De Tsjerne. Jaargang 17

Op it harspit:
Krityk mei bumerang-effekt

Yn it febrewarisnûmer fan Fryslân Oerein!, it orgaen fan de Federaesje fan Fryske Studinteforienings, komt in koart artikel foar fan de studint E. de Vries ûnder de titel Merke fan midsmjittigens. It stikje is in neibitrachting oer de literaire middei dy't De Tsjerne op 6 jannewaris hâlden hat foar abonné's en bilangstellenden mei as ûnderwerp fan bisprek it hjoeddeiske forheljend proaza. Dy middei hat de hear E. de Vries bywenne. Hy wit yn de lezingen fan Sjoerd Leiker en Jo Smit gâns goeds oan to merken, mar spuit syn galle út oer it dêrop folgjende forum. De grime fan de hear E. de Vries giet foaral tsjin twa dingen. Yn 'e earste pleats is er min to sprekken oer de fragen dy't de ploech û.l.f. Fedde Schurer to forarbeidzjen krige. Hy skriuwt: ‘It peil fan de fragen lei lykwols sa bjusterbaerlike leech, dat men jin skamje moast nei soks harkje to moatten.’ Twad falt de hear De Vries oer de geast, oer it hâlden en dragen fan it forum sels. Hy seit derfan: ‘De biantwurding troch it forum barde op sa'n lije, boargerlike wize, dat men jins best dwaen moast om it forum net foar in kabaretgroep oan to sjen.’

Yn syn krityk op de leste helte fan dy Tsjerne-middei stiet de hear E. de Vries grif net allinne. Men kin sels mei him oan de kleimuorre stean gean en úthâlde dat it forum-bisprek net ta syn rjocht kommen is of better sein alhiel mislearre.

Mar siet him dat wol yn it forum sels? Kin it tokoart oan ploechforbân, oan op moer yn spyljen, oan ‘choc des opinions’ ek ris in gefolch west hawwe fan it feit dat oan de measte fragen dy't dizze seiskaert birikt hawwe, to min byt siet? As men in fraech biantwurdet, dan moat dy fraech jin ek sadanich ynteressearje dat er de

[p. 118]

biantwurder ynspirearret. Dat wie hjir dúdlikerwize net of mar selden it gefal.

M.o.w., de biswieren dy't de hear E. de Vries hat tsjin de forumleden (de lije wize fan biantwurdzjen) moat tobekbrocht wurde ta syn earstneamde krityske útspraek (it lege peil fan de fragen sels).

Mar hjir bigjint in bûmerang to wurkjen. Hwerom hat de hear E. de Vries him net as fragesteller oppenearre dy middei? Hy hat dêr alle romte en tiid ta krigen, tinkt my sa. Ik hie forwachte dat de ‘boargerlike, mijene, statyske geast’, dy't neffens de hear De Vries foar bêst opsloech, him de mûle iepenbrutsen hie. Ik hie fan him fragen forwachte lykas: ‘Hwat tinkt it forum fan de mooglikheit fan eksperiminteel proaza yn ús tael? Ynhoefier moat in moderne Fryske romanskriuwer him noch à la Brolsma en Van Houten bitsjinje fan it folksidioom? Soene der yn de Fryske proazaliteratuer kânsen lizze foar it detektiveforhael, de takomstroman of foar “science fiction”? Kin in Fryske romanskriuwer ta greater prestaesjes komme troch it lêzen fan bûtenlânske literatuer? Kinne prozaïsten ta mear produktiviteit brocht wurde en ta breder visy troch it ynstellen fan reisbeurzen b.g. fan provinsjewegen?’ Ensafuorthinne.

Mar al sokke fragen dy't de hear E. de Vries blykber op 'e lippen leine, hat er dy middeis mei wrok trochslokt. Och, as er net ta vuurden komme koe, hwerom is er dan net út protest mei de galgen op 'e slomp en bipaelde knopen los troch de seal roun, ‘flokkend en razend’ foar eigen miening útkommend? Nou lêbbet er hwat nei oer in forum dat ‘ús tiid net bigrypt’. It is dúdlik dat de hear E. de Vries dy 6e jannewaris syn tiid net bigrepen hat, alteast net to baet nommen hat om de fragen dêr't er swier fan roun oer it forum út to stoarten. Hy hat dat neilitten. Dat nou is er lilk op himsels en moat it forum it ûntjilde.

D.A. TAMMINGA

Fan Marssum nei Bayreuth?

Ex-kapitein Raymond Westerling, in âld KNIL-man, dy't al sûnt in fier of hwat húsmannet yn Marssum, sil helte-tenoar wurde. Hy kriget by syn stúdzje stipe fan it Min. fan O.K. en W. (f 2000, -). De man hat in stim as in klok. In aparte stim. In kommando-stim.

Der binne lju, dy't foarsichtich sizze dat der rare barsten sitte yn it libben fan ‘de Turk’, dy't wol graech hwat mear witte wolle oer syn ekspedysjes; oer eksekúsjes op Celebes, ensafh. Net oer prate, sizze oaren. De man hie opdracht. Befehl ist Befehl.

Hy hat nou opdracht om to sjongen en salang as de man him útleit op de sjongstúdzje kinne wy der wis fan wêze dat hy net mear, krekt as in jier of hwat lyn, in boat ré makket om op eigen manneboet oarder op saken to stellen yn 'e East. De man sit optheden gjin kwea mear yn. Hy sjongt en lit ús it nou mar hâlde op Goethe, dy't sein hat: ‘Böse Menschen haben keine Lieder’. Ik twivelje dochs wol oan dit moaije sechje. Al dy forheftich sjongende Dútske soldaten út de jierren '40-'45 wiene om de deale gjin nuete klysters.

SJ.L.