De Tsjerne. Jaargang 23

[p. 85]

Durk van der Ploeg / De Heilân

Minne sit op sneintomiddei yn 'e sinne op 'e reinwettersbak to haweven. As er mem har hastige fuotstappen yn 'e stege heart springt er oer it stekje fan it tún en bliuwt om 'e hoeke fan it hûs stean to wachtsjen. Hy kin it gnizen suver net litte as er mem har holle út 'e stege kommen sjocht. Se kuert alle kanten út.

- Minne, Minne! ropt se.

Minne jowt gjin azem.

- Dou hast my heard, smychel astou biste. Dou silst mei nei tsjerke! As mem om 'e hoeke fan it hûs komt en de blikke yn rint, lit Minne him efter it hok fluch by de terp del rûtse. Hy rint in ein ûnder de terpswâl lans troch de droege sleat en fljucht dan skeanoer troch de greide nei de tsjerkhôfswâl, dêr't er ûnder it stikeltrie trochkrûpt. Ik bin net gek en krûp my dêr fan 'e middei yn dy tsjustere tsjerke, tinkt Minne. Suver noch efter de pûst lit er him tsjin de skeante oan falle. De klok bigjint to lieden foar tsjerketiid. Foarsichtich klimt er hwat omheech ûnder it griene krûd op, sadat nimmen him mear tsjin de skeante lizzen sjen kin. Mei it gesicht stiif tsjin 'e groun snúft er de krûdige lucht fan planten op. It priket him yn 'e noasters. Hy moat der fan prúste. Hjir kin ik de deaden wer libben meitsje, tinkt Minne en hy triuwt mei syn ûnderlichem tsjin de terp oan. Ik moat de deaden ta de groun út lokje, lykas in fisker de wjirms ta de groun út priket. It spul giet him stean fan it tsjin de terp oan stompen. Hy triuwt in kûltsje yn de sêfte, fochtige modder. Mei syn hannen klaud er yn de griene pôllen en bigjint noch fûlder to triuwen. Ik bring mei myn liif biweging yn de grêfkelders, de hiele terp trillet fan myn stompen, tinkt Minne. Ik bin de skepper. Sa sil it mei de opstanning ek wêze as al dy deaden oerein geane en swiere stiennen oan kant skouwe. Hy fielt mei syn hân troch de bokse yn 'e waerme ljisk. Minne hâldt him kem ûnder de hounestanken as er it tsjerkefolk it lykpaed opkommen sjocht. Heit en mem binne der ek by en de bern fan 'e koster, dy't alle sneinen ek twakear nei tsjerke ta moatte. As it folk foarby is en it stil wurdt op it paed hat hy der gjin nocht mear oan om tsjin de terp oan to pompen. Hy fielt wurgens troch syn lichem. It leafst soe er sliepe. As er de eagen

[p. 86]

ticht docht fielt it as sakket er hieltyd fierder yn 'e groun en rottet syn lichem wei yn de fochtige modder. Syn liif wurdt kâld en der krûpe wjirms oer him hinne dy't as sterke earmen om him hinne slagge en him oan de ierde fêstbine. Dan sjocht er omheech by de skeante op en as wurdt er wekker út in eangstige dream ropt er:

- Ik wol net dea, ik wol net dea.

Hy slacht wyld mei de hannen om him hinne en rekket fortize yn 'e planten. As er him losskuord hat, heuvelt er him op earms en skonken by de terpswâl op en bliuwt efter de beamwâl sitten.

Tsjin trijen komt de troep sjongend en baltend it lykpaed op. Fluch klaut Minne omheech, trapet de losse modder by de skeante del en klattert troch de beamwâl.

- Joehoei, roppe de fammen, as Minne foar harren yn it gers rôllet. Jaep en Willem rinne mei greate stokken foarop as oanfierders fan de troep. Jelle en Kees rinne der sjongend efteroan. Tichter by de tsjerke wurdt de groep stiller en hâldt oan op it bierhokje. De doar stiet los. Der stean in pear bieren oer de flier, in lytsen en in greaten. Dy lytse wurdt fansels nea brûkt. In inkelde kear bart it dat in heit mei in kisje ûnder de earm mei de koster en de dûmny oer it tsjerkhôf swalket en dêr in pop bidobbet tsjin skimertsjuster. Skril om har hinne sjend as in stel ynbrekkers; dûknekkich yn 'e lange jassen. Der hingje batsen en leppen en boppe tsjin it sket in ljerre en tou.

