De Tsjerne. Jaargang 22

[p. 266]

Ype Poortinga / Odyssé yn 't iis^*)

De ierde wie wer inkeld wyldens en woastens. De lêste fûgelflechten wienen yn augustus oer ús hinne nei 't suden set. - Ik woe dat ik der oan hinge, sei Anders Mickelsen, Albert Jans syn kajútsjonge, dy't mei de kommandeur by ús oan board kommen wie. Tsjusternis lei alle dagen wer langer oer de swier dynjende djipte. Wy seagen gjin inkeld bist mear, walfisken noch robben! As in skrik kaem de leechte op my oan, de poalwinter stie foar de doar.

It bigoun wer in stoarm to waeijen. De skossen mealden forskriklik en wy slingeren mei greate feart tusken de iisbergen troch. Dy draeiden wûnder boppe wûnder altyd om ús hinne, dat alle trije skippen bleauwen noch moai goed yn kondysje.

Nei in deimannich bilune it waer, mar alle dagen hâldden wyn en stream deselde streek en dreauwen wy mei fikse gong fierder om 'e súdwest, wylst it lân in fjirtjin mile fan ús ôf yn it sicht bleau. Sa gyng ek in goed stik fan septimbermoanne foarby. De kok bigoun it rantsoen yn to koarten: - Dy't hwat jowt en hwat hâldt, kin jaende bliuwe, ornearre er; hy wie ek noch ridlik foarsjoen. Mei de sounens fan it folk sjampere it wol, al krigen se nea gjin farsk iten mear. Noed hie ik allinne mei Rickmer Nickelsen, dy't de âlde net wer wurden wie en mei de lytse koksmaet. It folk fan De twee jonge Hermans, dat wy mei Albert Jans oan board krige hienen, wie ek goed yn oarder. Mei goedfinen fan 'e beide kommandeurs bioardere ik nou, dat Anders Mickelsen, skoane knaep fan in jier of tolve, it measte wurk fan Jark oernaem. Sa krige dy earme stumper einlings lins. Nimmen hie it sa swier hawn de hiele simmer lâns. Hwat him skeelde koe ik net konstatearje, mar hy seach der net goed út foar in jonge fan tsien: miterich en rûpsk. Foar de oaren hie it in soun libben west, mar sa'n koksmaetsje moast fiersten to faek mei de biswitte lea út 'e gleone kombuis nei bûten. En nea hie er ris goed útsliepe kinnen. Ik woe him de skea ynhelje litte.

*) Haedstik út in skielk to forskinen roman Duveldei op Grienlân.

[p. 267]

Nou liet Anders him by kop en kont yn 'e greate itensiederspotten tille, dêr't er mar krekt ta'n út sjen koe, en roste út al syn macht om it oanbaksel los to krijen; hy hie der lea en knûsten foar en song dan it heechste liet. Syn skel jongeslûd, dat noch tsjin it foroarjen oan siet, klonk hwat metaliger en manniger, as er yn 'e pot stie: 'k Ha pine yn 't liif fan Reade Nel, en oare shanty's dy't winliken net foar jongeskielen ornearre wienen.

Mar Anders Mickelsen wie de iennichste dy't noch song, oars as nei moarnsgebet of preek. Allinne foar de hap brandewyn sneintomoarns nei de oefening skeaten de oaren noch út 'e slof.

- Dokter, kinne Jo de âlde net sa fier krije, dat er ús alle dagen sa'n slok jowt?

- As jim dat miene, dan kenne jim kommandeur Kat net. En 't is hjir gjin kreambisite.

- Ik tink, dokter, dat wy hjir wol in hiele bult kreambisiten hâlde kinne. Hjirre: Bonde en Hâns en Ole, der sil by jim allegearre thús wol hwat jongs wêze. By mysels trouwens ek.

- Dan moatte jim it skielk thús mar fiere.

- Ik bin bang, dat net folle fan ús mei it bern foar de preekstoel komme sille.

De fjouwerentweintichste septimber kaem der dochs hwat hoop. Wy koenen fan it dek ôf de iepene sé sjen, safier sieten wy oan 'e bûtenkant fan it westiis.

