De Tsjerne. Jaargang 22

[p. 285]

Wibe Bergsma / Eangst yn de nacht

Foar de bûtenwrâld wie ik de man hwa't alles yn 'e kaert wierre. En as ik sels alle pré's opsomme, dy't my sa stadichoan tafallen wiene, moast ik tajaen dat it sa raer net like. Ik wist dat myn freonen it efter myn rêch om seine en feitlik wie ik der ek noch greatsk op.

Yn it bigjin tominsten, doe't alles noch nij wie en der genôch to dwaen foel om alles hwat earder bard wie efterút to triuwen. Nou wit ik dat alle bisykjen om to forjitten forgees west hat.

Efternei... Ik moast der nou om glimkje as in âlde, wize man dy't in soad sjoen hat. En dochs bin ik noch gjin fjirtich, mar ik fiel my âld, hoewol't ik perfoarst net úthâlde wol dat ik wiis bin. As ik wiis west hie, of allinne mar fêsthâldend...

Ik ha in swakkeling west en hoewol't it fansels - hwat is dat in maklik wurd - en hoewol't it wier is dat men in swakkeling fan my makke hat, pleitet dat my yn gjin inkeld opsicht frij. Ik ha mysels der om hate, ek dat is foarby. Inkeld bliuwt de stille loaits, dy't neat oars is as in stille forachting.

En dochs bin ik lokkiger as ea tofoaren. Hjir yn myn iensume hûs oan 'e sékant. Hûs is einst in to great wurd, it is in hutte forlikene by hwat ik earder hie, hwat wy earder hiene, lit my earlik bliuwe.

Wy... Om distiid fan 'e dei lei myn saneamde oarehelte biwegingleas op in divan yn har boudoir, langút en ûntspand, sa't dat hearde, it antlit ynsmard mei in masker: - foar myn hûd - it is in genot en sa goed! - Kalkwyt wie se dan, mei dêryn kontrastearjend de dûnkere eachholten. Twa, trije kear ha 'k by har sitten, dat woe se graech, en ik lies foar út har favoryt boek, bipaeld myn favoryt net!

Hja soe it ris bisykje moatte mei net-leske kalk, ha 'k by sa'n gelegenheit ris tocht. Ik bin doe fan mysels kjel wurden, hoewol net al to bot. Al earder wist ik dat ús houlik mislearre wie en ear't wy trouden wist ik wol dat it net slagje koè. Stadichoan bin ik my de eangst biwust wurden. Eangstme dy't libbe yn myn ûnderbiwuste, dy't nei boppen kaem yn myn dreamen, sadat ik wiet fan 't swit wekker waerd. Dan moast ik fan 't bêd ôf, nei bûten ta, rinne, ta my sels komme. En altiten wer

[p. 286]

giene myn fuotten itselde paed. Nei de ienfâldige strjitte, hwer't hja wenne. Dan luts ik de hoed djipper yn 'e eagen en sette de kraech op. Se soene my hjir ris sjen moatte. Ik roun by de doarren lâns en draeide de holle nei it plaetsje mei de namme dy't nou harres wie. As ik in man útmakke hie... De strjittelampen wiene út, in inkeld finster wie noch forljochte, minsken fredich yn in stoel.

Ien kear ha 'k each yn each mei har stien. Krekt doe't ik foar it hûs wie, waerd it gerdyn fansiden skoud en seach ik har. As fêstnagele bleau ik stean, hja, in gûlend bern op 'e earm. Hie se my sjoen? Mei in wyld gebeart raemde se it kleed wer ticht, noch hear ik it iere skriemen fan it bern. Myn bern?

Skamte en fortriet stiigden yn my op. Hymjend kaem ik thús en taestte nei de griene fjouwerkante flesse. Ik wit it, it wie in flecht. It kwea straft himsels. Hyltiten tichter waerden de mesken fan it net tichtlutsen, oant ik myn ried to'n ein wie. Freeslik wiene de nachten, binearjend de dagen dêrnei. Ik ha hwat ompield mei psychology, tafallich? Ik wist hwat it bitsjutte as ik dreamde fan auto's dy't net mear ride woene, dan waerd it tiid foar in ‘sakereiske’ nei de haedstêd.

Myn bern, as 'k se hie, soene it hynsteriden leare meije, dat is yn ús rounten algemien wenst, dêr soe 'k net foarwei kinne, mar hynders...?

