|
| |
| |
| |
Leo Popma / Labijn, Veronica Labijn
Fûgels binne der altyd wol, as der heljen oan 'e klink is. Fan dat oangeande is der mar in bytsje forskil mei de minsken. Jowt men in finger, dan bliuwt it saek en nim jin to wacht dat net de hiele hân ôffretten wurdt. Dat ha wy lêsten mar wer sjoen mei Labijn, Veronica Labijn.
En dan kin men ûnderskie meitsje wolle tusken fûgels en fûgels yn it wyld, en sizze dat de omstannichheden der in soad ta dogge. Mar binne der noch fûgels yn it wyld? Hja hearre by it lânskip en de stêd en biwege har oer ûnsichtbere triedtsjes, dy't de mins yn hannen hâldt. Forskynt men yn 'e doar, dan saeije se yn keppels sierlik del, mar ik bin Veronica Labijn net. En simmerdeis is it einliks krekt allyk.
Rin mar ris troch it park en haw mar ris net yn 'e rekken dat men al oer it brechje stampt. Snjittend en mei great misbaer komme se op jin oan.
Folle makket dat dus net út, mar it kin mei en tsjinwaerje.
Mei de winter soe it wol neat mear wurde, sa't it like. En út 'e stêd bigoun stadich in sucht fan forromming op to stigen, binammen fan de âlde minsken, dy't har út en troch ris wer oan it rút fortoane doarsten en ienriedich in swak jûchhei tochten ynsette to kinnen, nou't hja it diskear alteast oerlibbe hiene. De bigangels minderen hurd en as de wyn yn it suden stie, weage de ien of oar him alris bûtendoar. Net dat de fûgels al wer fuortset wiene. Salang't hja hjir oan 'e kost komme koene, wie dat der net by. En it waer spile har aerdich yn 'e kaert, hwant licht dat der mei it mylde waer op it streekje ris hwat faker in doar opgie. Dat hie trouwens foar gâns âldelju it sein wêze moatten, dat der noch wol ris hwat op til wêze koe. Mar yn alle gefallen koene de fûgels yn it wetter torjochte en hoegden net al den dei mei de kop yn 'e fearren, op dat iene klomske poatsje, op 'e grêftswâl ta to hâlden.
Foar Veronica Labijn wie dat lykwols gjin kwestje, dy wie der salang't der fûgels wiene efter it lege stekje, dat de gersseame by it wetter fan de strjitte ôffrede. Hja hoegde der gjin foet mear om to forsetten, hwant alear't hja de doar fan 'e skoattel hie, wie it hiele spul al by de wâl op wjokkele en wachte gobberjend by it stekje oant de frou har bigoaije koe. As sieten se efter gaes, sa sekuer holden de bisten har oan de grins
| |
| |
fan it perk, ûngeduerich har koppen op-en-deljend om't de izeren stange, op 'e selde hichte sahwat, har it sicht op it wiif binaem. Of hja gluorken by har wrede snaffels lâns ûnder de barrikade troch, of hja hipten efkes omheech en foelen dan, mei de strôt oer it izer skavend, wer werom yn it gekrioel fan de oaren, mar fierder as it stek kamen se net.
En in snetterjen en snauwen út al dy bienen tûterkes, it gong jin troch ieren en sinen. Dat bigoun al bitiid, yn it healtsjuster, hwannear't it noch wol oardel ûre oanhâlde koe, foar't Veronica Labijn ta de doar út kaem. Mar yn it keammerke oan 'e strjitte brânde al ljocht, en wie it wyfke nei alle gedachten al drok dwaende mei har húshâldinkje of joast mocht witte hwat. Dan setten de kloften har yn biweging en stelden har op oan it front.
Dêrnei kaem de stêd ta libben, suterich en skier en om jin foar altyd de moed to binimmen. Mar op it streekje giene de fûgels oan, in ûre en langer, oant it minskdom yn kantoaren en fabriken bigroeven wie, útsein Labijn, Veronica Labijn, dy't yn 'e doar forskynde om de fûgels - har fûgels - to fuorjen.