As der mar hwat fortier yn 't iis kaem, dan slagge men der miskien út. Mar de noardeaster hâldde de bûtenrânne sa ticht as in pôt.

Sneintomoarn, de achtentweintichste - jonge, hwat waerden de nachten al lang -, hâldde kommandeur Albert Jans de preek oer in tekst út 'e hùnderttwadde psalm: Myn God, nim my net wei op 'e helt fan myn dagen; jins jierren binne fan slachte oant slachte.

Swijend dronken wy neitiid de brandewyn.

- In bigraffenis.

- Hwa is 't lyk?

- Hwa is 't lyk net?

De oare deis káém der fortier yn 't iis. Der stiek in skriklike stoarm op, lyk as altyd út it noardeasten; wy wienen mar in mile fan it iepene wetter mear ôf. De sé gyng heech. - Nou kin it wolris der op of der ûnder gean, ornearre Kat. Meters tsjokke skossen sloegen om ús hinne tsjininoar oan en waerden forsplintere. Mei in gedreun as fan kanon-

[p. 268]

skotten hompten se ek tsjin it skip, dat it kreake en kreunde yn al syn naden, mar Hidde Kat, en ek Hâns Piters (krekt oft dy út syn kiste wei it spul noch kommandearre) en Hâns Kristian, dy't sa'n twa mile oan stjûrboard fan ús lei, hâldden it spul geande. De proviant en it guod fan it folk stienen by ús oan dek en Hidde Kat rippetearre noch ienkear hwat elk to dwaen stie op it stuit dat it misgean soe. Fan navigearjen om der út to kommen, koe gjin sprake wêze. De kok wie warberder as ea en woe in miel skaffe dêr't men, as 't wêze moast, in pear dagen op tarre koe.

Kat liet de nachts it folk om bar yn lytse ploegen mei de klean oan to koai gean; fan sliepen kaem it measte net troch it rossen en stjitten fan it iis tsjin it slingerjende skip.

De oare deis lichtte de stoarm njonkenlytsen dochs hwat. Op 'e neidei krigen de jongeren hoop, mar de âlderen, dy't it witte koenen, seinen: - Wachtsje mar, it slimste komt noch! De wyn wie in ûremannich tofoaren omroun nei it súdeasten en wurke nou fan siden op 'e stream yn. De sé gyng tige hol. Earne rommele it as in fiere tonger; it iis stegere, hwer't it kear krige fan massa's dy't troch reuzekrêften in oare kant op treaun waerden. Ynienen sieten wy der midden yn; oan alle kanten om ús hinne staette it iis opinoar en skeaten de iiswâllen omheech. Fan twa rjochtingen tagelyk krongen se op ús yn. In pear geweldige stjitten, dat men it amper op fuotten hâlde koe en it skip briek... as in glês. De mêsten tommelen op it iis.

Boppe alles út hearde ik de stim fan 'e kommandeur. Elk wist hwat er dwaen moast. Wy burgen alle sawn sloepen en in great part fan 'e fiktuaelje op in fikse skosse, mar de oerbliuwsels fan De Juffrouw Clara waerden der sa hurd ûnderkruid, dat doe't wy de sémanskisten en in pear seilen ophelje soenen, wie alles al fuort. Dêr stienen wy op in skosse, as in keppel skiep yn 'e snie, wylst it rounom om ús hinne weage en tilde, knapte en kreake.

It earste hwat der frege waerd, wie: - Kinne wy nei Hâns Piters? Mar De Sara en Cecilia, dy't wy krekt tofoaren noch ruoikjen sjoen hienen, bistie net mear en it folk hie in selde hinnekommen foun as wy. Hja wienen ticht by ús, mar troch it geraes en gerûs fan iis en sé net to biroppen.

