De Tsjerne. Jaargang 23

[p. 211]

Hein F. Faber / Dit is bigreatlik

As in maelstream hie de merke harren nei it midden fan it plein sûcht, de beide greate keardels en har lytse, dûbele maet. Sa út sé hiene hja oeral op en yn west en nou stiene hja elkenien yn 't paed. De merkegongers dy't mienden der hwat fan sizze to moatten, lieten it dochs mar oergean as hja nei oankamen. Hja rounen sels in stapke hurder as de âldste har mei syn bloedtrochsketten ljochte eagen spotsk oanseach. Hja hoegden wier gjin lefferts to wêzen om der fan ôf to sjen de merkefreugde to forsteuren.

Oars, de mannen hiene sa to sjen gjin kwea yn 't sin. Mar Uulke, de lytse, wie der net sa wis fan. Hifkjend seach er fan de skipper nei de nije feint. De beide greate keardels wiene it him to iens. Neffens him hie it nou moai genôch west. Hja wiene al in hiel ein hinne en de skipper hie in minne drank oer him. De nije feint die oars neat as gnizen en dêr hie er it hielendal net op stean.

‘Wy moatte nei board, Goaitzen,’ dreau er syn baes.

Gekoanstekkerich seagen de beide greate keardels op him del. ‘Dou moatst nei board,’ sei de skipper, ik en Marten binne hjir noch lang net útsjoen.’

‘My bêst, as jimme der mar om tinke dat wy fannacht fare moatte,’ sei Uulke.

‘Dat komt op in ûre net oan,’ sei de skipper. ‘Kom, Marten, ik wit hjir it paed.’

‘Dou silst it paed net witte,’ gniisde Marten. ‘Moat Uulke net mei? Dy sil dochs ek wolris hwat wolle... as kin er neat?’

‘Uulke hat ien dêr't er by torjuchte kin.’

‘Dou ek,’ lake Marten, ‘bliksem nou. Mar hjir net.’

‘Ik wit hjir it paed,’ sei Goaitzen mei de finger omheech. ‘Kom, Marten!’ Uulke seach harren gean. Hja lavearren tusken de merkegongers troch dy't der wol foar oppasten gjin averij to meitsjen. ‘De segen,’ sei Uulke, draeide him om en gyng ûnderwei nei harren skip. Sa gau as er ûnder de merkeljochten wei wie kaem er yn in útdôve stêd. De steiger oan de haven lei der tsjuster en forlitten hinne. Allinne ûnder de inkelde lantearnen blonk in plasse ljocht. Yn ien fan dy plassen widze de botter.

[p. 212]

De lânfêsten leine slop. It tij wie al hast op syn heechst. Uulke hoechde him net sakje to litten. ‘Komt goed út,’ tocht er, ‘strak gjin lijen om oan board to kommen.’

Hja wiene hals oer de kop de stêd ynrekke mei't hja by it ynfaren fan de haven de merkemusyk hearden. Goaitzen en Marten hiene de earen opstutsen as âlde kavaleryhynders en Uulke wie sa goed net as hy moast fuortendaliks mei. It hie him ek net sa min talike, mar hy mocht der net oer om de boel sa mar lizze to litten.

It hie fleurich genôch west. Uulke spuide der ek net yn, mar lyk as de skipper en Marten... Dy beiden wiene oan elkoar weage. O, hy wie ek gjin ingel as er mei de skipper op stap wie, mar hy wist fan ophâlden en koe dan almeast Goaitzen wol meikrije. Dizze kear wie dat net biteard. Marten reage al syn praet oan de kant mei syn: It is nou feest!

Uulke rêdde de boel op. It greatseil kaem mei greate slaggen oer de gyk en de fok waerd sa opteard dat der neat heakje koe by it heljen. Hy die it him oan tiid. Hy koe de mannen. Strak sterke kofje meitsje. Hja moasten de oare deis yn Warckom wêze en foar Goaitzen wie it better as Ymkje neat fornaem. ‘As hja nou mar net to lang weibliuwe,’ tocht Uulke, ‘it wurdt skrael silen.’

Hy gyng it trepke del nei it foarûnder, stuts de lampe oan en seach om him hinne. ‘Hm, de kachel oan en dan mar oan it oprêdden.’

