|
| |
| |
| |
Durk van der Ploeg:
De stiennen ingel
Dy middeis seach ik him rinnen oer de biferzen wei. Hy droech folle kuorren foar de krêbben en streake de wollige hals fan de wrimpen wear. Snijde it? De wegen wiene wyt en yn de beammen wiene de tûken as tinne ieren. Frieskâld. Hy waerd mei gauwens wei yn de skuorre fol skoarre kielen. En om it hûs kreake de winter, hy bloes de glêzen ta. Dêrnei seach ik de man net mear, mar syn oantlit koe ik. Hy hie my groete, lykas men groetet ier yn 'e moarn, binnenmûlsk, brimmend. Hy wie in wite man. In man fan molke. Syn eagen wiene siik as stutsen fruchten yn in hjerstich oantlit.
En folle letter. Ik roun by it tichelwurk lâns, dêr't de droechskuorren erflik fol wyn steane. De kypkarren klikken oanhâldend op de dôve rails. Hy hie der âld en iensum west yn de romte fan ljocht. Rimpen dreau er it hoefdier oer roastige ekers. En hieltyd wer hie er gysten it ploechmês yn it lânsein staet ta felgjen. Blastich en bûgd skrepte er efter it hoartende hynder. Fierder haw ik him gjin acht slein. Ik bin nei de rivier roun, dêr't traech skippen fearen oan tinne stringen en reek opsmieten yn dampige slieren. Hy moat deselde west hawwe dy't inkelde dagen letter yn de stêd wie. Hy stie as in earnstich dier yn it lûd fan stimmen en fortize fuotleasten. Hy wiisde my it pún.
- De oarloch is lang forby, sei er.
Ik moat doe knikt hawwe, ja sein.
- It pún is bleaun. Der bliuwt folle pún nei elke forwoasting. Hy sei it as stie er lûdop to meditearjen en skodde syn bleke kop as in oerallige houn.
- Hastou de oarloch noch kend? frege er.
- Ik haw it noch witten. Soldaten hja fytsten by in straffe wyn op. Op helte hynders wiene hja troch de strjitten gien en hiene bifelle. Hja hiene sketten. Moarnsier, it hie amper ljocht west. Op Wynger hiene hja sketten, doe't er flechte. Op Roos en Wamel. Ja, op hwa hawwe se net sketten. Aen, Sifer Man, Sanne, Albrecht fan Aken, hy wie op en út in partijman hawwe se letter sein, mar dat hawwe se fan safolle sein. En noch folle mear binne weirekke. Nimmen kaem werom. Ik bin bang wurden foar de grize soldaten. Hja hawwe my eangstich makke, hja makken drôf.
- Dou hast it dus sjoen, frege de man.
| |
| |
- Hja hawwe de stêd stikken smiten. Ik stuts in earm út oer it pún.
- Hastou it sjoen?
Ik skodde fan né.
- Mar ik haw it bolderjen heard. De treinen bleauwen stil stean yn it lân. Wy moasten yn 'e skuorre bliuwe dêr't heit wrimpen de touters fan it groubynt snie, de lykdoar skoattele en de balke tusken de mendoarsstilen struts. It ein is yn 't sicht, hat er doe sein. Hokker ein er bidoeld hat, wit ik net, hwant de oarloch wie pas bigoun miende ik, mar dêr hie ik doe noch gjin bigryp oer.
De man liet my syn lofterhân sjen. Hy wie brokkelich, forwoaste. Tsjokke blauwe pezen leine oer de skeinde fingers. Syn earm wie bûgd as de hals fan in dûkende swan. Brune kerven teisteren syn bleek oantlit. Hy hie in tsjûke mûle, as fan in dronken man en doet er lake wiene syn tosken roastich. Hieltyd wer moast ik sjen nei dy skeinde hân. Hja hiene Wamel in hân ôfsketten, doet er flechte oer it plein efter de skoalle. Mar dat mei Sanne hie in forsin west. Hja hawwe it sels sein, sei heit letter. Mar hja blette dea. Hastich hiene hja har de skelk oer de holle slein en wiene skouderheljend fuortgien. Ien fan de soldaten stuts my de bajonet yn 'e klompen. Hy gniisde. Fordomme, sei ik en dat hat er forstien. Mar ik sei it omt oaren it ek seine. Hja hiene it ek oer God, mar dat wie net sa moai. Dat mocht net, hie mem letter sein. Mem wie frommer as alle oare minsken.
Der foel in stripe ljocht tusken ús. En mei koe ik him werom. Ik seach him wer Tykas in elk him sjoen hie. Yn it doarp, hûkjend op de blauwe laeistoepen, hie ik sjoen hoe't er dei oan dei foarbygyng yn syn bûgde jas. Bern fazen en flokten skelwurden troch de iepen strjitten. En letter doet de bommen foelen efter de Trije Setten, njonken de Koaijen en hy net mear foarby kaem, hawwe hja tsjin har memmen sein dat er dea wie, moarsdea. Tsjin har heiten hawwe hja itselde sein, mei fordrach en dat eagenblik hat west in delling fan freze, en der foel dêryn in stilte as in ûnforwachte skimer. Heit hie de bile op it blok lein. Syn tsjokke teisters krollen omheech. Dat is Gregorius, sei er, en hy sei it jitris. Ik hie nea witten dat er Gregorius hiet, hwant wy neamden him altyd fan Ulm. Mar Gregorius wie net stoarn. Hja hiene syn forwoaste lichem fuortdroegen en syn wyt flesk opkweekt.