Ynienen skreaude de timmerman: - De kiste! En ear't wy der erch yn hienen, stiek er op syn lange lichte skonken oer skossen en losse, meallende stikken iis mei swarte skolperjende rillen der tusken oer nei it

[p. 269]

oare tropke lytse donkere wêzens. - De gek! fûtere Kat. Hy rêdde it der ôf; wy seagen him by de kruijende skosbult dêr't tofoaren it skip lei, en dêr't oars gjin minske him mear weage. En sawier! Hy tsjoende de kiste mei Hâns Piters syn lyk to foarskyn en sleepte dy nei syn folk. Efkes praette er mei harren, doe naem er itselde wankele werompaed. - By harren mist gjinien, meldde er: - Hâns Kristian is ek net mear to sjen, kaem der yn ien sike efteroan. Ha Jo al appèl hâlden, kommandeur? - Dêr hastou my ôfbrocht mei dyn kluchten, snuorre Kat. Doe gyng it op in skieppetellen - alle achtensawntich man wienen presint. Jens Jessen bisocht de lizzing to birekkenjen: fjouwerensechstich graden noarderbreedte; tachtich mile west fan Yslân en ienentweintich mile - hy woe wakker krekt wêze - út 'e Grienlânske kust.

En it waerd joun, in skriklike joun, sûnder skûle ûnder de bleate kâlde loft, op in slingerjende skosse. En it waerd, nei in lange, bange nacht fol snie en rein, wyn en geroft, einlings moarn, de earste oktober.

It wie sinneskynwaer dy moarntiids. Yn 'e fierte seagen wy, hoe't der folk fan Hâns Kristian fuortstiek om 'e west. Nei it lân? Of nei in skip dat wy net sjen koenen? In manmannich bleauwen op it sté, by de sloepen. Foar ús siet der ek oars neat op as op ús skosse, dy't troch de hege dining mank it geweldich stjittend iis alle amerijen tomoarsele wurde koe, gear to hokjen, wylst wy yn rêdde drift nei it súdwesten sleept waerden. Lân foel der net to bieagjen.

Fan ús skippen wie neat mear to sjen: fuort it walfisk- en robbespek, fuort de kostbere fellen. Lokkich dreau der ek neat mear om ús hinne dat de wite bearen oanlokje koe. Likegoed seagen guon yn elk opskouwend stik iis al in bear. In pear sémanskisten wienen yn 'e sloepen burgen, mei de liifdracht en mei de moaije dingen foar de froulju thús. Guon hellen hwat jild út har kiste en stieken it by har. Net alhiel neaken en bleat thúskomme. - Dat doch ik net, sei de matroas Pai Simens: - As wy al ris oer 't iis nei de wâl moatte, wol ik my net bryk sjouwe oan myn kaptael.

Hidde Kat gyng roun ûnder de achtensawntich man om de moed der by harren yn to hâlden: - Wy komme Statenhoek neijer oan; hwat langer wy dit úthâlde, hwat better.

It wie in martling om sa fierder to driuwen en neat ûndernimme to kinnen. Jens Jessen die neat oars as posysje birekkenjen; in oaren trêdde de skos út: sa'n twahûndert fjouwerkante foet, greater koe er net wêze. Wy hopen noch tichter by de heech geande iepene sé to kommen om

[p. 270]

sadwaende frij fan it iis to reitsjen. Wy wienen al lang fan 'e skos ôfspield, as it wetter in fearnsmile om ús hinne net fol iisgrús dreaun hie, dat de swierste dining delhâldde. De kok partte kâld iten út; om bar joech in ploech him del yn 'e sloepen. Hja krigen in sliepmûtske út 'e bommesaen mei brandewyn; dan rûsde har ris hwat oars yn 'e earen as de ivich diggeljende stikken iis.

Oan bakboardside njonken ús waerd troch wyn en stream noch in skos mei achtensawntich man derop, de kommandeur yn 'e deakiste meiteld, fierder gisele. Hja dreauwen moai lyk mei ús op, trije dagen lang.

Yn de nacht dy't dêroan folge, kaem it my tsjusterder foar as oars; de loft wie biroun, mist glûpte izich om jin hinne. Men koe de minsken dy't flak by jin stienen, inkel as donkerder plakken ûnderskiede. It lûd fan 'e eleminten wie oars, minder gediggel, mar mear gebrûs en gespat.

