De Tsjerne. Jaargang 19

[p. 47]

Sjoerd van der Schaaf:
De earsucht fan Holke Holkema

Holke Holkema hjitte er; en hy wist al lang dat dy folsleine namme foar immen, dy't himsels net weismyt, mear fortuten docht as simpelwei H. Holkema. Holke Holkema fielde him tige roppen, goede dingen to dwaen foar de maetskippij; mar hy woe ek minlike graech, dat elkenien wist dat Holke Holkema foaroan stie by it helpen en forbetterjen fan de minsken. Setske, syn frou, klage wolris: hwêrom moast Holke rounom by wêze en altyd syn wurdmannich sizze! It wie in ûnrêst, dy't har net foldie; soms like it oft er mear om oare minsken joech as om de eigen húshâlding. Hwat woe er, hwat bistribbe er yn de fredesnamme! Fansels, hja wist wol, dat mear manlju dat oer har hiene, mar Holke dreau it neffens har wolris hwat to fier.

Soms kaem it ta kribbekeurichheden, lyk as op dy novimberdei, doe't Holke wakker kocheljend thúskaem fan kantoar en Setske him gau by de kachel sette mei hwat waerms om to drinken en him rette, jouns ier op bêd to gean. ‘Dat kin ik net’, sei Holke, ‘hwant ik moat joun foarsitterje op in ûnthâldersgearkomste.’ Dat like Setske wol neat. ‘Dû bist dochs wol wizer; dat kin Feddema ommers skoan dwaen.’ Feddema wie de twadde foarsitter en perfoarst net efterlik. Mar Holke woe der neat fan witte. ‘Né, dat kin joun nou krekt net, hwant Boerma komt foar in ynliedinkje, en dy kin er net tofolle gejeuzel fan Feddema by ha. In goede man oars, Feddema, mar hwat ûnkrekt yn syn wurdkar en fiersto lang, fiersto lang.’ Holke seach heech tsjin Boerma op en woe de kâns, him to moetsjen, net misse.

‘Astû dêr joun sa sitst to kocheljen, docht Feddema it yn elk gefal tsienris sa goed as dû’, skampere Setske. ‘En dy Boerma bliuwt der wol.’ Hja wist, dat Holke op syn wize hwat fan Boerma forwachte: in plak yn it haedbistjûr, in funksje yn de reklassearing of soksahwat. Boerma seach er as ien fan syn kroaders. Foar de polityk miende er ek in pear to hawwen. Och, dy Holke. Hy biwarre in krante dêr't er op in bistjûrsfoto yn stie, de hân artistyk ûnder it kin en in pipe goed birekkene yn 'e mûle. De oaren liken der neat by. De lêzers moasten hast wol freegje: dy Holke Holkema, hwat is dat einliken foar in man. Nou, Setske hie it antwurd wol jaen kinnen: net sa'n slimme keardel mar faeks hwat minder mânsk as jimme tinke.

[p. 48]

Holke smiet it oer in oare boech. ‘It past my net sa goed joun, ik wit it wol; mar men moat op 't lêst jins forantwurdlikens kenne. As Boerma wist, dat ik der net wie, dan kaem er faeks leaver in oare kear. Men moat ek oan oaren tinke en net altyd oan jinsels.’ Hy hoasse even. ‘It sit my nammers al hwat losser. Sa'n bytsje kjeld op 'e strôte moat men ek net oerdriuwe.’

It roun in pear minuten hwat heech yn de keamer fan Holke Holkema, mar doe kamen de bern der yn en wist Setske, dat hja it pleit forlern hie. Hja sei noch al, dat de maetskippij him net sa misse soe as hy siik waerd, mar dat hja mei it lêst siet, ek al om't er net sa'n maklike pasjint wie. Mar doe wie it ek út: Holke hâldde syn hoasjen fierdersoan hwat yn en loek him werom yn in weardich stilswijen lyk as er altyd plichte to dwaen yn soksoarte gefallen. Setske waerd dêr net safolle oars fan; hja koe him wol. Doe't er fuortgyng, krige er in sjael om, dy't er net ôfdwaen mocht, en de goede rie, it net to let wurde to litten.

Op 'e seal wied er heas, en Boerma achte it mar in hiele died, dat er dochs kaem wie. Dat makke er wolris oars mei, sei er; de measten hiene it gau slim. Doe spriek Holke sa goed er koe syn iepeningswurd oer de tiden, dy't wol foroaren, mar de minsken, dy't al tofolle gelyk bleauwen. Jild wie der mear ûnder it folk as foarhinne, mar oars... ‘Tûzenen hawwe morele stipe nedich: meifielen, freonskip, soarch. Wy moatte dy jaen.’ Dat wie knap sein, en Boerma koe der moai by oanheakje, fortellend oer it lân dat foller waerd en de minsken, dy't tusken al dy oaren yn de iensumens op har ta kommen fielden en út fortwiveling forfoelen ta de drank. Dêr holp gjin preek tsjin, mar allinne de helpende bruorrehân, lyk as de foarsitter sakrekt al sa treflik sein hie. Holke fielde, dat de minsken even nei him seagen, en it waerd him waerm ûnder syn sjael. En dan hie Setske wold, dat Feddema de lieding hie! Hy soe it har sizze; hja moast it bigripe.