Ik roun op 'e dyk. De minsken dy't foar my giene, soe ik klear biskriuwe kinne, harren klean en oan 'e hân derfan har maetskiplike posysje, ik bin in skerp opmerker, bipaelde bylden lizze fotografysk-skerp fêst yn myn ûnthâld. Mar hawar, ik wie oan it opbychtsjen en dat sil ik dwaen oan it uterste ta, al falt it net ta om ta de saek to kommen, sels net nou't ik dit foar mysels opskriuw, ik sil fierder.

Ynienen forfage it gewoane strjitbyld. As foel er út 'e himel, sa fluch stie der in hynder, dy't my it fierdergean bihindere. Ik woe der om hinne, mar dêr stie de wein. Gysten draeide ik my om en woe tobek, mar ek dêr waerd my de pas ôfsnien, troch noch in hynder en noch in wein. Ynienen wiene der foar elke wein twa hynders, dy't op 'e efterpoaten stiene en wrinzgen dat it by de huzen opgalme en doe op my delsloech - in stoarm fan lûden. Ik dûkte yninoar en sloech de earmen oer de holle. Stegerjend foelen de earste hynders op 'e lêsten oan, de weinen bonkten forheftich op en del, kantelen hast, it izer fan de tsjillen sloech fjûr út 'e strjitte.

Doe briek it tiksel fan de foarste wein, de hynders giene op 'e rin, rjocht

[p. 287]

op my ta. Ik draefde foar myn libben, in stadige forlamming sakke yn myn fuotten del, mar ik wist yn 'e hûs, op 'e sliepkeamer to kommen. Bûten wie it lûd fan 'e slaende hoefizers tsjin 'e dyk, it kreakjen fan it stek om myn foartún, de foardoar waerd fyn rammeid en doe bolderen eangstwekkende poaten de treppens op.

Skreauwend fan eangstme en mei in hert dat op barsten stie, waerd ik wekker, biswit oer al myn lea.

Us mem hat ús op in kristlike skoalle dien, allinne om it feit dat wy dêr, yn 'e loop wei, de bibelforhalen meinimme koene, dy't hja foar ús algemiene ûntjowing ûnmisber achte.

En sa ha ik ek de forhalen heard oer de dreamen fan de Farao en fan Nebukadnezar. Dreamen mei in bitsjutting foar de takomst. Ut 'e psychology wist ik dat der ek dreamen wiene dy't ûntstiene út swierrichheden yn it forline.

Fansels koe ik nei in psychiater gean, hjir yn 'e stêd, mar dat lake my net ta, hwant wy forkearden beide yn itselde rountsje en hoewol't ik fuort oannaem dat de man him gjin wurd ûntfalle litte soe oer syn pasjinten, wie allinne it feit dat men op in ûngewoane ûre by sa'n dokter op 'e stoepe stie, al fortocht.

Praetsjes binne gauwer yn 'e wrâld as der út en der wurdt gjin kou bûnt neamd of der sit wol in wyt hier oan. Sadwaende hie 'k in bisite kear op kear útsteld. Wol ha 'k ús húsdokter ris opskille en him om hwat slieptabletten frege, - de drokte fan 'e saek nou, - né, gjin swierrichheden, mar dochs efterfolgje jin de problemen fan it wurk oant op bêd. - Ja, as 't my sa ris útkaem, soe 'k ris skilje foar in yngeand ûndersyk.

Ik moast foarsichtich wêze mei ús dokter, hy wist mear fan my as goed foar my wie. Us heit hie my nei him tastjûrd, doe't er my ris trapearre by eat hwat alle jonges diene, mar hwer't neffens heit de slimste gefolgen oan fêst sieten - forlammingen, blyn wurde, dwylsinnigens. Dokter hiet dat ûnwier, hy koe it witte, heit hie op 't lêst net foar dokter leard, mar dochs bleau der in twivel bistean en alle kearen dat ik it wer die, knage de eangst.

De dreamen folgen hyltiten flugger opinoar, it kaem safier dat der hast gjin nacht mear wie dat ik soargeleas sliepe koe. Hyltiten ek naem ik mear tabletten; yn 't einsluten hast dûbeld safolle as it foarskreaune maksimum. It die my neat mear.

[p. 288]

De dei kaem, dy't de apothéose fan myn dûbeld bistean ynlaette. De nachts tofoaren hie 'k in dream, mei in minder direkte driging as dy fan de hynders, mar sa fol mei in sinistere symbolyk, dat ik de hiele dei forslein yn 'e stoel omhong. Der kaem my gjin wurk troch de hannen en ik hie de sekretaresse hjitten, gjin minske ta to litten, al hoe driuwend it boadskip ek wêze mocht. Earder as oars gie ik fuort, mar net nei hûs. Ik liet de auto foar de saek stean en roun de stêd yn. Doe ynienen seach ik har oankommen efter de bernewein. Hja roun op my ta, mar ik tink net dat hja my al seach, om't it knap drok wie. Har manier fan rinnen, har eagen, alles krekt as doe't ik har foar de earste kear mette, it moat selsbigreatsjen west ha dat troch my hinne skeat en it bisef dat ik op it forkearde hynder ynset hie.