- Dat mei 'k net lije, sei Albert Jans: - Wy ha to min grús om ús hinne; de skosse libbet my tofolle ûnder 'e fuotten.

Om middernacht waerd der ‘Overal!’ roppen; om my hinne riisden wazige gedaenten út 'e sloepen. It iis kreake en knapte as nea to foaren, mar ik koe net sjen hwat der barde. Wienen wy tusken twa iisbergen rekke, dy't ús skos toknetteren?

- Allegearre op my oan komme! Gau, gau! boldere Kat. Dat wie ek pas ier; fuort efter de fiersten spatte en bûtste it swarte wetter. De skosse wie midstwa brutsen. Wy hâldden trije sloepen oer.

- Binne wy der allegear noch? Wy meije wol wer appèl hâlde. Hwa wist al de nammen krekt? De kommandeurs dy fan har eigen folkje miskien. Albert Jans bigoun:

- Jens Jensen Wit.

- Presint!

- Thomas Pedersen Thomsen.

- Presint!

- Anders Mickelsen List.

- Presint! klonk de heldere jongesstimme, dat it in lust wie om to hearren. Syn Römers koe Albert Jans wol.

- Jens Jensen.

- Presint! rôpen trije tagelyk: Jens Wit dy't him al earder melden hie, noch in Jens Jensen, en ús stjûrman Jens Jessen, dy't it net goed forstien en bigrepen hie. Dit waerd sa neat. Doe stelden wy, elk soe syn eigen namme neame en dan moast de kok alle kearen in sifer heger ôfroppe. Dat gyng better; allinne Folkert Nickelsen moast syn sike

[p. 271]

broers namme der by neame; en Ocke meldde ek syn lytse Jark, dy't him sleau yn 'e earm hong.

- Achtensawntich, rôp de kok einlings: - Al myn iters binne der.

Mar it iten wie hast allegearre mei de heale skosse fuortrekke, de bommesaen mei it steal skoandere brandewyn ek. Ik hie myn medisynkiste forspile, dêr't ik Rickmer Nickelsen, dy't der de skuorbot noch by krige hie, drippen út joech, sûnder dat it hwat holp nammers. Aldergeloks hie ik in plat doaske mei in pear operaesjemessen en tankjes by my stutsen.

Yn 'e neinacht bikaem it razen fan 'e sé om ús hinne hwat. It wie net lang mear foar de dage, doe rôpen der in pear: - Hark, hark! Hwat is dat? Net fier fan ús ôf hearden wy sjongen. - Dat is Hâns Piters en Peder Andresen syn folk! Dy sjogge it oankommen. - O Hillige Geast, o Hillige God... Elk fan uzes waerd stil. Hyltyd op nij setten se in fers yn: - O Hillige Geast, o Hillige God. Wês us neiby, is dea ús lot. Noch ienkear kaem it oer: O Hillige Geast, o Hillige God. Doe hearden wy neat mear. Nimmen tocht der oer om oan harren to roppen. - Moatte wy net hwat dwaen, as se it net bankje kinne? - Hwat kinne wy bigjinne yn 'e nacht? frege Kat: - Hja hawwe dochs sloepen lyk as wy! Wy ha sels nammers ek mar trije oerhâlden.

Doe't de dei oanbriek - en hoe'n dei, strieljend kaem de sinne út 'e sé omheech, it wie helder en kalm -, leinen wy alhiel yn it driuwiis. Fan de sjongers, achtensawntich man hienen se sterk west krekt as wy, wie mar in lyts keppeltsje oerbleaun. In ein súdlik fan ús rounen se oer it driuwiis op nei it lân yn. Immen mei tige skerpe eagen miende de kommandeur Peder Andresen der út to kennen. Fan har sloepen wie neat mear to bikennen. Yn it súdeasten, dêr't mear iepen wetter wie, seagen wy hwat swarts dobberjen. - Hâns Piters yn 'e kiste! rôp de timmerman. - Hy stekt ôf nei Röm, dêr woe er graech lizze, net? spotte Jens Jessen. Nimmen lake.