Nei hûs fytsend tichte oan alven fielde er him earder optein as siik. Gripichheit, kjeld, soe it net sa wêze dat men se kwytrekke as men perfoarst net siik wêze woe? De gedachte makke him fleurich en tige moedich. Der koe him neat oerkomme; moarn wied er grif alhielendal better. En doe lei der hwat foar him op 'e wei. In grouwe houn? In keal? Hy stapte hastich ôf en seach al gau, dat it in minske wie: in manskeardel mei in wûnderlik wite troanje. Hwat fierder lei syn fyts. Holke snúfde ek hwat op: in fisklucht en in dranklucht. Fansels, dat koe net oars as Lykle van der Kloet wêze, fan hwa't

[p. 49]

bikend wie, dat er fan kroech nei kroech geand bokkens forkocht, oan't er der by delfoel. Nou lei er op 'e hurde dyk en de wite troanje like yn in tsjustere rânne to sitten. It duorre even, ear't Holke foar de geast hie dat it bloed wie. It skimere him foar de eagen, en hy waerd bang. Lykle van der Kloet wie fansels dea. Dit hie syn lêste reis west. Hjir koe gjin morele stipe mear helpe; hjir koe sels de dokter neat mear dwaen. Earme Lykle!

Tsien minuten letter skille Holke Holkema by dokter Swaan oan, mei foarsje, hwant it wie in earnstige saek. Dokter die boppe in rút iepen. Hy hie noch neat sein, doe rôp Holke al: ‘Lykle van der Kloet leit jinsen op 'e strjitte, my tinkt dat er dea is!’ Dokter like net sa kjel. ‘O, Holkema, binne jo it’, sei er. ‘Lykle van der Kloet is taeijer as jo tinke. Mar ik kom by jo.’ Hy wie der moai gau, mar Holke fielde dochs al wer prykjen yn syn kiel: de kjeld siet der noch. Dokter liet him noch even yn de gong, om't er mei plysje De Jong tillefonearje moast oer it koarte petear, en Holke hearde De Jong antwurdzjen: ‘Dat soe in ramp wêze foar Skiedam; en hwa bringt ús tonei in fiskje?’ Holke bisaude him oer dat rûge praet, sa hiel oars as sakrekt op syn gearkomste.

Doe fytste Holke Holkema wer troch de nacht werom en even letter strûsde dokter syn auto him mei great ljocht foarby. Holke tocht, der moast in greate aksje ynset wurde om al dy dranksuchtige sielen waermens en freonskip to jaen; in Holke Holkema-aksje, dêr't elkenien oer praette. Hy seach al gau oer hwat hy it lyk fan Lykle van der Kloet achte to wêzen de twa mannen bûgd stean: de dokter en de plysje. Doe't er ôfstapte, sei dokter daliks, dat er as de bliksem nei hûs moast en op bêd. Dat like Holke oars skoan ta, mar de earnst fan it eagenblik frege wol, tocht him, dat er foar it lêst syn each gean liet oer dizze bokkenkeapman, foar hwa't alle waermens en freonskip fan de wrâld to let kaem. En sjedêr, seach Lykle net noch even ûnder syn eachlidden wei? It wie mei dizze neitins oan it lêste ljocht út Lykle syn trekkende eagen, dat Holke ûngemaklik syn hûs en syn bêd opsocht en net earder ta himsels kaem, foar't er Setske wekker makke en it forhael forteld hie. ‘Ik haw dien hwat ik koe’, sei Holke, ‘mar ik kaem to let. Lykle van der Kloet is dea, mar nimmen kin my forwite, dat ik net dien haw hwat ik koe.’ En Setske moast noch sizze: ‘Dat is wier Holke, nimmen kin dy hwat forwite’, ear't er him deljoech.

It lei yn 'e reden, dat er de oare deis net nei kantoar koe. Hy hoasse de hiele moarn en hwat koartsich wied er ek. Mar

[p. 50]

doe't er nei de middei in skoft sliept hie, fielde er him dochs gâns better en forfear dêrom mar nei de divan yn de keamer. It wie dêr waerm en Holke koe in boek lêze en nei bûten sjen. Hy seach meast nei bûten, hwant it nachtlik aventûr liet him noch net mei rêst en it wie moai om to tinken oan de Holke Holkema-aksje. ‘Ik sil fan 'e wike wol thúsbliuwe moatte’, praette er tsjin Setske; fansels, fan dy gearkomste wie it net kaem, mar fan it nachtlik trelit neitiid. Mar hy mocht net kleije, as er oan Lykle van der Kloet tocht. It waerd nammers ek de heechste tiid, dat der ris hwat barde foar minsken, dy't krektsa wiene as Lykle van der Kloet. ‘Hja hawwe forlet fan meifielen en stipe.’

Der kaem stadichoan hwat skimer oan 'e loft en Setske tocht dat it tiid waerd om it ris oer hwat oars to hawwen as oer dy earme Lykle en syn maten. Hja krige ûnforwacht har sin. Hwant ynienen rôp Holke mei hwat in forwyldere stimme: ‘Setske, forgemy Setske, nou moatst hjir ris sjen!’ It wie de muoite wurdich. Foar it hûs lâns fytste, it bokkenkistje foarop, Lykle van der Kloet. Om syn holle siet in kreas wyt forbân. Hy stiek freonlik de hân op, hwant hja wiene nou goekunde.