Uulke mijde de kofje net en mei gauwens rûkte it foarûnder as in kofjebrânnerij. De lucht wie suver to drinken. Wylst er trije koppen klearsette, grommele hy. ‘Hja koene om my nou hast wol komme.’

Ynienen skeat him hwat yn 't sin. Hy kladdere oan dek, skepte fisk út it bun en makke dy ta. Doe ryklik sâlt der op. Werom yn it foarûnder stookte hy de kachel lôgjend, pakte de pankoekspannen en doe duorre it mar koart as fan de hiele kofjerook wie neat mear to fornimmen. Hy forparte de brette fisk yn trije lyke greate poarsjes. ‘Oars fret de skipper alles allinne op.’

Oars net sa'n minne keardel, dy Goaitzen, mar roppich. Yn alles. In pûr bêst fiskerman, né, dat hie er minder treffe kind. Dy Marten hie net oan board komme moatten. Earder hie er de skipper noch wol sahwat yn de stokken hâlde kind. As Goaitzen werklik dronken wie, en dat wie fuort net oan him to fornimmen, dan wie der gjin lân mei him to bisilen. Dan moast alles stikken en dea... It sil nou ek wol wer raer útpakke. Dy Marten wie ek gjin hier better. Dy hie der aerdich it hantsje fan om Goaitzen oan to fiterjen. Sels soe er net sa gau yn 'e slach gean, al hie

[p. 213]

er de lea derfoar. Hwerom as de skipper dy feint oannomd hie...? Sûpe koe er, mar in fiskerman wie it net.

It wetter falt al wer. De blokken slaen tsjin de mêst. Der komt mear wyn. ‘Fordomme, hwer bliuwe se nou? Freegje dy wiven sa forrekt folle tiid? Strak gjin stûr weardich. Kin by alles allinne opknappe. Ho... dêr hear ik hwat. Se ha de gong der noch al yn.’

Hurd rinnend dûkte Goaitzen op yn it skynsel fan de lantearne. De pet wie er kwyt en it jaske floddere him frjemd om 'e lea. Fuort efter him oan kaem Marten, slop fan laitsjen.

Uulke helle de botter stiif tsjin de wâl en kop efter kop tommelen hja oan board.

‘Ofsette!’ balte de skipper, pakte in boom en bisocht de botter fan de wâl to triuwen. Mei in hoart skeat it skip yn syn touwen.

‘Hou efkes,’ sei Uulke, ‘sil ik him losgoaije?’

‘Gjin gebliksem,’ rôp Goaitzen, helle it mês út de bûse en bigoun yn it lânfêst om to fykjen.

‘Skuor de fok derby!’ raesde er tsjin Uulke, ‘en Marten, snij dou it entertou troch!’

De greate feint lei dûbelgear oer it bun en die neat. Flokkend sprong de skipper fan de plecht en jaepte yn it eftertou.

De fok stie by en rimpen draeide de botter fan de steiger, mei sa'n gong dat it healtrochsniene eftertou midstwa knapte. Mei iens lei de botter sahwat midden yn de haven al suver bûten it lantearneljocht.

Sa mar ynienen wie it allegearre libben op de steiger. Forskate mannen dûkten op yn it ljocht der't krekt de botter noch lei.

‘As de bliksem it seil der by!’ sei Goaitzen.

De lju op de steiger seagen it skip as in skym weiwurden. Yn koar raesden hja de botter efternei. De man oan it roer balte werom: ‘Kom ús mar efternei. Ik ha it mês oan de boom!’

‘Lit se mar oangean,’ sei er tsjin de oaren, ‘stik foar stik doare hja net. Ien hat my de jas fan de bealch snien. Hy leit nou by de bakker tusken de broadtsjes.’

‘Dou hast hwat mist, Uulke,’ gniisde Marten dy't oereinklaud wie en nou oan de hege kant by it roer stie.

‘Dou hast hwat mist,’ grommele Goaitzen. ‘Bliksem, hwat binne hjir fijne froulju. Dy kinne hwat!’

‘Goaitzen kin ek hwat,’ giisgobbe Marten. ‘Goddorie, dy krijt noait syn nocht.’

[p. 214]

Hja wiene de haven út. De wyn foel yn de seilen, en tagelyk gyng de botter skerp oer de side. Marten skeat nei de lege kant. ‘Forrek, kinst net efkes warskôgje?’

