar koplampen die zich huiswaarts spoedden na een vergadering, een film, een rendezvous. Hij stelde zich voor dat hij vanavond de lichten van haar wagen zou herkennen nog voor ze het pad op zouden draaien en bij thuiskomst de tuin in een vloed van licht zouden zetten. De tuin bleef donker. Het verkeer nam af. Hij ging weer naar binnen. De keukenklok stond op vijf over half twaalf. Hij liep naar de telefoon en keek ernaar, van zijn stuk gebracht door het probleem dat zich hier voordeed: een onzichtbaar slot dat zijn vingers niet konden openbreken. Zo ontgingen hem Joans koplampen die de tuin indraaiden. Toen hij keek liep zij al naar hem toe, onder de esdoorn, vanaf de verstomde auto. Ze droeg een witte jas. Hij deed de keukendeur open om haar te begroeten, maar zijn opwelling haar te omhelzen, haar in zijn borst te sluiten als een hart dat een omloop had gemaakt en

[p. 131]

was teruggekeerd, bleek plotseling achterhaald, overdreven en onecht geworden door de totale, ontwapenende vertrouwdheid van zijn vrouw.

‘Hoe was het?’ vroeg hij.

Ze kreunde. ‘Ze hadden allebei vreselijk veel moeite om een zin af te maken. Het was ellendig.’

‘Arme stakkers. Arme Joan.’ Hij herinnerde zich zijn eigen ellende. ‘Je had om elf uur terug zullen zijn.’

In de keuken deed ze haar jas uit en gooide hem over een stoel. ‘Ik weet het, maar het zou zo grof zijn geweest om weg te gaan, ze waren allebei een en al goedheid en liefde. Het was vréselijk frustrerend; ik kreeg gewoon geen kans om me kwaad te maken.’ Ze zag er verhit uit, haar ogen schitterden en vlogen langs hem heen naar de keukenbar waar de bourbon stond te wachten.

‘Je kan kwaad zijn op mij,’ bood hij aan.

‘Ik ben te moe. Teveel in de war. Ze waren zo lief. Hij is niet kwaad op jou en zij kan zich niet voorstellen waarom ik kwaad op haar zou zijn. Misschien ben ik wel gek. Wil je iets te drinken voor me inschenken?’

Ze ging op de keukenstoel zitten, bovenop haar jas. ‘Ze zijn net als mijn ouders,’ zei ze. ‘Ze denken dat de mens voor verbetering vatbaar is.’

Hij gaf haar het glas. ‘Ze gaf je niet de kans om je kwaad te maken,’ drong hij aan.

Joan nam een slokje en zuchtte; ze leek een actrice die net van het toneel komt, haar gebaren nog doordrenkt met theatrale overdrijving. ‘Ik vroeg haar hoe zij zich zou voelen en ze zei dat ze het fijn had gevonden als ik met hem naar bed was geweest, dat er geen vrouw was van wie ze liever had dat hij ermee naar bed ging, dat ik een geschenk zou zijn dat ze hem uit liefde zou hebben gegeven. Ze noemde me maar steeds haar beste vriendin, telkens weer, met die kalmerende, zekere stem; zò erg heb ik haar nooit als mijn beste vriendin gezien. Het hele jaar door had ik al die spanning tussen ons gevoeld en nu weet ik natuurlijk waarom. Het hele jaar kwam ze steeds naar me toe dansen met dat ondeugende arrogante trekje dat ik niet begreep.’

‘Ze mag je erg graag en we hebben het er vaak over gehad hoe je zou reageren. Ze zag er vreselijk tegenop.’

‘Ze zei maar stééds dat ik kwaad op haar moest zijn en daardoor werd het natuurlijk onmogelijk. Die kalmerende, zekere stem. Ik

[p. 132]

geloof niet dat ze ook maar iets hoorde van wat ik zei. Ik kon zien hoe ze zich op mijn lippen concentreerde, zich ècht concentreerde, weet je, maar ze zat de hele tijd te bedenken wat ze daarna tegen mij zou zeggen. Ze heeft een jaar lang voorbereid wat ze zou zeggen. Ik heb hem om. Geef me alsjeblieft geen bourbon meer.’