- Allegear sitte, ropt Willem as elkenien yn it bierhok is.

Hanny lûkt de doar ticht. Der komt noch in bytsje ljocht troch de skreven tusken de planken. Ut 'e fierte kinne se it sjongen yn 'e tsjerke hearre.

- Ik wol net, seit Gerry.

De oaren laitsje.

- Hanny wol wol, ropt Jaep.

- Doch net sa frekte flau, Gerry, seit Hanny.

Gerry bliuwt stiif yn 'e hoeke by de doar sitten, de hannen heech by de hals op.

- Hanny, Hanny, roppe se yn koar.

- Hâld jim de bek to razen, seit Hanny.

Gerry sit foar it kier fan 'e doar to loeren.

In momint is it stil, as steane se allegear to harkjen nei it sjongen yn 'e tsjerke. Mar dan klauwe se oer de bieren hinne nei Hanny. Kees

[p. 87]

en Willem fjochtsje der om hwa't earst sil. Jaep komt der tusken. Se rôlje mei har trijen oer de bieren hinne. Jaep makket him los en dan sit er by Hanny.

- Ik earst, dan Kees, dan Willem en dan de oaren. Elk op syn beurt, seit Jaep.

Jelle stiet by Gerry.

- Toe nou, Gerry, smeket er har.

- Se hat neat, seit Minne.

- O né? fjurret Gerry.

- Lit dan ris sjen, toe dan lit sjen, ropt Jelle.

- Bist gek? Fizerikken, smearlappen, ropt se en bliuwt stiif foar it kier sitten dat der in streekje ljocht oer har gesicht hinne falt.

Hanny hat de klean al los. Jaep hat syn hân djip by har blouske yn stutsen en leit syn holle oer Hanny's skouder. Kees skuort him efteroer. Hy komt mei Jaep op 'e bier tolanne Hanny raest.

- Hâld jim stil, of ik smyt de doar iepen, ropt Gerry.

- Hwerom wolstou net? Greate skytsek, seit Jaep.

- Op 'e dyk hast in greate bek, ropt Hanny. Nou Kees earst. Mar dou knypst my net, heite!

- Myn hannen switte sa, seit Minne.

- Dat is better as dy kâlde jatten fan Kees, seit Hanny.

- Ha ik kâlde jatten? freget Kees.

- Fingers as ongels, seit se.

Dan is it Willem syn beurt. Jaep stiet foar Gerry en lûkt de doar ticht dat it tsjuster wurdt yn it bierhok.

- Hwerom wolstou net boarstjefiele? Hy kriget har beet en triuwt beide hannen har by de blouse yn. Gerry slacht en skopt. Byt him yn 'e earms dat er los litte moat.

- Dou hast wol hwat, hear. Falt my neat ôf, hunet er.

- Swijnjakker, ropt Gerry.

- Nou dou je, seit Willem tsjin Minne. Greate kloat astou biste, dou stietst to dreamen.

Mei driigjende gesichten stean se foar him.

- Moatst fluch wêze, seit Hanny.

Hy sit neist har op 'e bernebier. Syn hân wurdt noch hiter fan har boarsten. Se groeije as ballonnen. Ik ha der fan dreamd, tinkt Minne. Hwat hat God Hanny greate boarsten jown.

- Myn hannen binne waerm, hen Hanny?

[p. 88]

- Gleon, seit Hanny.

Syn fingers pimperje him as er syn hân om har boarsten hinne leit. Om beurten wriuwt er de sêfte titten tusken syn fingers. Hy kriget wer in ereksje en triuwt mei syn lichem tsjin har oan. It wurdt him sa waerm om 'e holle as hat er ûren yn 'e wyn roun. In skoftsje letter as Hanny de blouse tichtknopet sit er noch dronken op 'e bier. Troch de tinne skreven sjocht er de strûken biwegen. Jaep trapet de doar iepen, sadat it ynienen ljochtskyndei is yn it bierhok. Hy giet nei bûten en sjocht mei de hân boppe de eagen omheech yn 'e beammen.