‘Dou bist slop yn de knibbels,’ sei Goaitzen forachtlik, ‘en dat fan ien kear der oerhinne.’

‘Ja, mar hou,’ lake Marten, dy't wer nei de hege kant skarrele, ‘ik hie ek in liif fol drank.’

‘Woest sizze dat ik foarby west hie?’

‘Nou, né.’

‘As ik de hûd fol jenever ha,’ sei Goaitzen plechtich mei de finger omheech, ‘krij ik der pas sin oan.’

‘Moatte wy net hwat hegerop?’ sei Uulke, ‘sa sakje wy ôf nei Urk.’

‘Dat moat mar net,’ gnyske Marten, ‘dêr hat men it net op ús stean.’

‘It wienen dêr al den bliksem Urkers,’ sei Goaitzen. ‘Ien ha 'k by de bakker troch de glêzen sodemitere.’

‘Dat hiest sjen moatten, Uulke,’ skattere Marten, ‘hoe't dy fint dêr yn de bôlen omrôlle. Ik ha my dealake.’

‘Wy moatte heger oan de wyn, Goaitzen,’ sei Uulke mei de skoat fan de fok yn 'e hannen.

‘Tinkst dat ik bang fan de Urkers bin?’ sei Goaitzen fûl.

‘Dat net, mar wy moatte nei Warckom.’

‘Wy moatte nei Warckom, ja, wy moatte nei Warckom,’ herhelle Goaitzen om dan ynienen út to fallen: ‘Dat giet dy gjin bliksem oan.’

Dochs helle hy de skoat in eintsje oan en twong tsjin it roer sa, dat de botter stadich by de wyn oproun. Buiswetter stou oer de plecht. De wyn kromp en helle oan. It skip krige mear gong. De ljochten fan de stâd rekken hoe langer hoe fierder efter.

‘Hwat in haest om yn Warckom to kommen,’ lekskoaide Marten. ‘Wolst by it wiif yn de koai?’

‘Jawis,’ sei Uulke, ‘en dat is gâns better plak as dêr't jimme fan 'e jouns west hawwe.’

‘Hwat witst dou dêrfan!’ kaem Goaitzen kwea, ‘dou hast noch noait op in oar lein. Praet net oer dingen dêr'tst neat fan witst.’

‘Hy wit oars krekt hoe't it heart,’ húnde Marten.

‘Ik kin der ek net oer jubelje dat Goaitzen in oar frommis brûkt oant op it libben,’ sei Uulke ûnforsichtich.

‘Tink derom hwatst seist,’ sei de skipper driigjend. ‘Ymkje komt by my neat to koart.’

[p. 215]

‘Dat hast my net sizzen heard.’

‘As Ymkje it dy mar net sizzen heart,’ narre Marten.

‘Dêr sil er wol foar oppasse,’ sei Goaitzen tsjuster, ‘o ja, dêr sil er wol foar oppasse.’

‘Dat witst wol better, Goaitzen. Dou hast my noch noait hwat sizzen heard.’

‘Hwat net west hat, kin komme’ stokele Marten, ‘en dan Goaitzen in hûs fol lêst.’

‘Dou bist net wiis,’ snuorre Uulke.

‘In hûs mei lêst,’ bimimere Goaitzen, ‘hja makket my kâld.’

Al koe er net sa fier sjen yn it tsjuster, dochs hie Uulke wyn en wetter goed achtslein. De sé wie roeriger as er hearde to wêzen. Der siet hurde wyn efter.

‘Hoe is 't skipper, moatte wy net troch de wyn?’ frege Uulke. ‘Wy sitte ryklik heech en alle gong giet der út al is der gâns wyn.’

‘Silstou my silen leare?’ sei Goaitzen broeijerich.

‘Hy wit krekt hoe't it heart,’ gnyske Marten, ‘en by wol it ús wol leare.’

‘Dou hast ek noch fan alles to learen!’ biet Uulke him ta, ‘en grif om dy de bek to hâlden as dy neat frege wurdt.’

‘Sa kin 't wol ta!’ tongere Goaitzen breinroer. ‘Ik kin dy noch wol hwat leare. Ymkje op 'e lije side krûpe, hin, dou smoarge ûnderdoar!’

De fok bigoun to klapperjen en to slaen en wynbaren rounen troch it greatseil. De botter stegere.