Wy wienen de nachts mei de stream gâns tichter by it lân kommen. Der stie troch al dat driuwiis om ús hinne gjin dining mear. Us skoske, oars mar in hûndert foet yn 't fjouwerkant mear great, gyng amper op en del. It sicht wie goed, efter de iisfjilden koenen wy om 'e west it lân lizzen sjen. Jens Jessen wie drok oan 't rekkenjen. Sa'n tsien mile, skatte er de ôfstân. De beide kommandeurs seagen hwat twivelich; der soe noch wol hwat by komme, tocht har. It like oars wol tichte by, sa't it lân dêr yn 'e moarnssinne lei.

[p. 272]

- It binne bergen, dat forrifelt jin altyd, murk Albert Jans op. Der waerd drok oer redendield, oft it iis oan it lân fêst lei. De measten tochten fan al. Sa goed as Peder Andresen en syn folk it oandoarsten, koenen wy ek bisykje om de wâl to krijen.

- Dy hienen gjin sloepen mear, lei Albert Jans der tsjin yn.

- Hwat jowe ús de sloepen, nou't wy gjin iten mear ha? sei Jens Jessen; hy foaral stie der op oan, om sa gau mooglik de reis geandefoet oan to nimmen. De dei wie nou noch lang. Kei tocht der wer licht oer: - Wy soenen dan foar de joun wol to plak wêze: - Hwat hurder oan 'e efterste foet lûke! Mar wy wisten mâlle skoan, dat dêr gjin sprake fan wêze soe. - Wy hawwe net allegearre dyn skriezepoaten.

- As er syn forstân brûkte, wist er wol better, sei Kat: - By sa'n tocht oer iis komt men altyd foar guilen to stean, dat bitsjut omrinnen. Of men moat oer kistwurken klatterje, of om bulten en bergen hinne rinne; by alles forspilet men tiid. Der geane op syn minst twa, trije dagen mei hinne.

Kei hâldde him ynearsten stil, mar Jens Jessen woe gjin reden forstean; hwat mear biswieren Kat en Albert Jans ynbrochten, hwat mear hy der op oanstie om de tocht to weagjen. En, frjemdernôch, hy krige it measte folk op 'e hân. En noch frjemder: de kommandeurs joegen ta en lieten it lyts bytsje iten dat noch rêdden wie, omparte: fiif skipstwibakken de man en in klútsje bûter. Mûltergerij.

- It rint licht mei de lege mage, tocht Kei. Nimmen sei der hwat op. Hja gyngen nei hwat út 'e sloepen meinommen wurde moast; folle wie 't net. Ik warskôge de kommandeurs, dat in pear de reis grif net dwaen koenen. Wylst elk dan rislewearre, seach ik Kat en Albert Jans hyltyd noch mûskopjen. En doe't it oangean soe - Kei hie, in iisheak ûnder 'e earm, de stap al set - bikoarren de kommandeurs har.

Kat hâldde in foege oanspraek: - Mannen, by neijer ynsjen liket it de kommandeur Albert Jans en my dochs better ta en bliuw hjir by de sloepen. Der ûntstie efkes in gerûzemoes; alles praette trochinoar. Mar Kat sette syn lûd út: - As wy by de sloepen weigeane, binne wy oan it lot oerlitten. It liket nou wol, dat wy oer it iis oan lân komme kinne, mar stel ris, dat wy earne ûnderweis foar iepen wetter komme to stean, hwat dan?

- Dan rinne wy om!

- Dat moat ek mar kinne. Of der sille mar ris wer sokke hege séen komme as fannacht.

[p. 273]

- Hoe fierder fan 'e iepen sé, hoe minder dining.

- Of der komt in tsjokke mist opsetten, hwer bidarje wy dan?

- Wy hawwe in sloepkompas by ús.

- Goed en wol, as wy tominsten byinoar bliuwe. Mar dokter seit, der binne guon ûnder ús dy't de oaren net byhâlde kinne.

- Dy skuorre wy wol mei.

- Dat sil jim ôffalle.

- Wy kinne hjir dochs net bliuwe! Sûnder iten.