Fansels koe elkenien har dêrre, of hie elk dy't dêr wenne, har alteast wolris sjoen. Foar dyen hiet hja ek Froan, al soe men harsels nea oars as Veronica sizzen hearre. Dat wiene dan de buorlju, foarsafier't men dêr fan prate kin. Hwant de neisten wennen dochs altyd wol in pear perselen fierderop, oan wjerskanten. De buert wie trouwens aerdich yn 'e nederklits, en minsken dy't men dêr geregeldwei lâns kommen seach, misten op in stuit en seach men dêr nea werom. Alde pakhuzen, dêr't men nea ofte ninter in libbene siel fornaem en dêr't it forfal en de forrotting ûnder brike doarren ta'n út kroep, sierden it streekje mei har amper noch lêsbere nammen fan russyske en oare havenstêdden. En hwat der oan nederige wenten tusken stie, wie op in dei tichtspikere en opfleure mei in farsk skildere buordtsje, dêr't de ûnbiwenberheit op oanpriizge waerd. Mooglik wenne der fierders al gjinien mear en hat dat de ûndergong fan Veronica Labijn west. Hwant men kin nei alle wierskyn oannimme, dat him der oars dochs wol de ien of oar yn jown hie.
Fan oannimmen sil der oars net in soad by west ha. De jierren troch wie it altyd goed gien, en hwat hiene jo sizze wold? In jas mear of minder oan, hie net folle útmakke. Hja wie taei, dat hat wol bliken dien. Boppedat wie it net de winter, dy't har oermânsk wurden is. Faeks hie hja hwat mear forwar hawn, mar op soks rekkenet men trochstrings net. En it gie dan wol by biten en brokken, mar hwa wit, hwat hja der mei foar hie.
| |
| |
Se hie tige mei har bisten op, dat stiet net yn 'e kiif, en ja hwat wol men, sa'n âldwyfke, dat nei alle gedachten har hiele libben suver allinne wenne hat, moat men hwat tajaen en yn har wêzen litte.
Alle dagen om 'e selde tiid kaem Veronica Labijn út har húske. Ald en ronfelich as in lyts fûgeltsje, mei in ûnsjoch briitsje op 'e bientige noas, en it tinne grize hier, dat yn 'e nekke wol byelkoar boun wie, mar foar it greatste part wer losrekke, en oan wjerskanten fan it teare kopke delhong. It kin biskûle yn in rûge breiden sjael, dy't in geweldige kraech ûnder de holle foarme en dêr't de slippen fan, op 'e rêch, oan de mul ta rikten. It toarre lyfke yn in fest en dêrûnder in like snústerige jûpe, dêr't neat yn like to sitten as de broaze skonkjes, dêr't hja bihindich it deistige paed mei ôftaestte.
De tippen fan de skelk yn 'e iene hân, de oare oan 'e hals, sa stie hja dan yn 'e doar en eage hwat steksjoch oer de brilleglêzen de wrâld yn, staette in earst skrael lûd út en sette ôf nei de fûgels, dy't langer net mear to hâlden wiene. Healwei de strjitte sette hja dan har piipjende lokrop wer yn en die in taest yn 'e skelk. Mar meastentiids birikten de earste stikken bôlle de fûgels noch net en moast hja letter, as alles tusken en yn de roppige fraten fordwoun wie, noch efkens yn 'e bocht om de lêste koarsten to plak to bringen. By it stekje bidarre, bigoun de bidieling foargoed. De easte stikken smiet hja stéfêst efter de fûgels, hwermei't de bisten even tobek stouden en der foaroan in bytsje mear romte kaem. Fuort stapte it wyfke dan oer de freding en stie middenmank de wolven. Om bar krigen se har part, oanhelle troch de flaeinammen en lokropkes dy't de frou oanienwei foar har út mompele, en foarsafier't de handige knapen har net foar wiene en it har út 'e hân roppen, ear't it op syn bistimming wie. Binamen by de earsten rounten, hwannear't de dieren by har op fleagen en se it amper op fuotten hâlde koe, slagge it net earlik en jow elk syn taks. Forheftich protteljend en mei in driigjend opstutsen finger sette hja de fraet to plak, mar op itselde stuit hiene de oaren de baen rom en boarren har snaffels al yn de skelk, of pikten breinroer de frou withwersanne. Wankeljend warde se it rap en rút ôf, binaud soms en om in útwei sykjend, mar se wie ynsletten. Mei in pear hanfollen bêdde se op 't lêst de ûngelokken del, en stiene dy ienkear kokjend om har hinne, dan hie se it pleit wol woun.