Ik soe mei har prate wolle, útlizze, sizze dat ik noch altiten fan har hâldde, mar ik draeide my om nei it spegelrút fan in étalaezje en liet har efter my foarby gean. Ik soe har ek fortelle moatte dat ik myn eigen frou wol deadzje koe, dat ik flechtsje woe út 'e finzenis dy't ik sels boud hie. Ik wist hwat har andert wêze soe.

Dy jouns hie myn frou hwat freonen frege, se ûntfong my net freonlik doe't ik let thúskaem en my hastich forklaeije moast om op tiid to wêzen foar de gasten. Ik sloofde my út, hwant foar de bûtenwacht oer hâldden wy de gevel oerein.

Der wie noch alle tiid fan 'e wrâld om, ear't de earste gasten kamen, in slokje to nimmen en it bleau net by ien. Ik wit oars goed myn eigen taks, mar dy jouns tape ik ta, dúdlik sichtber foar elkenien, tsjin de winken fan myn frou yn. Dronken waerd ik net, mar ik wol earlik tajaen, dat de grinzen fan hwat heart en net heart har stadichoan minder skerp ôftekenen oant ik yn it stadium kaem, dat ik alles derút flapte, hwat men yn sa'n soarte fan selskip better forswije kin.

Ik hearde dat myn frou forklearre dat ik dy deis in âld stúdzjemaet met hie en sadwaende hwat oer myn théwetter wie. Dat makke my duvelsk en ik sette my yn postuer.

- Hear ta, sei ik, - ik sil jim in forhael fortelle, earlik sein is it in dream dy't ik fannacht hie.

Ik seach de biswarrende hân fan myn frou, mar lake har fjouwerkant út. Twa gasten giene al oerein, mar ik bêdde harren wer del en sette útein.

- Wy wiene dwaende mei in archéologysk ûndersyk yn in lân yn it Middeneasten. De sinne brânde fûl boppe ús hollen, mar wy diene gjin

[p. 289]

lichten, hwant wy hiene de top fan hwat in heuvel like sljochte en founen nou de earste parten fan in eardere biskaving. Yn 'e midden fan in keamer stie in great blok stien, in sokkel, hwer't in greate silveren bokael op stie, dy't sletten wie mei in lid. Krekt soe ik de bokael iependwaen of dêr tikke my ien op 't skouder en efter my stie in âlde man yn in lang wyt babyt, in soarte fan pryster, dy't myn hân naem en my earnstich warskôge de beker net iepen to meitsjen om't nei't er sei, de oerlevering woe dat de man dy't de beker iepen die, net mear fan syn plak komme soe. Hy sei dat der minskebonken yn sieten. Fansels makke ik de beker àl iepen en ik seach stikken fan 'e rêchbonke en inkelde healforgiene ribben. Ik woe alles wer dellizze sa't it lein hie en fuortgean, mar de muorren fan de keamer kamen op my ta. Ik koe dêr net mear weikomme, ik siet fêst as hiene ûnsichtbere hannen my beet.

- De Godheit, rôp de pryster en elkenien flechte om my hinne wei.

In frou lake skril en de mannen seagen djipsinnich. Ik sprong oerein en rôp: - Jim kinne barste. Mei twa, trije stappen wie ik by de doar en draefde nei boppen. Ik draeide de doar op 't slot en liet my op bêd delfalle. Heal oerein sittend naem ik de tabletten, de hiele tube. Ik sonk wei.

Se ha my wer oplage, kompleet mei partikuliere forpleechster, dy't my gjin tel út it each forlieze mocht. Myn frou hie in senuwynstoarting en woe net wer by my werom komme.

Alles is regele, fansels mei sletten doarren, troch advokaten. De psychiaters hawwe my ûnder hannen hawn en my forklearre hwat der net doogde, foarsafier't ik it sels noch net bigrepen hie.

Foar it doarp hjir bin ik de man dy't sa ryk is, dat er nou al neat mear hoeft to dwaen. It wennet hjir fredich oan 'e sékant, ûnder it rûzjen fan de spjirren.

Myn hert is leech, en ik sliep wer as in bern.

Mar noch altiten sjoch ik har, sa't se dêr roun yn 'e stêd efter har wein.