De Tsjerne. Jaargang 17

[p. 374]

Paulus Akkerman:
Mark en Djoezika

Dat jier wie der hwat nijs op Sweachstermerk, in man mei in dounsjende bear. Alles kaem dêr op ta en hokke dêr op in distânsje om gear. It wie in swart-eagich man dy't in griene hoed swierich yn 'e nekke hie, bistutsen mei in reade fear. Yn 'e iene brune hân hie er it keatting, yn 'e oare in tambouryn of ding en op 'e maet fan dat sober en skeamel muzyk, dounse de swiere bear op syn machtige efterpoaten, de lju hâldden de siken yn.

Mar Mark koe der neat oan dwaen dat er mear niget hie oan 'e widzjende jongfaem dy't sinten ophelle as oan de dounsjende bear. It fanke wie swart fan uterlik, lyk as de man. De eagen glinsteren fan libben, de reade lippen laken twa rigels wite tosken bleat. In kleurige lape spande strak om 'e mûtele lea, oan 'e bleate brune fuotten hie hja sandalen mei reade bannen. En dan dat rinnen, alles oan har wie ien stik libben. Mark wist wol dat it healwiis tinken wie, mar it like as wie hja ien stik muzyk, muzyk dy't men sjen koe.

Mei't hja tichterby kaem socht er yn 'e pong en krige der in kwartsje út. In kwartsje! Doe't er dat sulverstikje yn har koperen bakje lei, sloech it fanke har swarte eagen nei him op en glimke. It gyng him der kâld fan oer de rêch, winlik waerm en kâld tagelyk.

Abe stjitte him oan, in fier famyljelid fan memme kant efter Duerswâld wei: ‘Wy geane mar wer, net?’ Hy koe dat net wegerje mar allegedurigen seach er noch om, oft er noch net in skyn fan har gewaer wurde koe. Sa'n fanke!

Hja hiene de tiid oan harsels. Abe hie de bern great, dy rêdden it wol, Mark dy't mei syn mem buorke hie in feint en in faem foar it wurk, de faem soe dy joun mei yn 'e jister.

Hja brochten gâns tiid to'n ein efter de lange rige hynders, mar oanienwei seach Mark it byld fan it trinten tripkjende fanke noch foar him, hy koe der neat oan dwaen. Yn in weardshûs bipluzen hja de broggen, dy't se mei kofje bispielden.

‘En dû hokkest noch altyd mar allinne by jimme mem, hoe âld bist nou Mark?’

‘Acht en tweintich.’

‘As it hwat wurde sil mei dy dan meist wol opsjitte, heite, dyn bêste jierren geane foarby. Dû hast de froulju foar it útsykjen, dû hoechst mar ien.’

‘Dêrom bin 'k to sinnich, moatst tinke.’

[p. 375]

Hja stieken de brân yn in dampe sigaer en rounen kalm de merke oer. Mark sloech noch op 'e kop-fan-jut en liet him in sintersk ding op 'e jas spjeldzje. Letter ieten se noch in oaljekoek ûnder hwat stadich petear oer buorkerij en alles hwat dêrmei gearhong. Doe wie de merk ek yn it ôfgean en wie it oan 'e thúsreis ta, hja moasten elk in kant út.

Mark naem it iensume boskpaed dat útjoech op Eibertsreed, it snijde gâns ôf. Under it gean hie er gjin each foar de bûnte hjerstkleuren dêr't de bosk mei ferve wie, de heimige roken dy't der waren fan stjerrend leaf en mear forgiene gloarje, jelgere er net. De merkelûden waren him noch rûzich en ûnwezentlik troch de holle, mar hwat er klear en dúdlik foar him seach wie it byld fan it widzjende fanke, sa't hja him oansjoen hie en glimke...

Ear't er der erch yn hie wie er de bosk al út en moude er Eibertsreed lâns, it wie in útsûnderlike droege hjerst dat jier. Op 'en ûnforwachtst bleau er stean, it wie him oft er in skynsel seach. Oan 'e kant fan 'e reed, deun tsjin 'e tichte struwellen, siet it merkefanke sels! Mar dat koe dochs net, hjir oan Eibertsreed... en dochs wie it sa. Wylst er stadich neijer kaem, jage him it hert. Hwat moast er nou? Forlegen bleau er stean, mei't hja har swarte eagen nei him opsloech, gyng it him wer frjemd oer alle lea.

