De Tsjerne. Jaargang 17

Yn 'e fierrekiker:
Malle Jan en de literaire hinnen

Yn in útjefte mei de titel Zwerftochten door de wereldliteratuur, forskynd by de Nederlandse Uitgevers Maatschappij to Leiden, spansearret de skriuwer, dr. H.K.E. de Jong, ûnder it haed Nederland, Vlaanderen, Friesland ek oandacht oan de Fryske literatuer. In forskynsel, dêr't wy oant nou ta yn soksoarte wurken noch net folle oare foarbylden fan sjoen hawwe en dus op himsels wol pryslik. It moast fansels koart om 'e hoeke, hwant de hiele Europeeske, Aziatyske en Amerikaenske literatuer wurdt hjir yn 84 pagina's omploege. Sadwaende kriget Fryslân it koartste oersjoch dat wy ea fan in literatuer lêzen hawwe; it bihannelet yn fyftjin rigels, hwerfan fjouwer bisteane út in sitaet, de yllústere Fryske skriftekennisse fan Gysbert Japiks oant... Folkertsma! It is faeks wol amusant en nim de hiele gearfetting hjir oer:

‘Friesland. Van de oude Friese dichtkunst is ons niets schriftelijks overgeleverd.
Gijsbert Japiks schreef levendige verzen, vol van rhythme en was innig religieus. Zijn “Friesche Rijmlerje” (!) verscheen in 1668 (posthuum).
In de negentiende eeuw is er een sterke herleving op letterkundig gebied. De melodieuze verzen van P.J. Troelstra (gest. 1930) leren ons tevens zijn wording van dichter tot staatsman nader kennen. Enkele regels uit “Levensvragen”:

Wat ik zing
't Is niet meer van 't geluk dat me eenmaal bloeide.
Het heeft een stalen klank: 't is harde taal,
Het is de krijgszang van het ideaal.

[p. 39]

Er zijn verder nog verschillende dichters als D. Kalma, dramatici als Tj. Veilstra (!) en prozaschrijvers als Folkertsma.’

Dat wie it dan, de hiele Fryske literatuer ‘in a nutshell’. Wol freget men jin ôf, soene sokke ‘dramatici’ als Tj. Veilstra (dêr't wol mei bidoeld wêze sil Tsjeard Ritskes Velstra (1840-1918), boer en skriuwer fan romantysk-moralistysk toanielwurk foar it Selskip) har net yn har grêf omkeare, as hja wisten dat hja yn dit bûnte panoptikum byset wiene?

Yn syn ‘Voorwoord’ seit de skriuwer ‘de spelling van sommige namen is in verschillende talen onzeker’ (dat slacht dan grif net allinne op it Chineesk) en fierder ‘hij moest wel eens een keuze doen, ja, al te vaak er maar een slag in (!) slaan’. De frânske slach faeks? Of dy fan mâlle Jan? Hy slacht der yndied yn om as dy sprekwurdlike figuer yn 'e hinnen, dizze dr. H.K.E. de Jong.

D.A.T.