Hy wie wyt en kurven. Hy praette traech en lang. Bern houden forten mei sjitgatten nei de strjitte. Dêrefter rattelen hege
| |
| |
kranen oer betongeramten en leger klikken de mannen de troffels en leine stien op stien. Hja bouden muorren, in stiensmeet fan elkoar.
- Giest mei my nei hûs? frege de man.
Ik skodde fan né, mar sei ja.
Hy griep myn hân en luts my mei. Syn hân trille as de fang fan in dier. Frjemd fielden syn fingers. Syn pols like in biferzen stôk. Mei syn brokkelige fingers toknypte er myn hân. Klam en deadsk fielde syn forskuord en kwabbich flesk. Wy rounen troch sinnige iepenripte strjitten, dêr't it forkear as in hite trein trochhinne skau. Hy roun hastich en bûgd troch in krum skaed. Hy wie lytser as alle oare minsken. Oeral roppen, wyn, sân en stiennen, gjin beammen. Ratteljende stimmen. Oer iepen pleinen rounen wy under in fjurrige sinne. In man sike oanklang. Syn lud wie in orkaen. Bûten de stêd gyngen wy almar loftsôf. De kant út nei de rivier. Hy keas de wei nei it doarp. De pleats stie gâns in ein buten it doarp yn it lân, men moast oer de Setten rinne. Fan fierren seach ik de beammen fan it doarp, fan de pleatsen de blauwe mantels. It liet my tinke oan de haven mei hûndert mêsten. Hja wiene koel en suchten net. Underweis yn it gers, froulju en bern. Oproerige stimmen, oeral, oeral, heftich yn 'e sinne. Hurd en hol tsjin de muorren, de lûken. Under de dûnkere stammen in frou, in swiere frou op it gers, langút. Op har klean wie in to greate sinne. Famkes mei smelle heupen laken, songen, sweijen doet hja de man seagen. Hja lûsteren rounom forburgen wurden. Om it hûs kreake it grint gefaerlik. Wy rounen om it hûs nei binnen. Hy wie in wite wolk yn in tsjustere romte. Yn de keamer wiene mannen, great en lûdroftich, mei kreakjende kielen. Hja hiene hûndert hannen dy't útliz diene. Hja wiisden nei de portretten oan it lewant. Giele krompen gesichten, forbiten koppen, striidfeardige eagen as fan Eastgongers, Mantsjoerijekoppen en ljoentsjende froulju mei linten en flinten, paken en beppen en dimmene omkes mei krollen oan de sliepen en tsjûke mulen, lykas de wite man.
Nimmen seach nei my, allinne alle portretten hiene it oandachtich op my bigrepen.
Hommels stie de man wer foar my. Syn biferzen hân laette my nei bûten. Yn it tún droech er in skaed dat to great foar him wie. Ik hearde ynienen hoe heftich de grienútslaende beammen risselen, risselen. Ik sykhelle djip as woe ik boppe de dûnkere beammen úttild wurde. Efter my lispelen frjemde stimmen, ûnforsteanber, hurd en kâld tusken de roastige stammen. De wite man warrele troch it tún. Somstiden kreunde er
| |
| |
lûd. It wie as de skreau fan in âlde forrette fûgel. Hie ik dat ek net heard doet er de kuorren foar de krêbben brocht? Hie ik it lûd doe net taskreaun oan de beammen? Wy rounen togearre troch it tún nei in smelle gong fan beamte. It wie in frjemd, ûnwennich hôf.
Staf en af waerd er wei. Hy wie fuortflein tusken de stammen en njonken it Mis seach ik him yn sawn hasten rinnen foar de lûken dy't de sinne fuortdroegen.
Tichteby in stim: oekoeloe en wer, nou oars oeloehoe, halala. It song? It kaem noch tichterby! It moast deun njonken my wêze. Tusken de strûken seach ik in famke. Taestend en suiskjend kaem hja tichterby. Der kreake dea hout as yn in forheftich fjûr. Hja lake nou lûd as in folwoechsen frou. Hja wie skredich en droech lang hier oan de mul ta. Hja kaem aloan neijer en woe doe ynienen wer fuortrinne. Hja hie my net sjoen, mar it wie as fielde hja ûnrie. Ik rôp, ik wit net hwat ik roppen haw. Hja kaem werom, mar bleau op in distânsje. Der wie gjin wezen yn har eagen en de skellen wiene read. Yn de smelle foarholle droech hja tinne ronfels.
- Hwa is dêr? Hja rôp sa lûd dat hja myn ôfstân nei wist.
- Is dêr immen?