‘En hij?’

‘O, hij. Hij was gek. Hij noemde het steeds maar weer een openbàring. Het schijnt dat ze een geweldig sexleven hebben sinds ze het hem heeft verteld. Hij gebruikte steeds maar woorden als begrip en medeleven en zei telkens dat we elkaar moesten helpen. Het was net als in de kerk, en je weet hoe ik over mijn toeren raak in de kerk, hoe ik begin te huilen. Elke keer dat ik probeerde te huilen gaf hij me een zoen, en daarna haar een zoen: volkomen onpartijdig. Smak, smak. We zijn één en dezelfde persoon! Ze heeft mijn identiteit gestolen!’ Ze hield haar glas met ijsklontjes omhoog en trok verontwaardigd haar wenkbrauwen op. Ook haar haar leek omhoog te komen vanaf haar schedel; ze had hem eens beschreven hoe zij, als ze bij het golfspelen een slag verknalde, haar haar hoorde knisteren als het van woede overeind ging staan.

‘Jouw haar is veel springeriger,’ zei hij.

“Bedankt. Jij kan het weten. Hij wou je steeds maar opbellen. Hij zei telkens dingen als: ‘Laten we die goeie ouwe Richard er bij halen, die boef. Ik mis 'm, die ouwe verleider.’ Ik moest steeds weer zeggen dat jij nodig was als oppas.”

‘Tamelijk castrerend.’

‘Je bent voorlopig mans genoeg geweest, lijkt me.’

‘Je had moeten zien hoe ik op je heb zitten wachten. Ik bleef maar van het ene raam naar het andere rennen als een kloek die een kuiken kwijt is. Ik hàd het niet meer, lieverd. Ik had je nooit naar die afschuwelijke mensen toe moeten sturen om ze jou de les te laten lezen.’

‘Het zijn geen afschuwelijke mensen. Jij bent afschuwelijk. Je mag blij zijn dat ze niet in oorlog geloven. Ze vinden verontwaardiging iets onnozels. Kinderachtig. Ze zijn alleen zo verklààrderig. Hij had het maar steeds over een groter goed dat hieruit zou voortkomen.’

‘En jij? Geloof jij in oorlog of in een groter goed?’

‘Ik weet het niet. Ik wil wel geloven in nog een beetje bourbon.’

De volgende vraag brandde op zijn lippen, was zo vol van licht

[p. 133]

dat hij niet kon vergeten dat het zijn tong schroeide. ‘Wou zij ook dat ik erbij was?’

‘Dat zei ze niet. Zò tactloos is ze nou ook weer niet.’

‘Ik heb haar nooit tactloos gevonden,’ waagde hij op te merken.

Joans haar leek naar alle kanten uit te staan; ze gesticuleerde als een sopraan. ‘Waarom ben je er niet met haar vandoor? Waarom ga je er nou niet met haar vandoor? Dòe iets. Ik kan niet tegen nog zo'n love-in, of teach-in, of wat het ook is. Ze zeiden steeds maar dat we er samen iets van moesten maken, dat we voeling moesten houden. Ik wil met niemand voeling houden.’

‘Maar blijkbaar...’ begon hij.

Ze onderbrak hem. ‘Doe niet te zuinig met het ijs.’

‘...heb ik het liefst jou. Ik vond het vreselijk dat je er niet was vanavond. Ik vond het erger dan ik me had kunnen voorstellen.’

Hij sprak heel zorgvuldig en staarde neer op de bar, terwijl hij hun glazen die op de rand van een afgrond schenen te balanceren opnieuw volschonk; Joans veilige thuiskomst had binnenin hem een onpeilbaar verlies blootgelegd - het verlies van, met haar kalmerende, zekere stem, de ander.

* Dit verhaal (Waiting Up; © John Updike, 1979) is overgenomen uit de bundel The Maples, waarvan binnenkort een Nederlandse vertaling verschijnt bij Uitg. Meulenhoff, onder de titel ‘Een huwelijk in afleveringen’.