- Wy driuwe hyltyd noch hurd om 'e west. Wy komme Statenhoek sa ek neijer oan.

- Mar dit lytse skoske hâldt it dochs net en foar de trije sloepen binne wy to machtich.

- God hat ús der oant nou ta as troch in wûnder op biwarre. It is my suver as hat Er dêr in bidoeling mei.

- Us al, mar Peder Andresen syn folk op dy oare skos net. Jo witte likemin as wy hwat Syn wil is.

Wie it kommandeur-wêzen by it forgean fan it skip ophâlden? Mei al syn sprekken koe Kat oars net útrjochtsje as fordieldens. Hja tsierden yninoar om, de iene woe fuort, de oare net. Doe bisleaten hja útinoar to gean. Kei stie al op in ôfstân to winken. Guon bistelden, foar it gefal hja omkamen en de oaren bihâlden bleauwen, yn 'e flecht wei in lêste groetenis oan har neibisteanden, mar it gyng sa hastich yn syn wurken as waerden se troch Kei meilutsen. Doe, wylst de stoet al yn biweging wie, bitocht Jens Jessen him noch, ek diskear net wis fan syn eigen arguminten. Utwurking hie it net mear op 'e measten. Sawnentweintich stieken de timmerman efternei. Hja seagen amper mear nei ús om. Albert Jans skodholle: - To hurd út 'e ein, dat komt noait goed.

In kertier letter kaem ien man werom. Sa skreitsich koe allinne Bluisterige Kei mar stappe. Wy hienen de beide oansetters ta de tocht wer by ús. De oaren koe men al gau net mear bidikerje. Nimmen hat se ea werom sjoen. Wy wienen nou noch mei ús ienenfyftigen.

Kei wiisde greatsk de oare kant út, nei in hiel lyts stipke, syn maeksel: - Dy is séweardich. Jo krije gelyk, stjurman. Hy hellet Röm wol.

De nachts kaem der, alhoewol't der net folle wyn stie, in hege ségong en ek yn it iis in swiere dining. De skossen om ús hinne parsen sa bot, dat der alle amerijen hiele wâllen omheech treaun waerden. Dat it sa mar mei ús dien wêze koe, as ús skoske bikrongen rekke, wisten wy mâlle skoan. De sloepen soenen spuonnen doaskes wêze yn dit gewelt.

[p. 274]

It spiet ús nou, dat wy net allegearre op nei it lân gien wienen. Jens Jessen joech de kommandeurs de skuld, dat dy him bipraet hienen. - Wie dan mei de oaren gien; wy ha Jo net keard, fjurre Kat werom, nou dochs in kear lilk.

Net fier fan ús ôf lei de bûtenste iisrânne. Dêr gyng de sé skriklik tsjin to kear; de baren sprongen der in toershichte by op, in yslik gesicht, hwant it wie ien stik fjûr. De sé moat ljochte hawwe. Yn dy aeklike nacht kaem in idé my oan, dat ik mar net kwyt wurde koe. Ik seach ús sûnder sloepen op it skoske Statenhoek foarby driuwen, de Oaséaen yn, rêddeleas forlern. Wûnder genôch gyng alles dy nachts goed. Lytse skossen leinen suver as in boarstwarring om ús hinne. Wol waerden dy op ús ta skoud, dat wy ús trije sloepen noch tichter byinoar lûke moasten en der foar ússels amper plak oer bleau, mar tagelyk wienen se ús bihâld.

Yn 'e moarntiid joegen waer en sé har del. Wy wienen nou sa ticht by it iepen wetter, dat wy ús sloepen farklear makken. Miskien koenen wy der nou sels wol út komme, mar foaral de kommandeurs seagen der mear ljocht yn om salang mooglik op dizze skos to bliuwen. Kat leaude altyd noch oan in finger Gods. Ik tante him sunich oer de freze dy't ik sûnt fannacht net fan my ôf sette koe. Hy sei, dêr hoegde men gjin noed mei to hawwen, de stream roun om Statenhoek hinne en dan by de westkust lâns. De kommandeur stie der op oan om net mear as ien skipstwibak deis op to iten. It wie sa forliedlik om der nou en dan fan to plúzjen. Wy bislikken it snieiis en sûgden út hwat net sâlt wie. De middeis by kalm waer - kommandeur Kat hie him krekt efkes yn ien fan 'e sloepen nei sliepen jown - roun de skosse samar ynienen wei ûnder de dining en foelen wy allegearre mei lûd gerop en gebear yn 'e sloepen. Kat hie it goed regele; elk wist hwer't er yn sa'n gefal hearde to wêzen. Einlings wie it fortier yn it iis kommen, dêr't wy op De Juffrouw Clara salang om 'e nocht nei útsjoen hienen. Wy setten seiltsjes by en stevenen foar de noardeastewyn op Statenhoek oan. Jens Jessen, dy't ien greate sloep kommandearre, hie syn kompas bihelden; wy koenen it lân sjen en sylden al mar troch. Ek de nachts wiisde it wyt blinkend iis oan stjûrboard ús it paed. De sloepen wienen yn earsten net al to swier ôfladen, mar elke snjit wetter dy't oerkaem, bifrear fuortendaelk en makke de boaten swierder. Ik siet yn 'e oare greate sloep, dy't fan Kat kommandearre waerd. Dejingen dy't by it farren neat to dwaen hienen, hongen tsjininoar oan om noch hwat

[p. 275]

waermte faninoar to hawwen en om minder fan it stouwetter to fetsjen. Hja waerden to bot pleage fan kjeld en wiette, honger en binammen toarst om har fan Kat opmoedigje to litten. Op 'e skosse koe men tominsten noch ris fuotstampe en hânbûtse, hjir frear men stiif. Hy koe har net mear yn 't forstân prate, dat wy nou folle gauwer by ús doel wêze soenen. Guon stieken de hannen út, hwannear't der hwat snie dwarrele en slikken dy dan ôf, mar alles preau sâltich. Oaren stienen der by Kat op oan om harren op it iis to litten om snie foar de toarst op to krijen. Mar it wie in rânne sûnder gloppen om yn to fallen; de sé stie der op, it wie fiersto noedlik.

De middeis waerd de reis biswierliker. Wy sieten al hast op 'e breedte fan Statenhoek; dat lei sa'n seis mile fan ús ôf, skatten wy. Mar doe moasten wy folle eastliker oanhâlde, om't de iisrânne hjir folle fierder de sé yn lei. Wy krigen de wyn dwersskips, de sé wie ek woeliger en wy namen folle mear wetter oer. Guon bigounen it har oan to tsjen; Kat liet se om bar iis yn 'e sloep losklopje en oer board smite. Dat woe net bêst. De sloep forlear njonkenlytsen it waekse fan earst. Mear wyn as juster en minder eine. De beide oare sloepen leinen al like swier to dompen.

Ynienen gyng der in sucht fan forlichting op. Jens Jessen, dy't flak foar ús út foer, draeide in baei yn, tusken it iis. Dêr wie it wetter rêstiger. Mar Kat seinde op slach om stil to hâlden. Jens foun in hoekje hegerwâl en striek de seiltsjes. Wy en Albert Jans syn sloep foelen der nêst. Der koe in soarte fan skipsrie hâlden wurde.

Kat wachte net lang: - Hwat is de swierrichheit?

- Dat kin 'k Jo better freegje! Hwerom litte Jo stilhâlde? Wy moatte foar de nacht noch to plak.

- Dan moatte Jo dizze gloppe ek net ynfarre. Wy moatte sjen, dat wy der komme. Jo hienen trochsile moatten, nei Statenhoek.

- Dêr leit Statenhoek! wiisde Jens nei de bergen efter it iisfjild.

Hidde Kat waerd suver koart: - Om op de Statenhoek to kommen, sille wy om it iis hinne moatte. Dat is de koartste wei.

Der gyng in gehún op:

- Dat is net to dwaen.

- Dan binne wy al earder dea.

- As dit net koarter is, dan wit ik it net, sei Jens en wiisde nei it moaije rjochte wetter, dat tusken de iisfjilden nei it westen roun.