- Ja ik bin it, sei ik, hwant hwat moast ik oars sizze.
- Hwa bistou dan?
- Waling.
- Hwa is Waling? Ik ken gjin Waling.
- Waling Attema, út it doarp.
- Ut it doarp? Is it doarp fier?
- It is tichte by, efter de Koaijen, moatst by de rivier en de stienbakkerij lâns gean. Kinst de skoarstiens fan fierrens al sjen.
- Hat heit dy meinommen?
- Ja, in frjemde man hat my meinommen. Ik wie yn de stêd. Ik ken dyn heit net.
- Heit sei, by soe in kammeraet foar my meinimme út de stêd. Ik bin altyd allinne. Ik kom nea yn it doarp. Ik bliuw altyd op 'e pleats.
- Hwerom giestou nea nei it doarp?
- It is to fier seit heit. Hy nimt my nea mei. Inkeld ris mei ik mei nei de stêd, nei de merk, mar ik kin it dochs net sjen. Myn eagen binne dôf, seit heit. Heel froeger net. Mar doet der bommen foelen, foelen de beammen ynienen wei. Myn eagen dogge altyd sear. Hja binne stoarn.
- Bistou altyd allinne?
- Altyd. De bern flechtsje út it hôf. Hja binne bang, hja
| |
| |
flechtsje as de bolle rattelt oan it tsjoar, as moarnsier de lûken falle, as Astan bilet. Halje trawalje hear ik dan de fuotten slaen, as is der dalje oan 'e doar. Jouns moat ik melke; as it skimert oer de mielgong en heit rochelt, hear ik de bern sjongend foarby gean. Hja drage findelstokken tink ik, dêr't hja efteroan hosse. Mar ús homei rinne hja hommels foarby.
- Kinstou melke?
- Ja, seit heit, ast de ûren mar fine kinst, dan kinst ek melke. Heit is great en syn stim is altyd fierôf. Hy komt my nea mei lústerjen binei.
- Siz, wolstou mei my boartsje?
- Hwat wolstou boartsje?
- Siz dou it mar.
- Wy kinne net pypforsideboartsje, dou silst my nea fine kinne. Mar ik wit it al, wy rinne it paed lâns tusken de strûken troch. Ik krij dy by de hân, sjoch, sa! Jow my dyn lofterhân.
Ik naem har tinne hân yn mines. Har hân wie sêft fan molke. Hja hie sterke hannen. Ik luts har mei oer it smelle paed dat tusken de beammen bochte.
- Dou moatst net sa hurd rinne. Hja lake, hja wie slop fan laitsjen. Wy rounen hinne en wer fan it hôf nei de flonders tusken de greiden. Fier wiene de tuorren, fier de toer fan it doarp. Hja krige myn hân wer krampich beet. Har hier waeide út as de sturt fan in pauwe. Ut har holle seach ik de ronfeltsjes weilûken. Hja die har eagen ticht fan wille en doe lieten wy ús wurch yn de hage falle. Har mûle krolle swiet. Har wangen wiene rea en roun.
- Bistou wurch?
- Ik bin sa ynein as in maits. Ik rin nea hund, allinne yn de greide of op 'e eker. Der fleane dan kritend fûgels omheech. Hja geane to kear boppe myn holle. Mar oer it hiem gean ik altyd stadich tusken de stammen, by de muorren lâns en doar de drimpel net roere. De douwen roekoeje my út, as ik de tsjurprikken forstek, as ik it keal streakje. Hy sûcht oan myn finger as oan in droech ûr. En middeis sit ik faken oan de fiver. Dan makket de sinne my waerm en de wyn is koel oer it wetter.
- Hwer is de fiver?
- Hy is hjir efter, oer it gersfjild rjochtút. Kom mar mei, ik kin it sûnder taesten wol fine. Dêr moat de fiver wêze, noch tweintich stappen, dan bin ik der oan ta.
It wie in prachtige fiver. It ljocht bikere teisterich oer it wetter. En midden yn de fiver stie in snieën byld, hwerfan it ljocht yn de fiver wjerkeatste. It wie in greate blinkende ingel
| |
| |
mei rutsen wjukken. In laitsjende wiuwende ingel. Hja lake yn it wetter. Hja doek yn har spegelbyld en fleach en sworn en fleach. It wie in minske, né, in fûgel. In minske tusken himel en ierde. In frou wie it. It like in mem en yn it wetter in drôve swan.
- Fan hwa is dy ingel?
- Hja is fan de fiver, de fiver is fol gefaer. De fiver is fol driigjende hannen, roetswarte hannen boppe it wetter.
- Is de ingel der altyd?
- Altyd, sûnt hjir in bern fordronken is. De ingel sjocht oer it wetter en ûnder it wetter.
De wyn luts tinne strûsrimpels yn de fiver. De ingel trille as soe hja fleane.
- Der binne dochs oeral ingels, sei ik.
Hja knikte en tocht nei. Oeral binne ingels, sei hja stadich, knikte en tocht nei. Der wiene wer ronfeltsjes yn har foarholle.