Allegear steane se tsjin it ljocht to kniperjen en springe dan it tsjerkhôf oer fan stien op stien.

As de tsjerke út komt dûke se allegear efter in grêfstien. Minne leit langút op in grêf mei it kin yn it fine granyt. Syn hannen binne gleon. Hy makket se kúld op it stien, mar se wurde hieltyd wer hyt en rûke op Hanny har boarsten. Hy giet forsichtich mei syn liif op en del en moat oan Hanny tinke. Efter him heart er fuotstappen, it klappen fan skuon oer de stiennen.

- Hwat dochstou hjir op it grêf fan ús dochter, heart er in stim boppe him roppen.

In pear hannen gripe him en smakke him op it grêf dat der njonken leit. Hy komt yn in bêd feninige roaskes tolúnne. Tusken de stiennen troch sjocht er in frou stean to hantsjewringen op it paed. Mei in sprong is Minne oerein en rint as in hazze troch in wirwar fan stiennen en stekjes.

- Sa'n lamstrael op it grêf fan ús dochter, heart er de man roppen. As alle tsjerkefolk en de koster fuort binne, komme de oaren ek wer opsetten, de iene mei in tûke, in oaren mei in stik swart granyt, ien mei in deade grêfkrâns dêr't al wer in pear griene útrinders oan komme. Elk hat hwat byelkoar socht. Jelle komt mei in healdeade fûgel oansetten dy't tsjin in beam of sa oanflein wêze moat. It is in dou. It bist blet út 'e kop. Jelle hâldt it bist mei rutsen wjukken boppe in grêfstien.

- In teken fan frede, seit er plechtich.

Der rint bloed by de stien del troch de letters en sakket wei yn it wite granyt as saus yn 'e rys.

- Wy kinne him offerje, ropt Willem en hy springt dounsjend op it grêf.

- Dan moatte wy earst in alter bouwe, ropt Kees en steapelt hastich in pear losse stiennen op elkoar.

- Krusigje is folle better, mient Jaep. Dat is moderner. Hy nimt Jelle de

[p. 89]

fûgel út 'e hannen en hâldt him mei de wjokken út elkoar tsjin in beam.

- Sjoch, sa, ropt er enthousiast.

- Der leit noch in houten krús yn it bierhok, seit Willem en hy rint nei it hok om it to heljen. Hy komt werom mei in ôfbroazele houten grêfpeal; in wytferve krús mei restanten fan swarte letters. Oan 'e sydkant fan 'e tsjerke stekke se it krús yn 'e groun. Se helje spikers út it bierhok. Jaep lûkt de wjokken spand oer it krús.

-Hâld beet, seit er tsjin Minne, dy't ien fan de wjukken tsjin it krús triuwt. Mei in stien slacht Kees in spiker troch de wjok hinne. De dou slacht fûleindich mei de wjokken, klapt mei de sturt tsjin it krús oan en bliuwt dan wurch as yn in wide flecht hingjen. De kropfearren trilje him fan eangst. De poaten stekke út in bosk dûnzige fearren as blomteisters út in forwyldere blom.

- It is skandalich, seit Gerry. Jim mishannelje dat bist.

Hanny wol de dou fan de peal skuorre, mar dan krije in pear jonges har beet en triuwe har efterstfoar tsjin de hage oan.

- Ik siz it tsjin de polysje, seit Hanny.

As se efterstfoaren nei de útgong fan it tsjerkhôf tarinne, ropt Gerry:

- Leffe kringen, diereboalen!

- Jim meije lekker niks mear by my, ropt Hanny. Fizerikken, swijnjakkers!

- Moatst gau tsjin jim mem sizze, ropt Willem har nei.

Jaep sil har noch efternei en raest. Dan sette de fammen de sokken der yn en slagge it greate stek ticht.

