De Tsjerne. Jaargang 17

[p. 75]

Krityk yn it koart:
Biwiis fan kreativiteit

Lustrumboek 1960. Utjefte fan de Federaesje fan Fryske Studinteforienings. Printe by A.J. Osinga n.v. to Boalsert.

Yn 1959 bisleat de Studintefederaesje om in jierrenlange tradysje to forbrekken en fan doe ôf oan jierliks gjin Frysk Studinte Almenak mear út to jaen, Wy hawwe doe yn De Tsjerne net ûnder stuollen en banken stutsen hoe'n ôffaller dat foar ús wie, al hiene wy bigryp foar it feit dat hjir blykber in spikerhurde stienwâl it studinteskip kearde. Nammersto wizer kin men der mei wêze dat de Federaesje op har krystkongres 1959 in tuskenoplossing foun, fan it ienkear forskynde Almenak-nûmer fan har orgaen Fryslân Oerein! ôfstapte en to riede waerd om by elk Federaesjelustrum mei in rojael almenak to kommen. It earste nûmer fan dy nije periodyk hawwe hja Lustrumboek 1960 neamd en it leit al in skoft op in koart bisprek to wachtsjen.

Foar de uterlike forskining fan dit sammelwurk kin men net oars as wurdearring hawwe. It Wageninger Selskip dat de soarch foar dizze útjefte op him naem, hat op typografyske en yllustrative forsoarging goed flyt dien. Sûnder yn it útwrydske en wyldseauwige to forfallen, hat de redaksje N.V. Osinga in boek meitsje litten dat as printwurk oer alle boegen styl hat.

En hoe stiet it mei dy styl hwat de ynhâld oangiet? Fansels ynteressearje jin as bûtensteander it meast de ôfdielingen Skinsjefte en Skôgings. Hja foarmje de middenmoat fan it boek en bislagge togearre sa'n oardelhûndert pagina's. It oare part wurdt yn bislach nommen troch forslaggen, adreslisten en stikels, de lêsten uteraerd wol tige foar yntern gebrûk ornearre.

De ôfdieling Skinsjefte, in archaïstyske sammelnamme foar de ‘literaire’ almenakbydragen dy't al sûnt de jierren '30 yn gebrûk is, jowt poëzij en proaza yn wol tige Bûnt forskaet. Sawol it earnstich bidoelde as it kolderikp genre is fortsjintwurdige, sawol it poëtysk eksperimint as it mear yn tradisionéle trant skreaune fers komt men tsjin. Studint-dichters dy't der yn ien fan dy beide kategoryen útkippe binne hjir lykwols amper to finen. Sûnder mis sil it (noch) net foldwaende bihearskjen fan it medium, de tael, hjir in opkearende faktor wêze. Hwant as by tiid en stuit de dichterlike oandriuw, de gefoelslading sterkernôch liket to wêzen om in draechlik fers fuort to bringen, smyt in breklike taelhantearring op bittere wize ruot yn 't iten. Mar hwa sil dêr de studearjende jongerein langer al to hurd oer falle? Hja moatte ommers fan ditoangeande harsels sjen to rêdden sûnder stipe fan in breed grounlizzend taelûnderwiis en foar in great part tarre op hwat âldershûs, strjitte, omgong en tafallige lektuer har foarhinne oandroegen hawwe!

It hjir en dêr slim ûngeve taelgebrûk derbûten, lykje hjir noch it bêste slagge to wêzen in pear fragminten fan forheljend proaza fan... de dichter Jelle de Jong. Ek wurdt men nijsgjirrich nei de dichter fan in anonym fers op bls. 61, dat bigjint mei de rigel ‘bist tein troch de neare poarte fan 'e nacht’ en dat sjen lit hoe't poëtyske spanning èn bihearsking in fers meitsje, mar ek brekke kinne. Mei eare mei hjir neamd wurde de tige lêsbere, metryske oersetting fan

[p. 76]

de Tsiende Sang út Homerus' Odusseia troch de Grinzer studint K. Bruinsma. Fan 1955 ôf wie hy yn eerdere Almenakken al bigoun mei like fortsjinstlike fortalingen fan Sang V oant en mei Sang IX. Sil hjir in komplete Homerus-oersetting út groeije? Al kin men net forgelykje mei it origineel, dan noch leit hjir in foarbyld fan drege en trochsettende arbeid, dat men yn studinteformidden net gau treffe sil.

Mear hâld en helm lykwols as dit ‘literaire’ part fan it boek jowt de ôfdieling Skôgings. Hjir hawwe de redakteuren fan Fryslân Oerein!, oer it algemien mear polityk en sosiael-ekonomysk as literair oriëntearre, har útlibje kinnen. Dit part bistiet út njoggen koarte opstellen oer ûnderwerpen as Nasjonalisme hjir en hjoed, Nei in nasjonale skiedskriuwing (beide fan M. Ferwerda), Politike oriëntaesje fan 'e tsjintwurdige jongerein (fan R. Straatsma), Federalisme en Fryslân, Kristendom en Friezendom (beide fan R. Ferwerda) en Hwat wolle de Fryske federalisten? (fan P.S. Bruinsma). Oan de titels allinne al docht bliken dat de bêsten út it Federaesjeformidden noch jimmeroan earnstich sykje om plakbipalingen tsjinoer de Fryske problematyk, sjoen yn forbân fan romte en tiid. Foaral M. Ferwerda's earstneamd artikel wynt gjin doekjes om skriuwers bitinken dat in biskaet soarte Frysk nasionalisme gefaren ynhat. Hy kin net komme ta in kleare visy op Fryske striid oan de iene en striid foar it nije Europa oan de oare kant. Syn einbislút is: ‘De fraech liket rjochtfeardige,... oft wy net better stribje kinne nei it opjaen fan alle idéael dat it gearranen fan 'e folken yn in mondiale ienheit yn 'e wei stean kin.’

Yn dizze selde ôfdieling steane noch in pear nijsgjirrige bydragen. De iene is fan Marije W. de Jong-Schat, al gjin studinte mear, oer de útkomsten fan in enquête, yn '59 hâlden ûnder de federaesjeleden oer it thema: Wol de Fryske studint werom nei Fryslân? De antwurden dy't hjirop ynkamen wize ûnderskate kanten út. Algemien oriëntearjend is ek de taelkundige bydrage fan R(ixt) B(osma) oer in 18e-ieuske tekst, skreaun troch de Drachtster folksrimeler Bernardus Fabrycius, better bikend as Bearn Lap. It is wierskynlik it iennichste dat út dy tiid yn it Wâlddialekt op skrift brocht is, dat al hat it gjin literaire wearde, taelhistoarysk is it stik wol fan bilang.

Lêstendeis waerd foar de RONO sein, dat der by de Fryske studinten op 't heden in tokoart wie oan eigen kréativiteit; hja lieten alles of tofolle foar harren dwaen. As dat faeks pleatslik jildt, foar de Fryske studintefederaesje as gehiel giet dat net alhiel op. Dêryn binne op it stuit krêften warber, dy't boppeneamde krityk in hiel ein hinne tsjinsprekke. Dit Lustrumboek 1960 is dêr in biwiis foar.

D.A.T.