- Ja oeral binne ingels, sei hja ynienen oertsjûge. Ik haw se sjoen doe myn eagen tichtsloegen. Hja strielen fan ljocht. Myn eagen diene sear fan ljocht. Ik haw noch nea safolle ljocht tagelyk sjoen. En mem wie ek yn dat ljocht. Ik haw myn mem noch nea sjoen, ik haw har net kennen, mar ik haw sjoen dat hja it wie.
Har gesicht wie wer blier, mar har eagen bleauwen bleek. Hja hie gjin teisters.
- It is in stiennen ingel, sei ik. Hja is dea en fan minskehannen. Mar it is in moaije ingel, mar noch net sa moai as in echte ingel.
- Hoe witstou dat?
- Dat seit master op 'e skoalle.
- Master is gek, dy hat ek noch nea in echte ingel sjoen. Ik wol!
- Mar hastou dizze ingel dan wol sjoen?
- Né, ik kin ommers net sjen.
- Hoe witstou dan dat dizze ingel like moai is.
- Dat fiel ik. Ik wit krekt hoe't de ingel der útsjocht. Dou kinst de ingel net fiele. Dou kinst him allinne mar sjen. Ast him fiele wolst silst earst troch de fiver rinne moatte. De fiver is breed en djip. Dou silst fordrinke astou de ingel oanreitsje woest, hwant de fiver is fol tsjustere hannen en de ingel sil mei har wjukken slaen as immen willemoeds troch it wetter giet.
- Ingels binne hillich, hja binne lokkich, sei ik.
- Hja treaste, mar flokke ek, sei hja driigjend.
- Hja is in frou.
- Gjin minske, gjin mem.
| |
| |
- In timpeldier, sei ik hastich om in wurd to hawwen.
- Hwat is dat?
- Dat is mear as in minske, lei ik út.
- Hâldstou fan ingels? frege ik.
- Ja, ja, hja drage my nachts ljocht oan, dat myn holle der sear fan docht.
- Bistou noch wurch?
- Eh... né, né...
Hja tocht nei, en skodde de holle. Hja soe né bidoele.
- Giest mei? frege hja ynienen. Ik wol wer hurdrinne tusken de strûken troch.
It paed wie hol en skimerich, Yn de fierte hearde ik klokken lieden, lieden. By de flonderkes bleauwen wy stean en harken. It wie hoar en roungear gyng it lânfolk hûsta.
Hja hie in tinne, bleke hals. Har mûle kleure frjemd.
- Dou moatst my lûke oan in ein tou.
- Hwer is tou?
- Yn de skuorre. Hja hime en pûstte en wrong har tinne fingers tusken de klink. Kreakjend foel de krimpende doar iepen. It wie der dûnker en kil. Hja wie in wyt lichem yn it tsjuster. De tûken foar it rút fol spinsels weauwen sêfte glânzen oer har hier. De doar waeide yn 'e klink en rinkele forheftich. Har eagen wiene hjir ljocht en gril. Mei har mûle lake hja.
- Dou bist myn freon, sei se sêft.
Ik knikte ticht by har oantlit en sei ja.
- Lit my dyn gesicht fiele. Har hannen bitaestten myn eagen, myn noas, hja wiene koel op myn foarholle, myn hals.
- Dou bist moai. Dyn gesicht is glêd.
Ik krige myn mês. It wie in eangstich great mês, ticht by har holle. Ik spij op it stiel en snie yn in farsk stik hout de roast der ôf. Der kaem in bittere glâns oer it lims. It heft wie dof yn myn hân. Fan de doar snij de ik in ein tou.
- Hjir, sei ik, ik sil dy lûke. Wer rounen wy lâns it paed. It wie der koel. Wy rounen noch hurder. Efter my hearde ik in gjalp fan eangst. Ik hearde har roppen. Hja lei dwers oer it paed. Oan har foet klibbe bloed. Hja gûlde út har stoarne eagen.
- Ik kin net rinne.
- Gean op dyn rêch lizzen, dan sil ik dy mei myn bûsdoek forbine. Mei myn hân rekke ik har glêdde skonken oan.
- Myn heupe docht sear. Hja twong har oantlit yn in bigreatlike ploai.
- Hwer? frege ik.
- Dêr, dêr. Hja wiisde mei har finger tsjin de lofterheupe. Hja
| |
| |
lei har hân op 'e heupe. Ik lei myn hân op barres. Hja luts har hân wei en drukte my tsjin har oan. Har heupe wie waerm. Har liif gyng sêft op en del. Har lichem wie weak. Hja wie moai yn de felle skiroer. It like dat har mûle blette. Hja hie ljochte eagen. Har mûle wie ynienen tichteby, to ticht. Ik woe my omheech triuwe, mar har sterke earmen hâldden my tsjin. Hja wie waerm. Har boarsten fielde ik tsjin myn kiel. It bounze. Alles wie swier en gounze yn myn earen, yn myn sliepen bigoun it bloed to polskjen. Har eagen wiene ta. En forheftich patte hja myn foarholle.