Hja praette in breklik Hollânsk. Mark sines wie like breklik, mar hja forstiene inoar. Ynearsten gyng it hwat stroef, stadichoan waerd it better. Har eagen praetten mei en har smelle brune hannen. Hja wie fuort roun, dy man fan 'e bear wie har omke dy't har sloech en min bihannele.

‘Leave’, sei Mark kjel en yn great bigreatsjen. Hy frege har namme.

‘Djoezika’, sei hja glimkjend. Sêft preuvele er it har nei, withoefaek as hâldde dy namme wûnder hwat yn.

‘Kom’, sei er doe ienfâldich. Sûnder tsjinakseljen joech hja har oerein. Togearre rounen hja doe de lange moudige Eibertsreed en oer it stoppelich tsjerkelân dêr't Wopke' jonges dy simmer rogge boud hiene, doe de Singel lâns, it Spoekeboskje troch en sa brocht er har op 'e âld, âld pleats dy't stagen lang fan 'e Sinnema's bibuorke wie.

Fuort letter al naera syn mem him geweken mei de koarte wrimpene fraech: ‘Hwat moat dit?’ Heech en strang stie hja foar him.

Hy die syn forhael, it wie Djoezika foar en Djoezika nei. Smeulsk, mei alle forachting dy't hja der ynlizze koe, sei Arend Sinnema's boerinne dat syn mem wie, it him nei: ‘Djoezika,

[p. 376]

Tonacht kin hja yn it hea sliepe, moarn giet se nei de keardel werom.’

Mark spriek fan him ôf. ‘As er om har komt en har opeasket, dan sil 'k it net forhinderje kinne en yn it hea sliept hja net.’ As liuwen stiene hja foarinoar oer. Mark woun it hwat de slieperij oangyng, dy jouns gyng Djoezika yn it sydkeammerke op bêd.

De oare moarns, doe't it folk mar krekt yn 'e jister wie, hie boerinne de pronk al oan, it breed earizer op, de swarte gitten om. Hja soe in Sweachsterreis oangean en fergje de merkekeardel dat er syn slet fan in fanke wer ophelje soe.

Mar op 'e Sweach wie de hiele merkeboel al fuort. Hja die neifraech, biskamsum, de holle read biroun, nei in man mei in bear. De lju Toeken oan 'e skouders. Ien ornearre foarsichtich, soe 't faeks wêze kinne dat er op Drachten oanhâlden wie? Boerinne waerd kjel. Drachten, it wie sa fier, mar it moast. In lange moedsume reis en alles om 'e nocht, hja wisten dêr fan gjin man mei in bear.

Tsjin 'e joun earst kaem boerinne troch alles hinne wurch wer thús. Yn it mulhûs siet Djoezika mei glinsterjende eagen en bleate brune earmen by de tafel. Boerinne achte de boaden net, mei in driigjende finger wiisde hja nei it merkefanke en easke fan Mark: ‘Dy lellebelle der út of ik der út.’

Wyt bilutsen riisde er oerein, mar kalm sei er: ‘Djoezika bliuwt hjir.’

‘Dû slachtst de brune foar de brik en bringst my joun noch nei ús Lysbeth op 'e Pein’, gebea hja Jabik, ‘mei sa'n ien sil ik net noch in nacht ûnder ien dak forkeare.’

Noch gjin kertier letter ploften de brede hoeven fan de âld poep op it sân fan 'e Spoekebosk.

Djoezika lake en song en dwaelde troch it âld hûs en sprong op it hiem om, mar it wurk kaem foar Akke op. Hwa soe it smelle brune fanke ek fergje op wurk?

It wie Mark oft er dreamde, hy wie folslein yn in oare wrâld komd, der wie mar ien mear dy't hwat foar him bitsjutte: Djoezika. Jouns naem er har yn syn sterke earmen en patte har reade lippen, har eagen, har hier. Hy krige har holle yn 'e hannen en easke: ‘Sjoch my oan.’ Yn 'e djipten fan har swarte eagen leine dreamlânnen bisletten dêr't Mark alles foar forjitte koe.

Sa gyng dat op 'e Sinnema's pleats efter de Spoekebosk. Fansels kaem der praet fan, it rôp oer de streek. Mar âlde Sibbele dy't nei de hûndert loek, sei: ‘It hoecht jin gjin nij to

[p. 377]

dwaen, de jonge hat it fan gjin frjemd, syn oerpake hat it yndertiid bistien en keapje in malmoune dêr't er de merken mei biswalke, de Sinnema's sitte streken yn.’

