Twee zestiende-eeuwse Spelen van de Hel

[p. 80]

Aantekeningen II
G = Het Spel van de Groote Hel

Bedrijven

I 1-394: Mandaat
II 395-768: Aankomst van Gheestelick en Waerlick in de hel
III 769-1234: Rechtszitting

Personen

Knagende Consiency, een duvel = secretarius van der hellen,	in I,		III
Waerlick Quaet Rigement, als een raetsheer,	in	II,	III
Schijn van Geestelickheyt, een moninck,	in	II,	III
Die Verdoemenis, een duvel = den wachter,	in	II,	III
Tende van die Tijt, als die doot,	in	II
De Sonde, een duvel = die poortier,	in	II,	III
Lucifer,	in		III
Gulzicheyt = grijpier,	in		III
Zinderises = procurator van der hellen,	in		III

Personen die in G aangeklaagd worden.

Geestelikheid: heylige buycken 42, rechter-int-geestelick 51, droncken predicant 68, die valsche leeringe preecken 72, ongeleerde pastooren ende cappellaenen 79, geesteliken in concubinaat 87, die persoonen om ghelt int clooster nemen 99, biechtvaers 106, die ‘den geest maeken’ 120, musyckers 129.

Wereldlike Overheid: officier 145, die Herodes slachten 153, procurator, advocaet 160, rechter 1028.

Burgerij: diet evangelij in die maw draegen 189, coorenbijter 199, 1103, wardeyn 216, steedewerckluyden 220, barbier, snottoor 227, backker 235, 996, molenaer 240, 994, 1000, wantsnijder 247, nyewevontmaecker 250, heijligegeestmeester 251, apteecker 270, tapper 276, 1020, rabbow 280, snijder 285, wisselaer 288, goutsmit 289, browertsknech 292, smit 305, tinnegieter, ketelboeter 308, cuyper 316, timmerman, metselaer 320, schoenmaecker, bontwercker 328, seylemaecker, schipper 329, heeckelster 332, volder, drager, cruydar 335, schilder, glaesemaecker, beeltsnijder 336, messemaecker, schoemaecker 339, harnasveger 340, visteef, appelteef 343, steenhower, straettemaeker 345, botter 346, 1024, mutsemaeker, houtsager, aemster 348, boer 350, dief 353, kostbare kleding 935, brouwer 966, 975, 980, 1006, vleyshower 981, zegelvervalser 1022, booter ende caescooper 1113, wantsnijder 1127 ofslager van die vis 1140.

In G wordt vaker dan in B een verkeerde handeling omschreven, zonder dat er bepaalde personen bij genoemd worden.

Invloed van de bijbel: terwijl B slechts een enkele maal in voorstelling of bewoordingen direkt aan een bijbeltekst herinnert, is dat met G voortdurend het geval; het meest natuurlik in het 2e bedrijf, waar Schijn en Waerlick op rederijkerswijze de bijbelse geschiedenis plunderen, maar ook in andere gedeelten. Bij een spel van sinne, vooral van zo ernstig karakter, is dit een normaal verschijnsel, en men moet er niet de invloed van een geestelike achter zoeken. Wel bewijst het de omvangrijke bijbelkennis onder leken, begrijpelik toen kerkelik en maatschappelik leven zoveel meer in elkaar grepen als in onze tijd - en ook de grote belangstelling voor deze dingen onder de rederijkers.

[p. 81]

G Titel. Waerlick (Quaet) Rigement = de gehele burgerij, niet alleen het besturende deel (zie RIGEMENT). In Bruer Willeken 189 hebben Geestelyck, Weerlyck gemeynte en Heeren elk hun eigen ladder om te ‘commen totten stoel van eeren’, meestal vinden we echter de verdeling in tweeën.
In Trauwe is 't kostuum der personen symbolies: Geestelyck = alle Staeten (991) = een geestelyck man, hebbende geschilderde briefkens van geestelycke personen op syn cleet (1177), werlyck = alle ambachten (993) = een staetelyck man, hebbende op syn cleet schilden van alle ambachten (1001).