- Dou bist leaf, sei se. Waling, dou bist leaf. Hja sei it ticht oan myn ear, en jitris tichter dat ik har amme fiele koe.
- Dou bist myn suster, sei ik. En ik wit net hwerom ik it sein haw, miskien omt ik hwat sizze moast.
- Né, ik bin dyn suster net. Ik haw gjin suster, allinne mar in heit. In fiere heit.
- Hastou gjin mem?
- Né, né, gjin mem. Ik haw mem nea kennen.
Ik gyng op myn rêch neist har lizzen. Hja hâldde myn hân beet. Boppe de dûnkere beammen wie it ljocht. Hja soe it net sjen kinne. Yn har eagen wie alles swart. Hja soe net iens witte kinne oft it ljocht of tsjuster wie. Hja hie har eagen ticht. Har oantlit wie ticht by my. It wiene roune ovale linen dy't glânzgen. Hja hie dûnkere tearen en oan har hals in skaed.
- Sille wy sliepe? frege hja. Wy hawwe in great hûs. De wrâld is in great bêd. In bêd as in tún. In great dûnker bêd. Gean ticht tsjin my oanlizzen, dan haw ik gjin langst mear nei it ljocht. Kom ticht by my, alles is sa fier fuort.
- Dou bist leaf, sei ik. Ik streake har oantlit. In hege foarholle hie hja. En yn har eagen koe ik neat ûntdekke. It wiene grize stjirren en dêrefter moast de nacht wenje as in ûneinige romte. Ik roek har hier bitter. Ik sei dat it nacht wie. En doe die hja har eagen wer iepen.
- Is it wier al nacht? frege hja eangstich.
- Hjir tusken de beammen is it nacht, mar op de wegen bigjint it to dûnkerjen. Ik moat nei hûs.
- Myn heit sil net witte hwer't ik bliuw.
Op it gersfjild stie de man. Op syn skouder bitter en griis de seine. Skruten wonk de ang tsjin it lette ljocht. Hy wie lyts en bûgd. De wegen wiene drôf. Oan de grêft rissele de kletter. Lâns de wegen nimmen, fortrape gers. It wetter in dimpte spegel.
- Dou moatst werom komme, hie hja sein, en de man hie goedmoedich knikt. Doe't ik omseach, stie der in wyt stal op
| |
| |
it paed. Ik stiek in hân omheech, hieltyd, oanienwei.
De wolken wiene toskuord fan de wyn. De rivier like in glinsterjende frou en by it tichelwurk de haven in twafuottich dier, in skerte like it ek wol. En doet ik der lâns kaem, gyngen stadich de brêgen iepen. Hwer roun ik? Ik roun nei hûs. En it hûs wie heech en drinker en alle blommen wiene drôf yn de fal fan de nacht.
Op in iere middei, samar in middei. It kin reind hawwe, it docht der neat ta. Yn it gers forsichtige slakken. Op de wegen jiske, glimmende sintels, grint. Ik roun by it hûs lâns fan de wite man. Mar alles wie stil. Nimmen koe myn each binaderje. Ik slûpte lâns de kâlde kreakjende, heftich kreakjende beammen nei de fiver. Lang stoarre ik nei de ingel. En yn myn eagen waerd it byld aloan greater.
Ik die it alle dagen. Nimmen hat my ea sjoen. De ingel bitsjoende my mei har boppeminsklik statuer. Hja makke my rêstich. Hja soe in himelling wêze, hja ûnderdrukte myn huverjende driften troch har himelske reinheit.
Let kroep ik troch de warreljende skimer werom. Troch de eangstige beammen dripte de lette rein op myn holle. Doe seach ik har runnen, efter de skuorren, de hân oan de finsters, de muorren. Lûdleas fordwoun hja yn de skimer fan de milhúsdoar. Binnen wie ljocht, fel ljocht. It ljocht wie net foar har, foar har in âlde heit; in wite man. Syn lichem seach ik ûnder de lampe biwegen. Unrêstich roun er hinne en wer. En letter seach ik elke joun syn holle wyt biwegen. Hy like in skoftige fûgel, dy't hieltyd nei it ljocht fljocht en it almar nauwerneed wit to ûntwiken. Hwerom poaze ik elke joun foar it rút? Hwerom slûpte ik dei oan dei nei it ljochte wetter fan de fiver? Der kreake ûnrie oan de doar. Ik bleau forsichtich. Hie hja net sein dat ik werom komme moast? Mar ik hie har oars net sjoen as dy iene jouns let doet hja taestend tusken de stilen sa heimsinnich weiwaerd yn it hûs. Ik hie der hûndert hannen sjoen en greate stoareagjende portretten. Ik hie net roppe doarst. De moanne wie troch it fûl fan de wolken brutsen en yn de beammen in warber rûzjen fan in skrouske rite. Flechte wie ik, flechte. Bang wie ik wurden fan de man, dy't my mei syn siikbleek oantlit efterfolge en nachts hie ik der fan dreamd, ik wie hommels wekker wurden. En ynienen wie der gâns wyn yn de strjitte en gûlde yn miswoechsen beammen. Der stiene ingels op oan de rânne fan myn bêd. Hja glieden wei yn de skaden fan in úholle keamer. Ik moat doe roppen hawwe, hwant it famke mei de stoarne eagen wie yn
| |
| |
de fiver fallen. Op de rânne stie de man mei de seine. De man kaem tichterby. Hy droech de stim fan heit. Froulju swommen plat op it liif troch it gers, hja fazen en rattelen, mar harren oantlit wie as dat fan mem. En moarns wie de sinne in bleke gapjende woune yn blau en fochtich flesk. Hja wie in forlossing. Der wie wer goed en kwea yn it forrie kreakjende tsjel, dat troch de iere moarn rôlle. It famke soe net fordronken wêze. Ommers, hja koe de fiver blynseach fine. Yn my kaem de bigearte har to sjen. Hja wie leaf. Mei har eagen sletten like hja in ingel. In drôve ingel miskien, mar hja miste ek de blydskip fan it ljocht.