Mark hie gjin lêst fan dat praet, it fanke wie der noch mar goed fjouwer wike, doe praette er al fan trouwen. Hja klapte yn 'e hannen en sei: ‘Ja, ja.’

Fan Jabik waerd de brune in roskaem oer de lea helle en de fiterlokken biknipt. It kleurich tek kaem der op en sa makke Mark, alhiel yn it swart, in Drachtsterreis om oer it trouwen to praten. Grytman waerd der byhelle om't it gewoane skriuwersfolk dy opjefte to swier waerd. Mar fan de grytman waerd Mark op papieren ferge, sûnder papieren koe der fan trouwen neat komme. Forslein kaem er thús en bisocht Djoezika dúdlik to meitsjen hoe't it der foar stie. It fanke skau by him op 'e knibbel, hja glimke en sei ienfâldich: ‘Ich bin dein, du bist mein.’

Mei dat simpel sizzen liken foar har alle tûkelteammen fuortfage to wêzen. Dy jouns noch waerd Mark foargoed gewaer dat hja it miende. Hy lei noch mar krekt op bêd, doet hja by him ûnder de tekkens skau en har jonge, waerme lea stiif tsjin him oantreau. Hwa soe doe noch nei papieren freegje?

Dy slieperij gyng earst noch sahwat tomûk, mar nei in goed wike gyngen hja al tagelyk nei de mulkeamer. Akke noch Jabik dy't niget seach

De lange winterjounen as hja fjouweresom om 'e hurd sieten koe it wêze dat Djoezika bigoun to fortellen oer frjemde fiere lannen. Oer bosken, sa great, sa great, hja wiisde mei de lytse hannen, de glêdde earmbannen rinkelen der fan en glinsteren yn it ljocht fan de oaljelampe. En oer de toendra praette hja, de toendra sûnder ein, dêr't hja tahâldden yn tinten en by nacht kampfjurren brânden foar de gûlende wolven.

Jabik en Akke harken mei de mûle iepen en Mark hie gjin each fan syn lytse Djoezika ôf. Syn wiif!

Yn 'e moanne fan augustus brocht Djoezika in fammensbern to wrâld, mei in ticht bosk swart hier en eagen as stienkoal sa swart en hja neamde it Erzibeth. Wiene der doe op 'e hiele wrâld twa minsken dy't lokkiger wiene as Mark en Djoezika? Yn dy waerme neisimmerske dagen siet hja ûnder de âlde beammen fan it hôf en song har lytse Erzibeth wûndere wizen foar. Mar is it lok bistindich op 'e wrâld? Né ommers.

Doe't de dagen koarter waerden en de rûzige wyn to kear gyng yn 'e beammen fan 'e Spoekebosk, song hja net mear. It like oft hja ûnrêstich waerd. Skoften stie hja oan 'e ein fan

[p. 378]

'e Singel, in oare kear dwaelde hja troch de Spoekebosk. Op Mark syn twingend freegjen glimke hja tryst en kroep stiif tsjin him oan, dat wie it iennichst antwurd dat er bikaem.

Op in moarntiid doe't hja út it bûthús kamen, it roun al nei sinteklaes, wiene de keamer en de widze leech. Alhiel fan 'e wize rounen hja earst ek noch troch it âld hûs, sochten yn skuorre en hok. Ynienen makke Mark biret de brune los, hy slingere him der op en jage yn tsjuster de puozzige reed del, hurder, hurder. Toe dan ding! Hy wifke gjin tel, klear en dúdlik seach er syn doel, nei de sûkereiskippers op it felaet. It earste ljocht gyng oer de loft doe't er dêr oankaem, de brune trochwiet fan swit. Unwennich leine de skeamele skippen yn it tryste ljocht fan 'e skiere moarn.

‘In frou mei in bern? Jawis, hwat oars, hja is by Sytema oan board gien, foar in grou healûre al binne se ôffearn, flak foar de lape’.

‘Hwer moat er hinne?’

‘Nei it Oerysselske...’

Oeryssel wie fier.

Wol twa wike lang makke Mark alle dagen de reis nei it felaet, doe trof er Sytema.

‘Dy frou...? Hja woe op 'e Dútske grins oanhâlde.’

Yn dy wurden lei Mark syn oardiel bisletten. Hy ried by Popke Ruter oan en woun de spjuchtige dochter dy't nei de fjirtich roun, as húshâldster. Dêr gyng er de winter mei yn.