Jaep klimt op it stekje fan in grêf. Hy stiet mei de skuon tusken de punten en ropt, wilens de dou mei de sturt tsjin it hout oan slacht:

- Dit is de forlossing troch de dea. Hy is de krúsdea stoarn ta ús forlossing.

- Wy moatte him der ôfhelje, seit Minne.

- Bigjinstou nou ek al to donderjeijen? seit Jaep.

De dou klapt noch in pear kear mei de sturt. Syn boarst kloppet. It krop komt him eefkes omheech. Dan sakket de kop nei ûnderen op 'e kraech fan fearren. De sturt krimpt nei foaren.

Minne fielt in pine troch him hinne gean. Hy soe se allegear wol op 'e donder slaen wolle. In momint soe er wolle dat se him pinigen, skopten en sloegen.

- It is folbrocht, seit Jaep, heech fan it stek ûf.

Se stean der allegear om hinne as is der hwat greats en hillichs bard.

[p. 90]

Willem forsteurt de oandacht en skopt tsjin it krús oan dat de dou slap hinne en wer bongelt.

- It offer moat noch loutere wurde, jonges, hwa hat lúsjefers?

- Ikke, ikke wol, ropt Jelle.

Willem stekt in baernende lúsjefers ûnder de sturt fan 'e dou. Der slagge lytse flamkes om hinne. De fearren smelte en der bliuwt oars net oer as in rikjende bout; de poaten krûm lutsen en de neils opkrolle.

- Dit is de Heilân, ropt Willem, dy't it krús út 'e groun skuort, it oer it skouder nimt en der mei oer it tsjerkhôf rint tusken de stekjes en stiennen troch.

- Wy reinigje de deaden, ropt er.

Allegear rinne se efter him oan. Jaep it efterst mei de deade-krânse om 'e nekke.

Ynienen springt Minne nei foaren en skuort Willem it krús fan it skouder. Hy bigjint as in wyld om him hinne to slaen, dat se allegear oer de stiennen hinne fleane. Mar dan komme se wer werom en springe mei har fjouweren op him oan. Hy hâldt it krús mei de dou stiif tsjin him oan en stiet mei de rêch tsjin de tsjerkemuorre. Hy soe om him hinne slaen wolle, mar hy kin it krús net omheech krije, as is er forlamme yn 'e earmen. It wurdt him swart foar eagen. Hy fielt hoe't se him it krús út 'e earmen skuorre. Hy priuwt bloed yn 'e mûle.

- Wy sille him krusigje, jonges, ropt ien.

- Minne is ús Heilân. Minne moat stjerre foar ús.

- Der leit wol in stik tou yn it bierhok, ropt Jaep.

Se slepe him oer de stiennen hinne nei ien fan de greate beammen. Jaep komt mei in ljerre en tou. Mei syn trijen tille se Minne by de beam op en Jaep stiet op 'e ljerre om him fêst to binen. Mei syn fuotten siket Minne de groun mar hy kin it net rikke. It tou snijt him yn it boarst. As se him fêstboun hawwe bliuwe se ûnder him stean en spuije tsjin him oan.

- Dach Heilân Minne, dach leaf lyts Heilântsje fan ús, roppe se en fleane nei de útgong.

Hy pisset yn 'e broek. It rint him waerm by de fuotten del.

Dan bigjinne se to huijen.

- De nije Jezus, de nije Jezus.

Sjongend en baltend heart er harren troch de leane gean. Mei ien hân fimelt er oan it tou. Se binne al in ein fuort as er it los kriget en him foaroer op it paed falle lit. Dan lit er him by de wâl del rûtse troch de

[p. 91]

hounestanken en pispoatsjes hinne. Hy springt oer it stikeltrie en stiet yn 'e droege sleat to hymjen. Plat as in hazze rint er de greide troch en klimt efter it hok wer by de terp op. As er efter it hok op eigen hiem stiet kin er de jonges út 'e fierte sjongen hearre: Je-zus, Je-zus, Je-zus, stadich oergeand yn je-zus-ter, je-zus-ter, je-zus-ter.