Ts. Tijdschrift voor tijdschriftstudies. Jaargang 2002 (nrs 11-12)

[p. 56]

[Het archief]
Het Roosevelt Study Center
Marc van Gestel

In de oude binnenstad van Middelburg, als scherp contrast omringd door een wiel van winkelstraten voorzien van Bakker Bart en Hema, ligt de abdij. Eén stap het binnenplein op en de bezoeker treedt de Middeleeuwen binnen. De dertiende eeuw om precies te zijn. Toch heeft de tijd niet stilgestaan. De abdij is het onderkomen van het Roosevelt Study Center. Genoemd naar de familie die in de zeventiende eeuw Zeeland verliet om zich te vestigen in Amerika en die zich daar van immigrantenfamilie tot dynastie van bijna koninklijke proporties opwerkte. Genoemd vooral naar de drie beroemdste nazaten van de familie: Theodore Roosevelt, president van Amerika van 1900 tot 1908, Franklin Delano Roosevelt, president van 1932 tot 1945 (langer dan welke Amerikaanse president dan ook) en Eleanor Roosevelt, niet alleen fdr's vrouw en voorvechtster van burgerrechten tot in de jaren zestig, maar als Theodore Roosevelts nichtje ook een echte Roosevelt.

Als onderzoeks-, conferentie- en documentatiecentrum is het rsc vrij bijzonder in Europa. De andere instituten die de studie van Amerika bedrijven, zoals het Kennedy Instituut in Berlijn, zijn verbonden aan een universiteit. Het rsc is niet aan één enkele universiteit gelieerd en functioneert sinds 1990 onder de vleugels van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Bovendien is het onderzoeksterrein dat het rsc bestrijkt nauwer afgebakend dan dat van de andere Europese instituten. Het richt zich op de Amerikaanse politieke en sociale geschiedenis van de twintigste eeuw, de nalatenschap van de drie Roosevelts en de relatie tussen Nederland en de Verenigde Staten.

Hoewel het archief van het rsc qua omvang bescheiden is, weten toch veel onderzoekers uit heel Europa het te vinden. Met name de 73 collecties met primaire bronnen, die vooral op microfiche en -film beschikbaar, zijn zeer in trek. Van de Amerikaanse presidenten Theodore Roosevelt tot en met Richard Nixon zijn de presi-

[p. 57]

dentiële stukken aanwezig, met onder anderen dagboeken en belangrijke documenten over de New Deal en Eleanor Roosevelt. Daarnaast bezit het centrum nog een verzameling van 350 films en video's en meer dan 200 audiocassettes met historische opnamen van onder anderen Franklin en Eleanor Roosevelt.

Het rsc ontving een groot deel van de afgestoten historische collectie van de Amerikaanse Ambassade in Den Haag en kwam onlangs nog in het bezit van een aantal jaargangen van het tijdschrift Saturday Evening Post. Dit tijdschrift is nu onderdeel van de historische tijdschriftcollectie, waar jaargangen van The Ladies' Home Journal, The Sheboygan Nieuwsbode en The Zeeland Record ook deel van uit maken.

De bibliotheek bestaat uit een collectie van meer dan 6500 boeken die in het onderzoeksprofiel passen, dus voornamelijk over de twintigste-eeuwse geschiedenis van Amerika. Een dertigtal vaktijdschriften is aanwezig, vooral ten behoeve van de aanwezige promovendi.

Behalve door het onderzoek is het rsc ook bekend door de uitreiking van de Four Freedoms Awards, genoemd naar de principes die Franklin Roosevelt als pijlers van de democratie beschouwde: de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van godsdienst en de vrijwaring van gebrek en vrees. Onder de ontvangers van de prijs, die sinds 1982 wordt uitgereikt, zijn de Dalai Lama, Desmond Tutu en Liv Ullmann.

Elk jaar worden de Theodore Roosevelt American History Awards uitgereikt, voor de beste doctoraalscripties op het gebied van de Amerikaanse geschiedenis. En of dat niet genoeg is, fungeert Middelburg ook nog als locatie voor maar liefst drie conferenties per jaar. Elk jaar een conferentie van de Netherlands American Studies Association (nasa), één voor Europese historici die zich met Amerika bezighouden, en een eigen conferentie, met onderwerpen als ‘de Koude Oorlog’, ‘tijdschriften als instrumenten van de Amerikaanse cultuur’ (dit jaar) en volgend jaar ‘de relatie tussen Amsterdam en New York’.

Het rsc begon in 1986 op bescheiden schaal. Een directeur, Cornelis van Minnen, een secretaresse en sinds 1990 een promovendus, wetenschappelijk medewerker Hans Krabbendam. Langzaamaan groeide de staf, vooral door de toename van het aantal promovendi, die in Middelburg door samenwerking met de Amerikanistiekopleidingen aan de Nederlandse universiteiten hun onderzoek konden doen. Momenteel zijn er vijf aio-plaat-

[p. 58]

[p. 59]

sen. Vanaf 1 januari 2002 is er bovendien een postdoc-plaats bijgekomen. De kosten voor deze onderzoeksplaatsen worden gedeeld tussen de universiteiten die de onderzoekers leveren en het rsc, dat gefinancierd wordt door diezelfde universiteiten, de provincie Zeeland, de knaw, de Franklin and Eleanor Roosevelt Institute, de Theodore Roosevelt Association en andere instituten en bedrijven. De beperkende factor is op dit moment eigenlijk alleen de ruimte. De Abdij begint vol te raken.

Focus op tijdschriftonderzoek

Wat het RSC bij uitstek interessant maakt voor tijdschriftonderzoekers is de affiniteit die het instituut al vanaf het begin heeft met tijdschriftonderzoek. Hans Krabbendam promoveerde in 1995 op een kritische biografie over de Nederlandse Amerikaan Edward Bok, die hoofdredacteur was van het in zijn tijd befaamde vrouwenblad Ladies' Home Journal. De periode van 1890 tot 1930 zag in Amerika de opkomst van de consumentenmaatschappij en een van de tastbare gevolgen daarvan was de groeiende populariteit van tijdschriften die zich richtten op de consument. Ladies' Home Journal was in die periode een van de succesvolste bladen in zijn soort en is vanaf het oprichtingsjaar 1883 tot 1920 op microfilm aanwezig in het rsc.

Momenteel werken Elke van Cassel, Usha Wilbers en Tom Kuipers aan proefschriften over een Amerikaans tijdschrift. Alledrie studeerden af aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. De drie onderzoeken vallen binnen het samenwerkingsverband Magazines and Periodicals as Instruments of Twentieth-Century American Culture tussen de vakgroep Amerikanistiek van de Katholieke Universiteit Nijmegen en het rsc.

The Reporter

Elke van Cassel schrijft de geschiedenis van The Reporter, in 1949 opgericht door Max Ascoli, die in 1931 Italië ontvluchtte omdat hij in problemen kwam vanwege zijn antifascistische ideeën. De redactie vulde het blad met grondige analyses en artikelen over het Amerikaanse binnenlandse en buitenlandse beleid. Het tijdschrift werd veelvuldig gelezen door de beleidsmakers en deskundigen in Washington dc. The Reporter was verplicht leesvoer tot in het Witte Huis en de artikelen die erin verschenen poogden het beleid daadwerkelijk te beïnvloeden. Maar de reikwijdte van het blad was groter: op het toppunt van zijn roem had het tijdschrift een oplage van 200.000 exemplaren. Dat was ten tijde van de Koude Oorlog, een periode waarmee de geschiedenis

[p. 60]

van het tijdschrift nauw verbonden is.

De geschiedenis van The Reporter is er een van de opkomst en ondergang van het blad, dat rechtlijnig bleef in een veranderend land. De oorlog in Vietnam luidde de ondergang in. Ascoli bleef de regering steunen terwijl de publieke opinie langzaam omsloeg. Ascoli's steun betekende overigens niet dat de redactie dogmatisch het standpunt van de hoofdredacteur uitdroeg. Zijn opinie kwam vooral naar voren in zijn hoofdredactionele artikelen. Elders in het blad waren tegelijkertijd andere geluiden te horen. Het onvermogen van Ascoli om het tijdschrift los te laten droeg bij aan de ondergang ervan in 1968.

Voor archiefonderzoek vertrok Van Cassel twee keer naar de uitgebreide archieven van The Reporter in Boston, waar zij de redactionele correspondentie van het tijdschrift onderzocht.

The Paris Review

The Paris Review werd in 1953 opgericht door een aantal studenten van Yale en Harvard. Het literaire tijdschrift, waarvan de eerste twintig jaar het onderwerp van het proefschrift van Usha Wilbers is, werd uitgegeven in paperback - dus in boekvorm en klein formaat. Dat was destijds een vernieuwende vorm. In de eerste twee decennia van het bestaan van het blad



huisde de redactie daadwerkelijk in Parijs en werd het drukwerk in Nijmegen verricht, hoewel het zich wel degelijk op de Amerikaanse markt richtte. Het tijdschrift verhuisde na twintig jaar om financiële en praktische redenen naar Amerika.

The Paris Review bood een podium aan veel beginnende schrijvers en dichters die later wereldberoemd zouden worden: Jack Kerouac, Philip Roth en Jay McInerney publiceerden erin, maar er was ook plek voor Europese schrijvers die in vertaling geïntroduceerd werden aan het publiek. Waar het tijdschrift echt beroemd om werd waren de diepgravende interviews met schrijvers. Het auteursinterview als genre groeide hierdoor uit tot een gerespecteerde vorm van literaire kritiek. De Review is inmiddels al lang geen ‘little magazine’ meer, maar een internationaal erkend literair forum met een groot aanzien.