En jouns. Ik moast faker oan har tinke, tocht ik. Ik moast foar har bidde op myn dôfhûdige knibbels. En doe wie der in fuorge fan ljocht fallen op myn holle en it makke my bliid.
En folle letter, der wie in lûd fan drôf trommeljende rein. Troch it lân rieden waerme treinen, der fleagen fûgels, der fytsten hege paters om. Fier en dûnker de skuorren. Yn de rivier rekten de skippen har út. Doet ik it hiem op roun, wie alles leech en wif. It grint om it hûs rinkele earnstich en hurd. Der wie nimmen, nimmen en de skimen treastten my net, hja makken kjel en skreaunen trystens yn it gers. Wolken jagen freze oan, wiene great en swift. Hoeden kroep ik tusken de tylsk-rûkende stammen, gjin stimmen, in lústerjen, in rûzjen fan rein.
Hja wie forburgen tusken de strûken en roun doe stadich by de hagen lâns nei it hûs. Ik rôp. Hja bleau stean, kaem werom. Har gesicht wie bilutsen. Hja stie wer tusken twa beammen. Forweegde har net, as wachte hja op it touwerjen fan wynfleagen, wramende pûsten, op in stil en hoar lûd. Miskien harke hja nei de stilte, dy't hja leafhawwe moast as in freon, as in mem. Lang bleau hja stean. It wie in strûk yn de skimer. Tûken kreaken en fûgels kroepen wei yn de ljisken fan de beammen en wennen de nacht troch. Ik doarst net mear roppe. Der lei freze oer har oantlit. It like in âld gesicht, mar teffens wie dêryn eat fan in bern dat fordrinke soe. Mar der wie ommers gjin wetter. En staf oer nacht foroare har hiele hâlding as waerd hja wekker út in dream, in fisioen.
- Bistou dêr Waling, rôp hja, en yn har lûd wie hwat frjemds.
- Ja ik bin hjir, ik haw dy yn lange tiid net sjoen. Wolstou wer boartsje? Sille wy rinne de paden lâns?
- Né Waling, heit is siik. Hy sil net stjerre. Harkje nei de beammen, Waling, der is oar waer op til. De hagen rinne wer fol spinsel, it wurdt hjerst. De blêdden knisterje wer. Heit sei, de ûlen binne warber. Heit is âld. Syn mûle kleeft as er praet.
| |
| |
Giest mei nei binnen, ik bin sa bang by heit allinne. Heit is sa fier, by ken my somstiden net. Bliuw by my, Waling. Toe, siz hwat!
Ik siet yn in smelle keamer. Ien doar wie iepen nei de keamer dêrnjonken. Yn dy keamer moast de wite man lizze, dompele yn in wyt bêd. Hieltyd roun hja fan de keamer nei it bêd. Hja soe syn holle bitaeste, swijend. Hja roun hinne en wer fan de man nei it ljocht en werom. Ik freze him to sjen en bleau ûnder it ljocht. De man soe net witte dat ik hjir wie. Ik harke nei de wurden dy't yn syn mûle klibjen bleauwen. Soms koe ik in wurd opheine, mar it gjin forbân jaen. Yn myn mûle preau it bitter. De man soe stjerre tocht ik en ik wie bang fan de dea. Ienris hie ik in deade beppe sjoen en dat byld wie my bybleaun, it hie my dagen lang efterfolge. Oeral skûle de dea tocht ik: jouns yn de heafekken, yn de skaden, yn dizze keamer en yn har warge eagen. Oeral wiene portretten. Ovale portretten mei biennen gesichten. Ik seach der net nei. Hja biluorken my. Harken nei myn siken. Der wie gjin sibskip, gjin freonlikens yn de stoarne gesichten. Miskien kaem it omt ik it net ûntdekke koe. Ik hie nea freonen hawn. Der hie altyd in greate romte west yn my. In greate sinne op in woast fjild. Alles hie leech en fortrietlik west. Neat hie in ear. En aloan hiene der geweldige eagen west en stimmen, stimmen, ûnfreonlik. Nea bifrijing fan in sêft glidende moanne oer in stêd, dêr't skoarstiennen op bloeiden. De jounen, de nachten, kâlde flokkende romten, mei skouwe, wifkjende eagen, en oerdeis droegen hja de deaden út de wannen ûnder in skeinde sinne. Der wie in ingel opstien. Hja is wyt boppe it wetter. Rein en hillich is hja. Der wie in bûgde man, in man fan molke, fan de dea bidrige, kweke út it pún. En nou soe de dea wenje yn it wyt fan syn eagen.