‘Wy sitte to heech,’ sei Uulke.

De skipper liet it skip hwat ôffalle, de seilen stiene wer spand. Mei syn bloedtrochsketten eagen seach de skipper falsk nei syn lytse feint. ‘Dat hoechstou my net to sizzen, fordomme. Ik hâld myn skip wol oan de wyn sûnder dy. Dat sil 'k dy biwize. Gean foarop en set de fok goed.’ Forheard seach Uulke nei de skipper. ‘Hwat skeelt der oan dy fok. Dy stiet dochs...’

‘Doch hwat dy hjitten wurdt!’ âlle Goaitzen lulk.

Uulke gyng nei foaren en kladdere by de plecht op. ‘Hy is dronken. Kinst dy better de bek hâlde.’

Mei dat er op de plecht stapte, draeide de botter ûnforhoeds troch de wyn. ‘Skuor oan de fok!’ raesde de skipper tsjin Marten. Mei gewelt kaem de fok oer. Doe't it skip wer op koerts lei wie it foarskip leech.

‘Dat sil him leare,’ grommele Goaitzen, ‘hy wist it dochs sa goed.’

‘Hwer is er bidarre?’ frege de greate feint bitommele.

[p. 216]

‘Underweis nei Inkhuzen,’ sei Goaitzen. ‘Dou hast him oer board set.’

‘Ikke?’

‘Ik faeks.’

Weagen sloegen tsjin de skerpe tsjoene. Drippen kâld stouwetter priken de mannen yn it gesicht. Brûsend floeide it wetter by lâns de gledde siden fan it skip.

Ynienen sei Goaitzen mei klam: ‘Hy is oer board slein. It waeit ek sa forrekte hurd. Hy is oer board fallen.’

‘Hm,’ sei de greate feint.

‘Unthâld hwat ik sein ha.’

‘Dat forjit ik net. Wy ha him net gean sjoen.’

‘Ik tominsten net.’

‘Moatte wy net bisykje om him op to pikken?’ frege Marten, net op syn gemak. ‘Hy sil nou wol bikomd wêze.’

‘Mei dizze wyn? Yn it pûrtsjuster? Dou hast wier noch fan alles to learen.’ Marten seach efterom nei de pinkelende ljochtsjes fan Inkhuzen. ‘Wy binne in hiel ein út de wâl. Hy kin goed swimme, net?’

‘As in brúnfisk. Hy moat him mar rêdde. Hy wit ommers krekt hoe't it heart.’

De wyn helle noch mear oan. In fûle pûster lei it skip fier oer de kant. Marten hie hâlden en kearen om net oer board swypke to wurden. In flap buiswetter sloech oer him hinne. ‘Fordomme, hwat is dat wetter kâld,’ huvere hy.

‘Wy ha to folle seil by stean,’ sei de skipper. ‘Helje de fok der foar wei.’

‘Raemst my net oer board, hear.’

‘Wy dogge elkoar neat.’

Doe't Marten wer by it roer stie, sei Goaitzen: ‘Ik bin sa raer yn 'e hûd. Sjoch ris yn 't foarûnder oft der ek hwat to iten en to drinken is.’

Sa gau Marten it foarûndersdoarke iepen die sloech in brede streep ljocht oer it dek.

‘Forrek,’ tocht de skipper, ‘wy fare gjin ljochten. Uulke moat... o, né...’ It greate stâl fan de nije feint fortsjustere it nei bûten fallende ljocht. Mei in klap sloech Marten it doarke efter him ticht.

‘Neat to finen?’ frege Goaitzen.

‘O, ja. Kofje en bakte fisk.’

‘Nou dan...?’

‘Trije poarsjes bakte fisk. Ien is yn de kooksbak mitere, wei... Trije kofjekoppen dweilden oer de flier. Ien oan diggels...’

[p. 217]

‘Wel, dat komt dan goed út,’ sei Goaitzen. ‘Wy ha oan twa genôch.’

De oare deis founen fiskerlju fan Inkhuzen by leech wetter in lytse, dûbele man op de stiennen fan de gloaijing. De drinkeldeade hie neat oan de fuotten en kile of jas hie er net oan. De mannen leine him hegerop yn it gers. ‘Dat is bigreatlik,’ sei ien fan harren, ‘de gloaijing helle en dochs forsûpt.’