Ook Usha Wilbers dook het archief in. In New York bestudeerde zij de correspondentie tussen de redacteuren. Briefwisselingen tussen de redactie en de auteurs waren er nauwelijks, want op het verwijderen van enkele

[p. 61]

door de auteurs zo geliefde obsceniteiten na, sleutelde de redactie weinig aan de verhalen en gedichten.

Commentary

In 1945 verscheen het eerste nummer van het Joods-Amerikaanse tijdschrift Commentary. De eerste tien jaar was het een Joods blad met aandacht voor algemene zaken en vanaf 1960 vond er een verschuiving plaats naar een algemene invalshoek met aandacht voor Joodse zaken. In 1960 werd Norman Podhoretz hoofdredacteur. In de periode 1960-1981 maakte het tijdschrift een ideologische slag van links-radicaal naar neoconservatief. In de jaren veertig en vijftig vormde zich een groep links-radicale ‘New York intellectuals’. Zij oordeelden in de jaren zestig in het licht van de Stalinistische Sovjet-Unie dat er met het Amerikaanse politiek systeem eigenlijk niets mis was en zetten zich vanaf dat moment af tegen de radicalen, die tegen Vietnam en de Amerikaanse regering protesteerden. De periode van 1960 tot



1981 onderzoekt Tom Kuipers voor zijn dissertatie. Vanaf ongeveer 1970 ontwikkelde het blad een neoconservatieve smaak. De rol van Podhoretz daarin is onmiskenbaar. In een land waarin links en rechts even vaag als afgebakend zijn, ligt een radicale koerswijziging als deze zeer gevoelig. Over het verzoek van Kuipers om de archieven te mogen bekijken moest daarom goed nagedacht worden. Kuipers kreeg toestemming en het feit dat hij geen Amerikaan is zal daarbij ongetwijfeld een rol hebben gespeeld.

Ook in de archieven van Commentary is veel redactionele correspondentie te vinden. De redactie redigeerde nogal strak, omdat de artikelen, vaak van een hoog intellectueel abstractieniveau, voor de leek (overigens voorzien van een flinke basiskennis) te lezen moesten zijn. Er zijn daardoor naast correspondentie tussen redactie en lezers ook veel brieven van de auteurs met de redacteuren bewaard gebleven.

Op zoek naar de context

Het onderzoeken van de inhoud en van het redactionele beleid van de tijdschriften zelf is niet genoeg. De drie tijdschriften moeten ook geplaatst worden in de tijd en binnen de Amerikaanse cultuur. Hoe schrijft The Reporter over bijvoorbeeld Civil Rights? En wat bracht het tijdschrift er toe om daar zo over te schrijven?

Het blijkt dat de vooraanstaande tijdschriften elkaar flink in de gaten

[p. 62]

[p. 63]

hielden. Een klein aantal redacties bepaalde dus wat de hot issues waren. Tussen de drie tijdschriften in dit project zijn met enige goede wil wel banden te vinden. The Paris Review en Commentary kwamen beiden uit New York en kwamen voort uit respectievelijk de literaire en de intellectuele kringen. Auteurs die bijdragen leverden aan Commentary schreven soms ook voor The Reporter, zeker omdat stukken voor The Reporter goed werden betaald. Podhoretz zelf leverde sporadisch bijdragen aan The Reporter, dat in tegenstelling tot Commentary geen forum was voor discussies, maar als doel had zijn lezers te informeren over wat gaande was en de lezer dan zelf een mening te laten vormen. Dat doel was opmerkelijk omdat The Reporter een duidelijke opinion maker was die invloed had op de binnen- en buitenlandse politiek van Amerika.

Groeiende aandacht voor het tijdschrift als object

Het tijdschriftonderzoek bij het Roosevelt Study Center, en dan vooral het huidige project, beleefde zijn hoogtepunt in een conferentie in de tweede helft van april van dit jaar. De methodiek van het tijdschriftonderzoek stond op deze bijeenkomst centraal, want er bleek volgens de Middelburgse promovendi, die de conferentie organiseerden, een grote behoefte te bestaan om daarover te discussiëren. De focus van het tijdschriftonderzoek bij het rsc ligt op dit moment meer bij het tijdschrift als object dan het als tijdschrift als bron. Niet alleen de inhoud wordt onderzocht, maar ook de achtergrond, de plaatsbepaling binnen het genre en binnen de cultuur en de invloed van het tijdschrift daarop.

De huidige interesse van het Roosevelt Study Center voor tijdschriftonderzoek zal niet verdwijnen, maar de aandacht is en blijft gericht op de Amerikaanse geschiedenis in het algemeen. Dat maakt het rsc bij uitstek hèt kenniscentrum voor de Amerikanistiek.

·> Marc van Gestel is historicus, afgestudeerd in contemporaine geschiedenis met als specialisatie Amerikanistiek. Hij is werkzaam bij de nos als literatuuronderzoeker en eindredacteur van het tijdschrift Media Compact.

Roosevelt Study Center

Abdij 9

Postbus 6001

4330 la Middelburg

0118-631590

web: www.roosevelt.nl

e-mail: [e-mail]

Openingstijden: op afspraak