Hja siet nou yn de doar fan de keamer. Har eagen wiene leech. Hiel oars as dy jouns yn it tún, ûnder de beammen, doe hie hja moai west yn de twivel fan it ljocht. Hja hie my oanhelle. Dou bist leaf, hie se sein. Ik hie har lichem field. Har lichem wie waerm en yn har hier roek ik de bitterens fan hjerst. Hja gyng neist my sitten. Hoe is it mei dyn heit? frege ik.
- Ik wit net. Syn holle wurdt smeller en syn hân trillet as in espeblêd. Syn mûle is wurch fan it praten. Hy wol net ite en net drinke. Kom, dan kinst heit sjen.
Ik skodholle fan né. Har holle wie ticht by my. Hja lei har hân op myn mûle, myn eagen. Ik wie bang wurden fan de
| |
| |
man. Wer seach ik him stean mei de gleone seine oer it skouder, lyts en bûgd. Hja naem myn hân en wachte.
- Kom.
Yn de doar bleau ik stean. Syn forwoaste hannen leine as lamme wjukken op it lekken en syn holle wie biennich en skerp as dy fan in rôffûgel. Doet ik tichterby kaem forweegden syn lippen justjes. Syn lippen klibben oan elkoar. Hja lei har hân op syn holle, as woe hja dêrmei sizze dat hja by him wie. Ik hearde syn lûd.
- Fouki, sei er doe.
- Ja heit, ik bin hjir.
- Ik sil hjir net lang mear wêze, sei er. Myn hannen wurde kâld. Ik kin dy net mear sjen.
Ik die it ljocht út yn de keamer en bisocht my del to jaen. Bûten rein en wyn. Tsjin it rút tikken de blêdden. Ik sliepte ûnwis. Der wie fiere muzyk. In forheftige klarinet, ratteljen fan trommen, rein, rein, lûden. En boppe oer alles hinne in trompet. Hynders soene greate earen opsette. In greate troep kaem stadich yn biweging. Offisieren rôpen kommandos. Soldaten, ien lange stream fan soldaten. Pleinen rounen fol. Der waerd sketten. Guon flechten troch de stêdden. Mar ynienen wie alles stil, doet de ingel delsaeide. Ik waerd wekker fan de stilte. Hja hearske yn it hûs en sûze my yn 'e earen. Ik lei in finger tsjin it glês. Der wie ljocht. Stil gers weau oer de paden. Flechtich warrele in man om it hûs en yn de strûken stie in fuortglidende sinne. Hja wintele de middei wei en lei yn it rút in drôve joun. En dêrefter wonk de blinkende ingel. Hja hie in fûgel west oer it wetter. En dizze joun fleach hja my blydskip oan.
Stadich waerd ik in swart lichem. Troch it nachtlike lân braekten lette treinen har skrille signalen. De rails bieten de tosken op elkoar en knarsten ûnder de fan dûme woede wyld bûkjende tsjellen. De weinen wiene hol, trochsichtich fan tsjusternis, tsjusternis as fan ierde, It loek in fuorge troch it lân fan ljocht. Yn de rein wiene de wegen spegels fol fytsen en wiuwende famkes.
Ik wie wurch. Lang stoarre ik nei de muorre tsjinoer my. De muorre stoarre my oan. Hy stoarre lykas Fouki stoarje koe, neatsizzend. Myn eagen gyngen de skuorren bylâns. Skuorren as rivieren yn in lânkaert, amper bifarber. De nacht stie ôfsidich yn it rút. Hja hie ljocht yn, hja wie as in tinne bêdding fan molke. Hja wie fol geheimen, it moast grinzgje oan de dea, hwant der is dêryn forfal en sliep.
| |
| |
Ik hearde ûnregelmjittige fuotstappen. It wie bûten yn it grint. Skimen rounen by it rút lâns. Ik seach se fordwinen. Helder stiene de puozzen yn de ierde bêdde. Yn it tsjuster seach ik ynienen Fouki wer njonken my stean. Hja trille oer alle lea.
- Heit is sa stil, hy wurdt kâld op syn foarholle. Hy sil dea wêze. Ik haw hiel lang tsjin him praet, mar hy jowt gjin azem mear.
- Dea?
- Dea!
Ik seach om. Tusken de woeste obstakels, dy't de romte tichtsetten seach ik myn eigen lichem en har lichem dernjonken, lytser. Har skaed foel oer de tafel.
- Dou moatst ticht by my wêze, sei se.
Hja krige my by de earm. - Ik wol net mear allinne wêze.
- Dou bist dochs net allinne?
- Is it nacht?
- Ja, it is nacht.
- Sjochstou nou ek neat?
- Ik sjoch de puozzen blinken yn it ljocht fan de moanne. It is helder wyt. En ik sjoch dy. Dou bist moai.
Fuotstappen, wer fuotstappen. Ik die it ljocht oan. Fouki gong nei de deade. Under it ljocht bleau ik stean. Der wiene stimmen efter my. Skeinde stimmen, gjin opwining. Der kamen minsken yn de keamer. Froulju mei skrille eagen. Mannen mei brúnbaernde famkes yn simmerjurken. Hja follen de keamer mei hel ljocht. Hja fregen en lústeren oft er noch libbe. Nimmen sei hwat, mar guon skodhollen en seagen nei de doar, hwerefter it libben ynstoart wie. Hy is stoarn sûnder dat immen yn it birik fan syn eagen stien hat. Nimmen hat him de lêste wurden fan de tosken heine kind. Fouki stie yn 'e doar doet hja it sei. Guon fazen en diene útliz. Hja seine: hy wie in tinker, in weitser oer himsels en alles ûnder de himel is yn syn eagen ûnfruchtber foltôge as in wiffe werklikheit. Oaren seine dat syn libben in smelle fuorge lutsen hat troch braek lizzend lân. De mienskip hat foar him fan gjin bitsjutting west, hja hat liddich njonken him stien. Hy hat allinne west op dizze ierde as in ta himsels ynkeard minske. En aloan dwaende oan de smelle fuorge hat er braek lân biwannele, gjin sied lein, gjin forwachtings droegen, mar inkeld freze en eangst. Njonken my sei immen: Hy hat hope op in hastige dea. Syn fuorge is útroun yn it lânsein, dêr't men minsklikerwize net fierder kin, hweroer gâns falske twivel bistiet en trochstrings mear romte hâlden wurdt as nauwerneed mooglik is. Mar nimmen hat ea it rjochte fan him witten.
| |
| |
Ik flechte de paden lâns. Ik hie har lutsen, ik hie har liede wollen oer de paden. Hja wie leaf. Mar yn it hûs wenne de dea. Ik hie de dea al sjoen oer syn skeinde fingers, oan syn hals. Hy wie stoarn. Dat is Gregorius, hie heit sein. De Ulm, tocht ik doe. Mar by wie net dea, by staette rimpen it ploechmês yn it lânsein to felgjen. Hy hie braek lân biwannele. Heit is sa fier en sa great. Hy is net to birikken hie Fouki sein. Hja hie him de lêste wurden net fan de tosken heine kind. Hja bieau allinne oer. Hja soe nei de fiver gean, nei de ingel dy't as in symboal tusken ús stiet.
It wie dûnker, de moanne lei in mûle spooksel tusken de strûken, de winen slypje oer de ierde. De ierde is in hege eker.
As in wjukslach fuotstappen yn it grint. Ik rôp. It wie Fouki. Har hannen gyngen bylâns de lûken. Hja fordwoun yn de holte fan de milhúsdoar en binnen sweefden hollen om it ljocht. Hwerom baernde der nou noch ljocht? Ommers nimmen hie it mear nedich, Fouki net, har heit net. Hy soe har helje wolle en wer mei har troth de paden rinne. Hurdrinne. Hieltyd hurder, dan wurch tsjin de hagen falle. Hja soe him oanhelje, soe leave wurdtsjes tsjin him sizze. Mar nou wie der neat mear as dea en fordjer. Ljocht oer stoarne eagen.
De moanne wie blinkend wyt wurden. Heech tsjin de dûnkere beammen. De fiver, tocht ik ynienen. De ingel. Hja wie in blank lichem yn de nacht. Har lichem striele út fan ljocht. Hja like as út de himel delsaeid. It byld wie nou noch greater as oars. It makke my bliid. Ik fielde my net mear sa allinne. De moanne skau oer nei it westen. Uren moast ik der sitten hawwe. Ik woe nei hûs, mar myn tinzen doarmen hieltyd fierder en spounen aloan neijer om de greatens fan dizze forbylding. Efter my kreake dea hout. Der wie in skym. Stadich, suiskjend kaem it op my ta.
- Fouki, sei ik, suver forbjustere.
Doe bleau it in skoft stil.
- Mar hwat dochst dou hjir yn 'e nacht, frege hja.
- Ik woe de ingel sjen.
- Hwerom rinstou hjir sa midden yn 'e nacht hinne?
- Ik woe ek nei de ingel sjen.
- Mar dou kinst de ingel dochs net sjen?
- Ik wol har sjen. Ik wol sjen hoe't hja blinkt yn de nacht, lykas doet myn eagen forbline waerden, doet mem njonken my stie. Ik wol it wer sjen!
Efkes wie ik forbjustere, ik hearde it wetter rocheljen. Fouki wie fuort, hja wie net mear neist my. Doe seach ik de ingel wjokjen, hja sloech yn geweldige skimen troth it wetter.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd