De Tsjerne. Jaargang 17

[p. 119]

Frysk en frjemd:

Njoggentjinde ieu yn werprinting

De plannen dy't it Literair-histoarysk Wurkforbân fan de Fryske Akademy al in jiermannich op priemmen hat om wurk fan Fryske skriuwers út de foarige ieu op 'e nij út to jaen, sille dit jier in bigjin fan útfiering krije. It doel is om, to bigjinnen yn '62, yn de neije takomst werprintingen to jaen yn boekfoarm fan wurk fan 19e ieuske skriuwers as J.C.P. Salverda, H.S. Sytstra, S.K. Feitsma, R.B. Windsma, H.G. van der Veen en Piter Jelles, wylst der ek in blomlêzing forskine sil mei wurk fan ûnderskate skriuwers út de earste helte fan de 19e ieu. De einredaksje fan dizze rige is yn hannen fan dr. Y. Poortinga, K. Katsma en G. van der Woude.

Fan bitinkingen en stanbylden

* Yn 1966 sil it trijehûndert jier forlyn wêze dat Gysbert Japiks forstoarn is. Dat feit sil yn Fryslân net ûngemurken foarby gean. It Gysbert Japicx Komité 1666-1966 is al in jier of fiif dwaende mei de tarieding fan manifestaesjes yn forbân mei dizze ieubitinking. It hat koartby in parsekonferinsje hâlden en in kreaze twatalige folder de wrâld yn stjûrd. Der is in breed Komité fan Oanbifelling foarme, dêr't mear as hûndert persoanen sit yn hawwe, wylst it Wurkkomité ûnder foarsitterskip stiet fan dr. W. Kok en it skriuwerskip birêst by mefr. A.I. Brouwer-Prakke. It Komité freget nou finânsiéle stipe foar har plannen, dy't û.o. bisteane út it oprjochtsjen fan in stânbyld foar de dichter to Boalsert, de útjefte fan in mânsk boek mei stúdzjes oer Gysbert Japiks en syn tiid, in blomlêzing út syn wurk, in iepenloftspul, filmstripen en in lytser, yllustrearre boek dat foaral ornearre is foar de learende jongerein. Jildlike bydagen ta dit doel forwachtet it Komité op giro 880436 fan de Amsterdamsche Bank to Boalsert.

* Yn it Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden 1960-1961 stiet in wiidweidich artikel fan de hân fan J. Piebenga, dêr't de Fryske skriuwer en taelkundige J.J. Hof (Jan fan 'e Gaestmar) yn bitocht wurdt.

* De 5e juny fan dit jier (in datum fan âlds bikend as Bonifatiusdei) sil to Dokkum troch Prinses Beatrix in stânbyld foar Bonifatius ûntbleate wurde. It is it doel dat by dy gelegenheit ek in deklamatorium yn de Fryske tael útfierd wurde sil.

* De jiergearkomste fan it Selskip 1844, dy't yn april to Boalsert hâlden wurdt, sil fan 't jier ek yn it teken fan bitinking stean. It is dy moanne hûndert jier forlyn dat de Fryske skriuwer en oprjochter fan it Selskip, Harmen Sytstra, forstoar. Der sil in samling brieven fan dizze markante biwegingsman útjown wurde, bisoarge troch prof. J.H. Brouwer en ds. J.J. Kalma. Foar takomme hjerst bisteane der plannen ta opfiering fan in biwurking fan it toanielstik dat Sytstra yn 1842 útjown hat, It Boask fan de Kastleinsdochter, in komeedzje yn alexandrinen skreaun.

[p. 120]

Reisbeurzen, ek foar Fryske auteurs?

It Min. fan O.K. en W. stelt elts jier in pear reisbeurzen biskikber foar Nederlânske auteurs. Op in parsekonferinsje fan Steatssekretaris Y. Scholten, hâlden to Gieten, is okkerdeis de fraech steld: Kinne Fryske skriuwers ek yn oanmerking komme foar dy beurzen? Miskien hawwe der yn it selskip fan de Steatssekretaris minsken west, dy't tochten: ‘O, heden, dit is mis. Oliver asks for more.’ It idé woe de Steatssekretaris lykwols wol oan. Syn antwurd wie: ‘Jawis wol, hwerom net.’

De reisbeurzen binne ornearre foar Nederlânske skriuwers en dêr hearre de Fryske skriuwers ek by. De ‘bitingsten’, dêr't kandidaetreizgers oan foldwaen moatte, wurde publisearre yn it net geregeld forskinende orgaen fan de Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars en yn it meidielingsblêd fan de Vereniging van Letterkundigen. It wurdt sa njonkenlytsen wol saek, tinkt my, dat it Boun fan Fryske Kunstners him oanslút by de Federatie en dat de Fryske skriuwers hwat mear kontakt krije mei de Vereniging, hwant der fleane ús hjir to folle fûgels oer it net. De Vereniging hat - om in foarbyld to neamen - har eigen bureau foar auteursrjochten, dat û.m. foar de auteurs de ynkasso forsoarget fan de radiorjachten. De RONO brûkt gauris in fers of in forhael fan in Fryske skriuwer. Dat kin sûnder kosten en dat bart ek faek sûnder kosten. De Fryske skriuwers binne ommers net oansletten by in fakorganisaesje. De Vereniging is sûnt 1945 in fakorganisaesje, dy't hieltiten op 'e bres stiet foar de bilangen fan de skriuwers. Sels haw ik fan 1945-1952 bistjûrslid west. Om dy reden wit ik hwat der binnendoarren omgiet.

Mar sels ien, dy't it paed wit, wol wolris ôfdwale. Yn 'e hjerst fan 1958 frege Victor van Vriesland my oft ik myn boek Smalle bruggen naar de vrijheid al ynstjûrd hie foar de reisbeurs. Ik sei: né. Fuortendaliks dwaen, wie syn advys. Myn warbere útjower bisoarge it boek op it Ministearje. In dei of hwat letter krige ik birjocht. It is spitich, skreau in freonlike amtner, jo binne der in moanne to let mei. De saek is nou al birêdden.

It spul wurdt ek elts jier oars spile. De iene kear wurdt der al publisearre wurk frege; it oare jier wol de Minister in forhael of in fers, dat noch gjin printer ûnder hannen hawn hat. In skriuwer is faek in minne administrateur. En it is langer wol sa, dat it ynstjûren foar prizen en reisbeurzen in heule administraesje freget. Der binne knapen ûnder de skriuwers dy ûntgiet soks noait. Dy binne, om sa to sizzen, altiten by de les. Litte de Fryske skriuwers dat tonei ek wêze.

L.