Mar bliksem, dat moast in kear speakrinne. Wol teach hja mei flagge en wimpel werom nei har húske, as de lêste krommen forsein wiene; hwant alhoe flodderich hja der steesoan hinne roun, nei it fuorjen wie hja ûn- | |
| |
werkenber tatakele; it hier oer har gesicht, de klean oan flarden en, net to bineamen fan kleur, de ûnderjurk, dy't yn raffels ûnder alles út hong. Mar Veronica Labijn hâldde tofolle fan har leave wrede fûgels. En hwa hold fan har om har to warskôgjen? Elkenien, dat se har bigean lieten? Ynienen kaem de winter werom, fûl en droech en knappend fan handiegens. De grêft frear ticht en de fûgels sloegen har kertieren op yn it gebiet tusken it stekje en de iisflakte. De groun waerd ûntagonklik, it wetter ûnbirikber, en mear as ea wiene de bisten oanwiisd op de frou, dy't mei deselde evenredichheit har plichten waernimmen bleau.
Mar de fûgels waerden roppiger en dryster yn har oanfallen. Mei bliedende hannen kearde Veronica Labijn fuortoan werom yn har went. Ek de wynsels dêr't hja har mei bisocht to biskermjen, brochten gjin útkomst. Hieltyd langer duorre de marteling, om't har skeinde fingers hwat langer hwat minder hâld krije koene op it bôlleguod. Fan bloed trochweakke struide hja de ûnbidige hompen yn 't roun, dy't skrokkich en al hastiger forslynd waerden. Mei útpûljende eagen wrongen de bisten, har rjochtsjend en krimpend, de stikken troch de strôt.
Noch stoep de frou dapper oer it stekje, mar nei't op in dei har fingers en hannen en de earms in stikhinne, ôffretten wiene, weage Veronica Labijn har net mear yn it plantsoen. It woe langer ek wolris foarkomme dat hja net forskynde, mar nei hechút trije dagen kaem hja wer bûtendoar.
De skelk nou as in bael om 'e nekke. Foaroer bûgd troch de swiere lêst, strampele it wyfke de strjitte oer oant flak foar de izeren steaf. En sa foaroer, dat de bôllesek boppe de fûgelkoppen bongele, makke se driftige skokbiwegingen mei de holle.
Faeks dat se dêrom in pear dagen weibleaun wie, hwant yn har tastân moat it in hiele toer west ha om it foarinoar to krijen. Hieltyd hwannear't hja even útpûst hie en opnij de stjittende meneuvels fan har boppeliif bigoun, rûgelen troch in gat ûnder yn 'e skelk, de stikken bôlle oer de fûgelliven. Wol duorre it fuorjen aerdich langer as eartiids. In lyts ûre soms stie Veronica Labijn yn 'e kjeld, yn har tinne klean en mei oan wjerskanten de wapperjende lege mouwen. Se wie sa drok en roerich net mear mei har folkje. En as se har rjochte om de pine yn 'e rêch hwat saksearje to litten, stoarre hja wezenleas nei de smûgende dieren, de biferzen grôft of fierder, oarekant de feart, dêr't it forkear de singel lâns wynde.
Mar fan de oare kant wie de bael in feilige biskerming foar it teare
| |
| |
wyfke, tsjin de fûgelbekken. Yn it earstoan tominsten, hwant mei't de skelk leger waerd, waerd de frou wer kwetsberder. Mar as it safier wie, gappen de fûgels al nei de siken en wie it wreedste der ôf.
De bisten hiene lykwols bloed preaun en in heislike woede moast yn har fearn wêze, fan 'e honger, mar út argewaesje ek oer it wiif dat harren fuorre, dei út dei yn, op har trage en birêddende wize, dat nea bilies joech nettsjinsteande har wounen en dêr't hja ôfhinklik fan wiene, salang't de winter harren in bytsje libbenskânsen mear oerliet. En de macht dy't hja hiene oer de frou, en it witten dat se har oankoene, makke de fûgels dryster en dryster. As koal groeiden se, fan it foer dat har foarsmiten waerd en fan hwat se har út it liif fan de frou noch oaneigenje koene.