- Krekt, spotte Kat: - De Statenhoekster opfeart. Hoe fier rint er?

[p. 276]

- Fierder as wy úteagje kinne.

Diskear hie de stjurman alle folk op 'e hân: - Dat lêste eintsje kinne wy dan by need noch wol gean.

- Dat lêste eintsje! Kenne jim it iis nou noch net genôch? As wy der dêrjinsen bylâns farre, komme wy om Statenhoek hinne en oan 'e oare kant kinne wy lân bisile. Hwat sizze Jo, Kommandeur Albert Jans?

- Ik bin mei de gelegenheit dêrre net genôch bikend, Kommandeur Kat. En ik freegje, leit dêr oan 'e oare kant dan gjin iis foar de kust? Ha Jo dêr west?

- Hjirre súdlik bin 'k net bikend. Fierder om 'e noard wol, dêr is genôch frije kust. Dy is der hjir oan 'e eastkant net. Wy moatte ús de biswieren fan it omfarren treaste.

- Man, der hoecht mar in foege reefskoelte to kommen en wy sinke as in stien mei al dat iis oan 'e sloep. En hy fart nou al as in trôch.

- Mar yn dizze gloppe rinne wy stomp. Hawar, dy't net oars wol, dy moat it mar ûnderfine. Dan geane wy útinoar. Ik far om. En Jo, Kommandeur Albert Jans?

Mar Albert Jans seach it to swier yn mei in nije reis.

- Dan myn sloep allinne. Los mar!

Mar gjinien stiek in hân út. Iksels koe it net bisjen. Soe Kat it better witte as al de oaren?

- Dy't God pleagje wol binimt er de wiisheit! rôp er wanhopich. - Jim sille jim sin ha. Mar nimmen hoecht it my letter to forwiten!

Dêr foeren wy dan hinne, rjocht op Statenhoek oan, moai foar 't lapke en yn kalm wetter. It folk bigoun suver op to libjen.

- Sjogge Jo wol, Kommandeur!

Mar njonkenlytsen waerd it wetter smelder en kronkeliger. O, aenst soe it wol wer better wurde! Mar it waerd ynpleats moardzjen om foarút to kommen. Wy sille net folle mear as in heale mile foardere wêze, doe wie it hou! En ien fan 'e sloepen hie al sokke stjitten hawn, dat er lek wurden wie. En der siet safolle wurking yn 'e iisskossen, dat wy alle trije sloepen op it iis lûke moasten, hwat ús omtrint to mânsk wie. - Hoe nou? frege Kat. - Jimme woenen dit út.

Jens Jessen woe de sloepen mar in ein oer it iis slepe; fierderop soe wol wer wetter wêze.

- Dat kinne wy gauwernôch gewaer wurde, sei Kat.

Fuortby wie in iisberch, op 'e rûs sa'n sechstich-sawntich foet heech. Hy naem in stikmannich fan uzen mei en wy klommen der by op.

[p. 277]

Yn it westen lei it ûnthjitten lân; de sinne yn it sakjen kleure de iisfjilden tusken ús en de kust read, ien woastenij mei hichten en lichten, opsteande skossen, iisbergen; allinne de kreaze opfeart ûntbriek. Doe wiisde er nei it easten en it suden; hiel yn 'e fierte om de iispunt hinne lei de iepene sé. Tobekfarre wie like ûnmooglik as foarút. De sleat wie ticht dreaun.

- Jimme woenen my net leauwe; nou sjogge jim it, mar it is to let.

Elk swijde biskamme. Jens Jessen skodholle, Albert Jans bûgde de holle. Dit wie alles hwat ik fan Kat oan forwiten hjiroer heard ha. In mist kaem opsetten en sleat ús yn. Dêr stienen wy by de sloepen, dea-ynein en oan 't hert ta forklomme. It iten sa goed as op. Allinne foar de toarst wie hjir swiet sniewetter. Wy sochten foar de nacht safolle mooglik biskûl yn 'e sloepen, mar de stive, izige seiltsjes joegen net folle dek.