Hie se it dêr mar by litten en harsels de gelegenheit jown wer oan to sterkjen, alear't de razernij har oermânsk wurde soe. Mar Veronica Labijn mijde harsels net en die hwat har to dwaen stie salang't hja koe. Strampeljend sette hja ôf út 'e foardoar fan har hûs, slagge muoisum by it plantsoen en struide, skokkend oer de hiele lea, de bôlle oer de groun.
Hie hja de groei fan de fûgels net achtslein? Roun en swier kamen se op har ta. Hja rikten langer boppe de rounens fan de folle skelk en pikten fûleindich yn it ies. Eangstich skrille it wyfke tobek, mar de munsters krongen oan, forgeaten it stek en setten har nei, dy't mei de sek om har nekke in hinnekommen socht.
Stroffeljend sloech hja del op de stoepe foar har doar, en efter foelen de fûgels oan en skuorden en frieten, de fuotten, de skonken. As in wjirm kringele it minske foarút, de fûgels loeken har werom, mar mei alle krêft dy't yn har wie aksele se tsjin. It kin efter de drompel heakke, helle hja oan, en mei in skreau, dy't de útsinnige dieren in eagenblik ynhold, hyste hja har bluodrige romp ta it hûs yn, rôlle har achter de doar en mei triuwende biwegingen fan 'e holle slagge it har dy to sluten, ear't de oerkommelingen opnij oanfalle koene.
Hwa sil sizze hwat der yn Veronica Labijn omgie, de dagen, wiken, dat nimmen mear fan har fornaem?
De winter forlamme de stêd, de fûgels groeiden fan honger en haet. Hja bisetten de strjitte en wachten foar it hûs fan de frou, dêr't it lampeljocht efter de ruten net mear útgie.
| |
| |
En hwa yn 'e goedichheit, soe noch hoopje doare har libbensliif werom to sjen?
En dochs kaem Veronica Labijn noch ienkear foar 't ljocht. In moarntiid, earder as hja ea tofoaren wend west hie, doe't de dage amperoan yn 't opkommen wie en de munstereftige fûgels noch to slûgjen stiene yn it pers en op 'e grêft ek, dêr't in part fan de keppel nachts langer tahâlde moast, mei't it plantsoen troch de groei fan de ûnbidige liven to lyts wurden wie.
Hoe't hja sa stilwei de doar op krige hie, bliuwt in riedsel. Faeks woe Veronica Labijn bisykje it foer op 'e strjitte útstruid to hawwen alear't it de fûgels har tiid wie, en hja har opmakken foar de wacht by it hûs. Mar dan hie se dochs it lokjen binefter litte moatten, doe't it safier ienkear wie en der noch altyd net forweech kaem yn it reau op 'e wâl.
Kronkeljend stobbele it wyfke oer de drompel, stuite de stoepe del en rôlle har in einhinne de dyk op, de tichtstrûpte skelk mei iten oan in tou efter har oan slepend. Dêrnei loek hja hânsum de holle út 'e strûp, kantele in eintsje werom oant by de bael, en biet mei har tosken it tou troch. In slippe fan de skelk tusken de lippen, wrotte hja dan in ein fansiden en troch koarte lûkjes fan it kopke, foel it doek iepen en rûgele de bôlle oer de stiennen.
Wie it út oermoed dat it har slagge wie, dat hja de fûgels rôp? Hie se tocht de doar yntiids wer birikke to sillen?
Forskuorrend foelen de bisten oan, forslynden de bôlle en kearden har tsjin de frou. Yn har forskriklike bekken loeken se har oer it stekje, sleepten har batsend en hompend oer de biferzen kluten fan it plantsoen en skuorden har fierder, de wâl del, de grêft op. Snetterjend, gûlend omtrint, stoartte de kliber him dêr op it skeinde lichem. Neat seach men mear as de geweldige stjittende fûgelrêgen en de wanskepen snaffels, dy't sûnder ophâlden yn it warleaze fleis hakken.
En de dage gie oer de stêd; de winter krige wer kleur. Op 'e wâl tuorken de bismoarge fûgels. It streekje lâns haesten har de earsten en de lêsten, de ynbannigen, de ûnwittenden, foarby de leafde, it euvel fan Labijn, Veronica Labijn.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd